[ویکی اهل البیت] ظاهر قرآن باطن قرآن (کتاب). کتاب ِظاهر قرآن باطن قرآن تألیف محسن میر باقری، استاد اخلاق و قرآن پژوه ِ قرن معاصر است.
قرآن دو دسته منظور دارد: یک ظاهر (منظوری که واضح است) و دیگری بطون (منظور یا منظور هایی که واضح نیستند) . به گفتهٔ روایات و عالمان حدیث، بطون قرآن شدیداً گسترده و ناشناخته اند. قرآن دو دسته آیات دارد: 1. محکمات. یعنی آیاتی که تنها یک معنی مشخّص و روشن دارند و دیگری: 2. متشابهات. یعنی آیاتی که بیش از یک معنی دارند و برخی از آن معانی قابل سوء استفاده توسّط کج اندیشان می باشد. در مورد آیات متشابه، قرآن می گوید : وَ ما یَعلَمُ تأویلَهُ الّا الله. یعنی: از تأویل یا بطن (معانی پنهان) آیات متشابه، تنها خداوند آگاه است. (و نیز کسانی مانند پیامبر و امامان با تعلیم خداوند) . فضیل بن یسار می گوید: از امام صادق علیه السلام درباره ی روایت «هیچ آیه ای از قرآن نیست مگر آن که برای آن ظاهری و باطنی است» سؤال کردم، پاسخ فرمودند: «ظاهرش تنزیل آن و باطنش تأویل آن می باشد» . درباره ی مراد و منظور از بطن و باطن قرآن کریم نظرات مختلفی وجود دارد. از جمله:
1- باطن به معنای تأویل است چنان که فضیل بن یسار می گوید: از امام باقر علیه السلام درباره ی روایتی پرسیدند که می گوید: هیچ آیه ای در قرآن نیست مگر این که ظهر و بطن دارد، حضرت فرمود: «ظهر آن تنزیل آن و بطن آن تأویل آن می باشد». برخی از آیات قرآن درباره ی امور گذشته است و برخی درباره ی چیز هایی می باشد که هنوز پدید نیامده است. این حقایق همچون جریان خورشید، در بسترش جریان دارد. چون تأویل برخی از این بطون فرا رسد، درباره ی مردگان جاری خواهد بود، همانگونه که درباره ی زندگانی جریان دارد. خداوند متعال فرموده است: تأویل آن را جز خدا و راسخان در علم نمی دانند. امام فرمودند: ما آنها را می دانیم. باطن به معنای «جری و انطباق» باشد که بر این معنا نیز روایاتی وارد شده است،
چنان که حمران بن اعین می گوید: از امام باقر علیه السلام درباره ی ظهر و بطن قرآن پرسیدم، حضرت فرمود: «ظاهرش تنزیل آن و باطنش تأویل آن می باشد. ظهر قرآن، کسانی هستند که درباره ی آنان نازل شده است، و بطن قرآن کسانی هستند که به شیوه ی آنان رفتار کرده اند، آن چه درباره ی آنان بوده، در مورد اینان نیز صدق می کند.»
در این کتاب نخست مؤلف اذعان می دارد که عبارات قرآنی برای همگان قابل فهم است، سپس تأکید می کند که آرایه های ادبی همچون مجاز و استعاره در حوزه ی ظاهرند و ارتباطی الزامی با معانی باطنی ندارند. در ادامه نیز رهنمود هایی برای درک و فهم عبارت قرآن فراهم می آید. موضوع کتاب تفسیر و تبیین آیات 1 - 3 سوره ی زخرف است که درباره ی عظمت قرآن قبل از نزول و پس از آن مباحثی را مطرح می کند. نویسنده، به منظور شناخت آسیب ها در پژوهش های قرآنی و ارائه ی راه کارها در حلّ آنها، در صدد است که جلوه هایی از قرآن را به نمایش بگذارد. وی، با استفاده از جوامع روایی شیعه و اهل سنّت، تفسیر و علوم قرآن، عناوین زیر را شرح داده است:
کاربرد ظاهر و باطن در قرآن، دلایل قابل فهم بودن آن، حجّیت ظواهر قرآن، آرایه های ادبی در قرآن، نمونه هایی از مراتب فهم در قرآن.
در بخش مربوط به باطن قرآن عناوینی مانند:
قرآن دو دسته منظور دارد: یک ظاهر (منظوری که واضح است) و دیگری بطون (منظور یا منظور هایی که واضح نیستند) . به گفتهٔ روایات و عالمان حدیث، بطون قرآن شدیداً گسترده و ناشناخته اند. قرآن دو دسته آیات دارد: 1. محکمات. یعنی آیاتی که تنها یک معنی مشخّص و روشن دارند و دیگری: 2. متشابهات. یعنی آیاتی که بیش از یک معنی دارند و برخی از آن معانی قابل سوء استفاده توسّط کج اندیشان می باشد. در مورد آیات متشابه، قرآن می گوید : وَ ما یَعلَمُ تأویلَهُ الّا الله. یعنی: از تأویل یا بطن (معانی پنهان) آیات متشابه، تنها خداوند آگاه است. (و نیز کسانی مانند پیامبر و امامان با تعلیم خداوند) . فضیل بن یسار می گوید: از امام صادق علیه السلام درباره ی روایت «هیچ آیه ای از قرآن نیست مگر آن که برای آن ظاهری و باطنی است» سؤال کردم، پاسخ فرمودند: «ظاهرش تنزیل آن و باطنش تأویل آن می باشد» . درباره ی مراد و منظور از بطن و باطن قرآن کریم نظرات مختلفی وجود دارد. از جمله:
1- باطن به معنای تأویل است چنان که فضیل بن یسار می گوید: از امام باقر علیه السلام درباره ی روایتی پرسیدند که می گوید: هیچ آیه ای در قرآن نیست مگر این که ظهر و بطن دارد، حضرت فرمود: «ظهر آن تنزیل آن و بطن آن تأویل آن می باشد». برخی از آیات قرآن درباره ی امور گذشته است و برخی درباره ی چیز هایی می باشد که هنوز پدید نیامده است. این حقایق همچون جریان خورشید، در بسترش جریان دارد. چون تأویل برخی از این بطون فرا رسد، درباره ی مردگان جاری خواهد بود، همانگونه که درباره ی زندگانی جریان دارد. خداوند متعال فرموده است: تأویل آن را جز خدا و راسخان در علم نمی دانند. امام فرمودند: ما آنها را می دانیم. باطن به معنای «جری و انطباق» باشد که بر این معنا نیز روایاتی وارد شده است،
چنان که حمران بن اعین می گوید: از امام باقر علیه السلام درباره ی ظهر و بطن قرآن پرسیدم، حضرت فرمود: «ظاهرش تنزیل آن و باطنش تأویل آن می باشد. ظهر قرآن، کسانی هستند که درباره ی آنان نازل شده است، و بطن قرآن کسانی هستند که به شیوه ی آنان رفتار کرده اند، آن چه درباره ی آنان بوده، در مورد اینان نیز صدق می کند.»
در این کتاب نخست مؤلف اذعان می دارد که عبارات قرآنی برای همگان قابل فهم است، سپس تأکید می کند که آرایه های ادبی همچون مجاز و استعاره در حوزه ی ظاهرند و ارتباطی الزامی با معانی باطنی ندارند. در ادامه نیز رهنمود هایی برای درک و فهم عبارت قرآن فراهم می آید. موضوع کتاب تفسیر و تبیین آیات 1 - 3 سوره ی زخرف است که درباره ی عظمت قرآن قبل از نزول و پس از آن مباحثی را مطرح می کند. نویسنده، به منظور شناخت آسیب ها در پژوهش های قرآنی و ارائه ی راه کارها در حلّ آنها، در صدد است که جلوه هایی از قرآن را به نمایش بگذارد. وی، با استفاده از جوامع روایی شیعه و اهل سنّت، تفسیر و علوم قرآن، عناوین زیر را شرح داده است:
کاربرد ظاهر و باطن در قرآن، دلایل قابل فهم بودن آن، حجّیت ظواهر قرآن، آرایه های ادبی در قرآن، نمونه هایی از مراتب فهم در قرآن.
در بخش مربوط به باطن قرآن عناوینی مانند:
wikiahlb: ظاهر_قرآن_باطن_قرآن_(کتاب)