عبّاس صفوی اول (هرات ۹۷۸ـ اشرف مازندران ۱۰۳۸ق)
عبّاس صفوی اول
(معروف به: شاه عباس کبیر) پنجمین پادشاه (حک: ۹۹۶ـ۱۰۳۸ق) از سلسلۀ صفویه، پسر محمد صفوی. تا ۱۸سالگی بر خراسان ، به حاکم نشینی هرات ، حکم می راند. پس از عزل پدرش ، در قزوین تاج گذاری کرد. ابتدا مرشد قلی خان استاجلو و دیگر امرای قدرت طلب قزلباش را کشت . در ۹۹۸ق بنابر معاهدۀ اول استانبول ، غرب آذربایجان ، شیروان ، بنادر خزر، کردستان و لرستان را به عثمانی سپرد. در ۱۰۰۰ق ضمن انتقال پایتخت به اصفهان ، خان احمد گیلانی را که با حمایت روس ها در گیلان شورش کرده بود، سرکوب کرد. همچنین ازبکان را شکست داد و برای رفع تهدیدات آنان قبایل کُرد را به خراسان کوچاند (۱۰۰۶ق). سال بعد با کمک آنتونی شرلی و رابرت شرلی ، ردۀ تفنگچیان و توپچیان را از غلامان گرجی تشکیل داد. همچنین آنتونی شرلی و حسین علی بیک بیات را برای جلب اتحاد اروپاییان بر ضد عثمانی ، به آن خطه اعزام کرد. در ۱۰۱۰ق بحرین و سال بعد، طی فرصتی مناسب ولایات متصرفی ایران چون تبریز، قراباغ ، گنجه ، تفلیس ، ایروان ، شیروان ، بادکوبه و دربند را از عثمانی ها بازپس گرفت. شورش طهمورث خان گرجی و الحاق گرجستان به عثمانی در ۱۰۲۴ق، به سلسله جنگ هایی انجامید که به صلح ایروان منجر شد. او از رقابت دول اروپایی در بنادر جنوب ایران ، برای خروج پرتغالی ها از بندرعباس (۱۰۲۳ق) و هرمز (۱۰۳۱ق) بهره برد. پس از پیروزی و اخراج پرتغالیان از خلیج فارس ، قندهار را نیز از سلطۀ جهانگیر شاه گورکانی خارج کرد. شاه عباس توانست با حمایت از هلندی ها، نفوذ تجاری و سیاسی انگلیس در خلیج فارس را پس از پرتغالی ها، از بین ببرد (۱۰۳۲ق). او همچنین بین ۱۰۳۳ـ ۱۰۳۸ق به فتح عراق مشغول بود. شاه عباس چنان به تجارت توجه می کرد که علاوه بر تأمین رفاه و امنیت راه ها، برای تقویت صنایع ابریشم ایران و انحصار آن به دربار صفوی و ابداع سیاست تبدیل املاک ولایات به املاک خالصه ، قراردادهای متعدد تجاری با انگلیس ، هلند، اسپانیا و... منعقد کرد. علاوه بر این در اصفهان ، به خدمات عام المنفعه همچون بنای کاروان سراها، بازارها، پل ها و مسجد پرداخت و دو شهر فرح آباد (۱۰۲۱ق) و شهر اشرف (بهشهر کنونی ) (۱۰۲۲ق) را در مازندران بنا کرد. وی از نظر مذهبی خود را «کلب آستان علی » و «بندۀ شاه ولایت عباس » می نامید و تا حدی صوفیان را در برابر علمای بزرگ شیعی چون شیخ بهاءالدین عاملی (شیخ بهایی )، میرداماد و میرفندرسکی ، تضعیف کرد اما در مجموع حکومت صفوی را از شکل دین سالارانۀ خود جدا کرد و بنابر مناسبت های سیاسی ، نسبت به فرقه های مختلف مسیحی و ارامنه طریق تسامح پیش گرفت . شاه عباس از نظر اخلاقی ، شاهی باتدبیر، عمل گرا، ناظر در تمامی امور مملکت و بی رحم بود. دوران سلطنت وی را، که محدودۀ آن مناطق میان رود دجله تا رود سند بود، دوران عظمت و شکوه عصر صفوی می دانند.
عبّاس صفوی اول
(معروف به: شاه عباس کبیر) پنجمین پادشاه (حک: ۹۹۶ـ۱۰۳۸ق) از سلسلۀ صفویه، پسر محمد صفوی. تا ۱۸سالگی بر خراسان ، به حاکم نشینی هرات ، حکم می راند. پس از عزل پدرش ، در قزوین تاج گذاری کرد. ابتدا مرشد قلی خان استاجلو و دیگر امرای قدرت طلب قزلباش را کشت . در ۹۹۸ق بنابر معاهدۀ اول استانبول ، غرب آذربایجان ، شیروان ، بنادر خزر، کردستان و لرستان را به عثمانی سپرد. در ۱۰۰۰ق ضمن انتقال پایتخت به اصفهان ، خان احمد گیلانی را که با حمایت روس ها در گیلان شورش کرده بود، سرکوب کرد. همچنین ازبکان را شکست داد و برای رفع تهدیدات آنان قبایل کُرد را به خراسان کوچاند (۱۰۰۶ق). سال بعد با کمک آنتونی شرلی و رابرت شرلی ، ردۀ تفنگچیان و توپچیان را از غلامان گرجی تشکیل داد. همچنین آنتونی شرلی و حسین علی بیک بیات را برای جلب اتحاد اروپاییان بر ضد عثمانی ، به آن خطه اعزام کرد. در ۱۰۱۰ق بحرین و سال بعد، طی فرصتی مناسب ولایات متصرفی ایران چون تبریز، قراباغ ، گنجه ، تفلیس ، ایروان ، شیروان ، بادکوبه و دربند را از عثمانی ها بازپس گرفت. شورش طهمورث خان گرجی و الحاق گرجستان به عثمانی در ۱۰۲۴ق، به سلسله جنگ هایی انجامید که به صلح ایروان منجر شد. او از رقابت دول اروپایی در بنادر جنوب ایران ، برای خروج پرتغالی ها از بندرعباس (۱۰۲۳ق) و هرمز (۱۰۳۱ق) بهره برد. پس از پیروزی و اخراج پرتغالیان از خلیج فارس ، قندهار را نیز از سلطۀ جهانگیر شاه گورکانی خارج کرد. شاه عباس توانست با حمایت از هلندی ها، نفوذ تجاری و سیاسی انگلیس در خلیج فارس را پس از پرتغالی ها، از بین ببرد (۱۰۳۲ق). او همچنین بین ۱۰۳۳ـ ۱۰۳۸ق به فتح عراق مشغول بود. شاه عباس چنان به تجارت توجه می کرد که علاوه بر تأمین رفاه و امنیت راه ها، برای تقویت صنایع ابریشم ایران و انحصار آن به دربار صفوی و ابداع سیاست تبدیل املاک ولایات به املاک خالصه ، قراردادهای متعدد تجاری با انگلیس ، هلند، اسپانیا و... منعقد کرد. علاوه بر این در اصفهان ، به خدمات عام المنفعه همچون بنای کاروان سراها، بازارها، پل ها و مسجد پرداخت و دو شهر فرح آباد (۱۰۲۱ق) و شهر اشرف (بهشهر کنونی ) (۱۰۲۲ق) را در مازندران بنا کرد. وی از نظر مذهبی خود را «کلب آستان علی » و «بندۀ شاه ولایت عباس » می نامید و تا حدی صوفیان را در برابر علمای بزرگ شیعی چون شیخ بهاءالدین عاملی (شیخ بهایی )، میرداماد و میرفندرسکی ، تضعیف کرد اما در مجموع حکومت صفوی را از شکل دین سالارانۀ خود جدا کرد و بنابر مناسبت های سیاسی ، نسبت به فرقه های مختلف مسیحی و ارامنه طریق تسامح پیش گرفت . شاه عباس از نظر اخلاقی ، شاهی باتدبیر، عمل گرا، ناظر در تمامی امور مملکت و بی رحم بود. دوران سلطنت وی را، که محدودۀ آن مناطق میان رود دجله تا رود سند بود، دوران عظمت و شکوه عصر صفوی می دانند.
wikijoo: عباس_صفوی_اول