عاق والدین

[ویکی فقه] واژه عقوق از «عق» گرفته شده و در لغت به معنای پاره کردن و بریدن آمده است. این عنوان در روایات و کلمات فقها غالباً با اضافه به والدین به کار رفته است.
امیرالمؤمنین علی (علیه السّلام) می فرماید: «من العقوق اضاعة الحقوق»، یعنی ضایع کردن حقوق از جمله عقوق است.محقق خوانساری در شرح این حدیث می گویند: «مراد این است که عقوق پدر و مادر فقط این نیست که کسی با ایشان بدرفتاری کند و ایشان را آزار دهد، بلکه بجا نیاوردن حقوق ایشان از تعظیم و تکریم و فرمانبرداری و مانند آن نیز از جمله عقوق به شمار می رود و وزر و وبال دارد». همانطور که می دانیم عاق مادر شدن، حرام است چنانکه پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) فرمودند: «ان الله حرم علیکم عقوق الامهات». آیت الله جوادی آملی می گویند: «عقوق پدر و مادر جزء معاصی کبیره است. عاق زن و فرزند شدن حرام نیست بلکه عاق پدر و مادر حرام است.» بنابراین ما باید از عواملی که عقوق والدین را در پی دارد بپرهیزیم. پیامبر (صلی الله علیه و آله وسلّم) می فرمایند: «ایاکم و عقوق الوالدین فان ریح الجنة توجد من مسیره الف عام و لا یجدها عاق» یعنی: «بترسید از اینکه عاق پدر و مادر و مغضوب آنها شوید زیرا بوی بهشت از هزار سال راه به مشام می رسد، ولی هیچگاه به کسانی که مورد خشم پدر و مادر هستند نخواهد رسید».
عوامل موثر در عقوق والدین
یکی از عواملی که عقوق والدین را در پی دارد، نگاه تند و غضبناک به پدر و مادر است. چنانکه امام صادق (علیه السّلام) می فرماید: «من العقوق ان ینظر الرجل الی ابویه یحد الیهما النظر». حتی اگر پدر و مادر نسبت به فرزند ظلم کرده باشند باز فرزند حق ندارد با نگاه بغض آلود و غضبناک بدانها بنگرد. یکی از آثار این عمل عدم قبولی نماز است چنانکه در حدیث آمده است: «من نظر الی والدیه نظر ماقت و هما ظالمان له لم تقبل له صلاة». همچنین باید بدانیم که ممکن است فردی در زمان حیات پدر و مادر مورد رضای آنها باشد ولی بعد از مرگ آنها به خاطر عدم برآوردن حقوق آنها مثل اد نکردن قرضهای آنان و... مورد عاق ایشان قرار گیرد. عکس این مطلب نیز ممکن است، یعنی چه بسا افرادی در دنیا مورد عاق پدر و مادر قرار گیرند ولی بعد از مرگ آنها، به سبب ادای حقوق آنان - مثل اداء قرض و انجام خیرات و مبرات برای آنها و... مورد رضای پدر و مادر قرار گیرد.از مطالبی که گفته شد این نتیجه به دست می آید که حقوق والدین خصوصا حقوق مادر از جمله حقوق واجبی است که بر عهده هر فرد است و در آیات و روایات نیز بسیار بر آن تاکید شده است.

[ویکی شیعه] عاق والدین یا عقوق والدین از گناهان کبیره و رذایل اخلاقی به معنای هر نوع آزردن و رنجاندن پدر و مادر یا یکی از آن دو با زبان و رفتار است. در روایات، نافرمانی، نگاه خشم آلود، احترام نکردن و اف گفتن از مصادیق آن دانسته شده و آمده است که اگر چیزی کمتر از گفتن اف وجود داشت خدا از آن هم نهی می کرد. همچنین محرومیت از بهشت، ورود به جهنم، عذاب قبر، عدم قبولی نماز و عدم استجابت دعا از پیامدهایی است که در روایات برای عاق والدین بیان شده است. برخی از عالمان اخلاقی نیز کوتاهی عمر، شدت سکرات موت و سختی جان دادن را از آثار دنیوی آن دانسته اند.
عاق والدین، به معنای این است که فرزند پدر و مادر را آزار دهد و آنان را با زبان و رفتار از خود برنجاند. البته واژه عقوق در لغت به معنی بریدن آمده، در این صورت منظور از عاق والدین، قطع رحم با آنان است. ملا مهدی نراقی عاق والدین را بدترین نوع قطع رحم دانسته و معتقد است هر آنچه که به نکوهش قطع رحم دلالت می کند بر نکوهش عاق والدین نیز دلالت دارد. همچنین عاق والدین را از رذایلی می داند که مربوط به قوای غضبیه و شهویه است و از کینه و خشم یا بخل و حب دنیا ناشی می شود.
عاق والدین به هر نوع آزردن و نافرمانی پدر و مادر یا یکی از آن دو گفته می شود. در روایات نگاه تند و خشم آلود ضایع کردن حقوق، برآورده نکردن خواسته، انجام ندادن فرمان، احترام نکردن از مصادیق آن شمرده شده است. ملا احمد نراقی گفته هر چیزی که سبب آزردن والدین شود، عاق محسوب می گردد. در روایتی از امام صادق گفتن اف، به پدر و مادر به عنوان کمترین مصداق عاق والدین یاد شده و گفته شده اگر چیزی کمتر از آن وجود داشت خدا از آن هم نهی می کرد.