عجائب الاقالیم السبعه الی نهایه العماره

دانشنامه اسلامی

[ویکی نور] عجائب الاقالیم السبعه الی نهایه العمارۀ، نوشته نویسنده ای ناشناخته به نام سهراب، کتابی است به زبان عربی در مورد جغرافیای تاریخی شهرها.
جز این کتاب تاکنون اثر دیگری از ابن سرابیون(سهراب) شناخته نشده است. زمان تألیف اثر وی بر مبنای شواهد و مطالب آن بین 289 - 334ق. تخمین زده شده که پیش از تصرف بغداد به دست آل بویه است؛ ولی گروهی دیگر نگارش آن را حدود 333 - 334ق و پس از تسخیر بغداد به دست آل بویه نوشته اند؛ اما اکثر محققان تاریخ تألیف آن را پیش از تسخیر بغداد دانسته اند.
کتاب حاضر؛ مشتمل بر مقدمه مولف و پنج بخش می باشد.
ابن سرابیون با ابوزید بلخی بنیادگذار مکتب کلاسیک جغرافی نگاری اسلامی به تقریب همزمان بود؛ ولی او خط مشی خاص خود را برگزید که تا اندازه ای با روش ابوزید بلخی مغایر است. اثر ابن سرابیون، همانند نوشتۀ خوارزمی ادامۀ سنت ها و تألیفات جغرافی نگاران یونانی است؛ ولی باید افزود که اختلاف هایی نیز میان آنها مشهود است. ابن سرابیون مقدمه ای نوشته که حاوی مطالبی دربارۀ نقشۀ مسطح چهارگوش است. همین امر سبب شده است، مژیک چنین تصور کند که گویا در اثر خوارزمی مطالبی در این زمینه وجود داشته که در مقدمۀ نسخۀ خطی موجود در استراسبورگ منعکس نشده است. گر چه تقسیم بندی خوارزمی، اساس کتاب ابن سرابیون را دربارۀ «اقالیم هفتگانه» تشکیل می دهد، با این وصف مطالب ارائه شده از سوی او تا اندازه ای با تقسیم بندی خوارزمی در صورۀ الارض متفاوت است. از مقابلۀ این دو کتاب به سهولت می توان دریافت که ابن سرابیون از منابع دیگری نیز بهره جسته است. به عنوان نمونه گزارش ابن سرابیون از شبکۀ آب رسانی و گزارش یعقوبی دربارۀ شاهراه های کشیده شده، از بغداد به خوبی مکمل یکدیگرند.
به گفته مژیک، در کتاب ابن سرابیون، آشفتگی هایی به ویژه در نام های یونانی و نیز ارائه ارقام مشهود است. ابن سرابیون پس از مقدمه، فصل مربوط به شهرها را برپایۀ تقسیم بندی اقالیم هفتگانه آورده است. اگر چه در این فصل شباهت هایی میان نوشتۀ او و خوارزمی وجود دارد؛ اما باید افزود در نحوۀ تدارک و ارقام جدول ها و طول جغرافیایی تفاوت هایی میان آنها موجود است. در فصل مربوط به شهرها، به ویژه در مورد شهرهای اقالیم سوم، چهارم و پنجم اختلال هایی دیده می شود. چنانکه گاه نام شهری واحد در دو اقلیم جداگانه آمده است؛ مثلاً شهر آمل خراسان یک بار زیر عنوان «مدینۀ آمویه» در اقلیم پنجم و بار دیگر با نام «آمل خراسان» در اقلیم ششم ذکر شده است. مهم تر آنکه در طول و عرض جغرافیایی آنها نیز تفاوت هایی دیده می شود. ظاهراً چنین به نظر می رسد که در بعضی موارد بیان طول و عرض های جغرافیایی در کتاب ابن سرابیون نسبت به خوارزمی از دقت بیشتری برخوردار است. خوارزمی طول جغرافیایی شهر بغداد را 78؛ ولی سهراب آن را 70 نوشته که با نوشتۀ بیرونی منطبق است. در کتاب خوارزمی اثری از نام های بعلبک و کشمیر نیست، حال آنکه سهراب آنها را در اقلیم های چهارم و سوم آورده است؛ ولی همو به خلاف خوارزمی نام شهرهای جنوب خط استوا را از قلم انداخته است.

[ویکی نور] عجائب الاقالیم السبعه الی نهایه العماره (ترجمه). «عجایب الاقالیم السبعه الی نهایه العماره» توسط حسین قره چانلو در سال 1373ش به فارسی ترجمه شده است. مترجم،با رعایت امانت، از ترجمه تحت اللفظی استفاده نموده و مطالب افزوده خویش را در پاورقی ها گنجانده است.
از آنجا که به عقیده برخی، این اثر، رونویسی از کتاب صورة الارض خوارزمی است، مترجم، اکثر مطالب کتاب را با آن مقایسه کرده و شباهت ها و تفاوت ها را متذکر شده است. به اعتقاد وی، اختلاف میان دو کتاب، از لحاظ مطالب مقتبس از منابع یونانی، بسیار ناچیز است و فقط در تحریف بعضی نام ها و اسقاط برخی شماره ها نمایان می شود.
مترجم اطلاعات مؤلف از عراق را دقیق و مستند می داند. او معتقد است که مؤلف، معاصر ابوزید بلخی، بنیانگذار مکتب قدیم جغرافیای اسلامی بوده، ولی روشی کاملاً مخالف مکتب مذکور داشته است؛ زیرا کتاب وی استمرار مکتب جغرافیایی یونان است و تا حدی نیز با روش صورة الارض خوارزمی تفاوت دارد.

[ویکی فقه] عجائب الاقالیم السبعه الی نهایه العماره (کتاب). «عجائب الاقالیم السبعه الی نهایه العماره»، نوشته نویسنده ای ناشناخته به نام سهراب، کتابی است به زبان عربی در مورد جغرافیای تاریخی شهرها.
جز این کتاب تاکنون اثر دیگری از ابن سرابیون (سهراب) شناخته نشده است. زمان تالیف اثر وی بر مبنای شواهد و مطالب آن بین ۲۸۹- ۳۳۴ ق. تخمین زده شده که پیش از تصرف بغداد به دست آل بویه است؛ ولی گروهی دیگر نگارش آن را حدود ۳۳۳- ۳۳۴ ق و پس از تسخیر بغداد به دست آل بویه نوشته اند؛ اما اکثر محققان تاریخ تالیف آن را پیش از تسخیر بغداد دانسته اند.
ساختار کتاب
کتاب حاضر؛ مشتمل بر مقدمه مولف و پنج بخش می باشد.
گزارش محتوا
ابن سرابیون با ابوزید بلخی بنیادگذار مکتب کلاسیک جغرافی نگاری اسلامی به تقریب همزمان بود؛ ولی او خط مشی خاص خود را برگزید که تا اندازه ای با روش ابوزید بلخی مغایر است. اثر ابن سرابیون، همانند نوشته خوارزمی ادامه سنت ها و تالیفات جغرافی نگاران یونانی است؛ ولی باید افزود که اختلاف هایی نیز میان آنها مشهود است. ابن سرابیون مقدمه ای نوشته که حاوی مطالبی درباره نقشه مسطح چهارگوش است. همین امر سبب شده است، مژیک چنین تصور کند که گویا در اثر خوارزمی مطالبی در این زمینه وجود داشته که در مقدمه نسخه خطی موجود در استراسبورگ منعکس نشده است. گر چه تقسیم بندی خوارزمی ، اساس کتاب ابن سرابیون را درباره «اقالیم هفتگانه» تشکیل می دهد، با این وصف مطالب ارائه شده از سوی او تا اندازه ای با تقسیم بندی خوارزمی در صوره الارض متفاوت است. از مقابله این دو کتاب به سهولت می توان دریافت که ابن سرابیون از منابع دیگری نیز بهره جسته است. به عنوان نمونه گزارش ابن سرابیون از شبکه آب رسانی و گزارش یعقوبی درباره شاهراه های کشیده شده، از بغداد به خوبی مکمل یکدیگرند.به گفته مژیک، در کتاب ابن سرابیون، آشفتگی هایی به ویژه در نام های یونانی و نیز ارائه ارقام مشهود است. ابن سرابیون پس از مقدمه، فصل مربوط به شهرها را برپایه تقسیم بندی اقالیم هفتگانه آورده است. اگر چه در این فصل شباهت هایی میان نوشته او و خوارزمی وجود دارد؛ اما باید افزود در نحوه تدارک و ارقام جدول ها و طول جغرافیایی تفاوت هایی میان آنها موجود است. در فصل مربوط به شهرها، به ویژه در مورد شهرهای اقالیم سوم، چهارم و پنجم اختلال هایی دیده می شود. چنانکه گاه نام شهری واحد در دو اقلیم جداگانه آمده است؛ مثلا شهر آمل خراسان یک بار زیر عنوان «مدینه آمویه» در اقلیم پنجم و بار دیگر با نام «آمل خراسان» در اقلیم ششم ذکر شده است. مهم تر آنکه در طول و عرض جغرافیایی آنها نیز تفاوت هایی دیده می شود. ظاهرا چنین به نظر می رسد که در بعضی موارد بیان طول و عرض های جغرافیایی در کتاب ابن سرابیون نسبت به خوارزمی از دقت بیشتری برخوردار است. خوارزمی طول جغرافیایی شهر بغداد را ۷۸؛ ولی سهراب آن را ۷۰ نوشته که با نوشته بیرونی منطبق است. در کتاب خوارزمی اثری از نام های بعلبک و کشمیر نیست، حال آنکه سهراب آنها را در اقلیم های چهارم و سوم آورده است؛ ولی همو به خلاف خوارزمی نام شهرهای جنوب خط استوا را از قلم انداخته است.
← فصول کتاب
...

پیشنهاد کاربران

بپرس