عثمان بن سعید

او از قبیله بنی اسد بود و چون در سامرا زندگی می کرد به او عسکری هم می گفتند. در محافل شیعه به او «سمّان» و «زیّات» ( به معنی روغن فروش ) هم می گفتند. به خاطر اختفاء امر نیابت و استتار فعالیت های سیاسی، روغن فروشی می کرد، و اموال و نامه ها را با ظرف روغن میان امام و شیعیان جابه جا می کرد. وی همچنین به خاطر ابراز نیابت از طرف امام دوازدهم خود را باب ( به معنای درب ) می نامید. حسن عسکری چون نام طولانی او را شنید، گفت: «کنیه ابن عثمان و ابو عمرو در یک مرد جمع نمی شود». و بنابراین دستور داد که کنیه او را که ابو عمرو باشد برهم بزنند و وی را «عمری» نامیدند.
به ادعای بحار الانوار، پس از در گذشت حسن عسکری، احتمالاً عثمان بن سعید حسن عسکری را غسل داد و کفن کرد و حنوط نمود و به خاک سپرد.
بلافاصله پس از مرگ حسن عسکری در سال ۲۶۰ ( ۸۷۴ میلادی ) عثمان ادعا کرد که حسن عسکری پسری خردسال به نام محمد دارد که به دلیل تهدید عباسیان به جانش غیبت کرده و او به نمایندگی از فرزند امام یازدهم منصوب شده است.
به عنوان نزدیک ترین یار حسن عسکری مردم و نمایندگان محلی امام حسن عسکری ادعای عثمان را مبنی بر نیابت امام غایب به رسمیت شناختند. با این حال، احتمالاً در میان شیعیان در مورد اختیار عثمان برای جمع آوری و توزیع وجوه ( خمس و زکات ) تردید وجود داشت. عثمان در سِمَت جدید خود به عنوان متصدی دفتر امام عریضه هایی دریافت می کرد و پاسخ های آنها را گاهی به صورت مکتوب می داد.
به عقیدهٔ شیعیان، در این زمان که غیبت صغری هم آغاز گردید، عثمان بن سعید از سوی حجت بن الحسن به عنوان نخستین نایب خاص وی منصوب گشت و واسطه میان امام و شیعیان شد.
درگذشت او را میان سال های ۲۶۰ تا ۲۶۷ قمری ( ۸۸۰ میلادی ) ذکر کرده اند. پیکرش در شهر سامرای عراق در جایی که سابقاً دروازه شهر بود به خاک سپرده شد. بعد از مرگ او در سال ۲۶۷ هجری پسر وی محمد بن عثمان به نیابت امام دوازدهم شیعیان منصوب شد.