طرّاحی صحنه تئاتر در ایران
تا دورۀ سلطنت پهلوی اول، مکان های نمایش تئاتر باغ یا ایوان خانۀ برخی از رجال سیاسی، قهوه خانه ها، کافه رستوران ها، چادرهای سیرک، سالن های سینما و مانند این ها بود، که با مشقت زیاد برای اجرای نمایش مهیا می شد؛ اما به تدریج با به وجودآمدن مکان های ثابت و دایمی تئاتر تالارهای نمایش (مثل گراند هتل، تالار زردشتیان، تئاتر نکویی، سالن سپه و جامعۀ باربد) صحنۀ نمایش طوری ساخته شد که تفاوت چندانی با سالن های مدرن تئاتر در اروپا نداشته باشد. تا قبل از این از پارچه های رنگی و قلمکار ساخت اصفهان و چند شاخه و برگ درخت و یا چند پردۀ نقاشی برای طراحی و فضاسازی صحنۀ نمایش استفاده می شد؛ اما با گسترش سالن های تئاتر در دورۀ رضاشاه دکور و طراحی صحنه نیز متحول شد و چند طراح صحنه در عرصۀ نمایش ظاهر شدند که یا از شاگردان مدرسۀ کمال الملک یا نجاران خوش ذوق و یا افرادی بودند که به شکل تجربی طراحی صحنه می کردند و صاحب مهارت و شهرت شده بودند. این افراد با قطعات کوچکی که می ساختند به صحنۀ نمایش عمق و حجم می دادند، و ارتباط بیشتر مخاطبان با نمایش را سبب می شدند. آن ها به تدریج طراحی صحنه را چنان متحول ساختند که دکور به یکی از عوامل جذاب نمایش بدل شد. از ویژگی های کار این طراحان صحنه ساختن صحنه با پرسپکتیو صحیح و ابعاد مشخص و حجیم، دکورهای عظیم و مجلل، استفاده از تکنیک های جدید در ساخت و نصب، تعدد و تنوع دکورها در هر نمایش، به کارگیری جلوه های بصری متنوع و متناسب با هر پردۀ نمایش، برجسته کاری روی لته های دکور، پُرکردن تمام حجم صحنه با وسایل مختلف، ساختن صحنۀ گردان و مانند این ها بود. بدین سان از اواخر دورۀ سلطنت رضاشاه طراحی صحنه (دکوراتوری) به حرفۀ مستقلی بدل شد و در دوره های بعد با پیوستن افراد تحصیل کرده این حرفه اهمیت بیشتری پیدا کرد، به طوری که نام تعدادی از طراحان صحنه و لباس ـ همچون گروهی از نمایش نامه نویس ها، کارگردان ها و بازیگران تئاتر ـ در تاریخ نمایش ایران ثبت و ماندگار شد، مانند رفیع حالتی، محمودآقا ظهیرالدینی، نعمت الله مصیری، میرسیف الدین کرمانشاهی، خان بابا صدری، محسن سهیلی، نورمحمد میرعمادی، ناپلئون سارواریان، مهدی مقبل، ولی الله خاکدان، محسن دولو، نقی قوی دل، مصطفی اژدری، علی زمان دلپذیر، اصغر صانعی، حسین محسنی، سامی تحصنی، منوچهر شیبانی، زهرا خواجه نوری، اسماعیل ارحام صدر، صالح پناهی، بیژن صفاری، فریدون آو، مهدخت نیکبخت، عبدالله حاجی قربان، خسرو خورشیدی، و ملک جهان خزاعی.
تا دورۀ سلطنت پهلوی اول، مکان های نمایش تئاتر باغ یا ایوان خانۀ برخی از رجال سیاسی، قهوه خانه ها، کافه رستوران ها، چادرهای سیرک، سالن های سینما و مانند این ها بود، که با مشقت زیاد برای اجرای نمایش مهیا می شد؛ اما به تدریج با به وجودآمدن مکان های ثابت و دایمی تئاتر تالارهای نمایش (مثل گراند هتل، تالار زردشتیان، تئاتر نکویی، سالن سپه و جامعۀ باربد) صحنۀ نمایش طوری ساخته شد که تفاوت چندانی با سالن های مدرن تئاتر در اروپا نداشته باشد. تا قبل از این از پارچه های رنگی و قلمکار ساخت اصفهان و چند شاخه و برگ درخت و یا چند پردۀ نقاشی برای طراحی و فضاسازی صحنۀ نمایش استفاده می شد؛ اما با گسترش سالن های تئاتر در دورۀ رضاشاه دکور و طراحی صحنه نیز متحول شد و چند طراح صحنه در عرصۀ نمایش ظاهر شدند که یا از شاگردان مدرسۀ کمال الملک یا نجاران خوش ذوق و یا افرادی بودند که به شکل تجربی طراحی صحنه می کردند و صاحب مهارت و شهرت شده بودند. این افراد با قطعات کوچکی که می ساختند به صحنۀ نمایش عمق و حجم می دادند، و ارتباط بیشتر مخاطبان با نمایش را سبب می شدند. آن ها به تدریج طراحی صحنه را چنان متحول ساختند که دکور به یکی از عوامل جذاب نمایش بدل شد. از ویژگی های کار این طراحان صحنه ساختن صحنه با پرسپکتیو صحیح و ابعاد مشخص و حجیم، دکورهای عظیم و مجلل، استفاده از تکنیک های جدید در ساخت و نصب، تعدد و تنوع دکورها در هر نمایش، به کارگیری جلوه های بصری متنوع و متناسب با هر پردۀ نمایش، برجسته کاری روی لته های دکور، پُرکردن تمام حجم صحنه با وسایل مختلف، ساختن صحنۀ گردان و مانند این ها بود. بدین سان از اواخر دورۀ سلطنت رضاشاه طراحی صحنه (دکوراتوری) به حرفۀ مستقلی بدل شد و در دوره های بعد با پیوستن افراد تحصیل کرده این حرفه اهمیت بیشتری پیدا کرد، به طوری که نام تعدادی از طراحان صحنه و لباس ـ همچون گروهی از نمایش نامه نویس ها، کارگردان ها و بازیگران تئاتر ـ در تاریخ نمایش ایران ثبت و ماندگار شد، مانند رفیع حالتی، محمودآقا ظهیرالدینی، نعمت الله مصیری، میرسیف الدین کرمانشاهی، خان بابا صدری، محسن سهیلی، نورمحمد میرعمادی، ناپلئون سارواریان، مهدی مقبل، ولی الله خاکدان، محسن دولو، نقی قوی دل، مصطفی اژدری، علی زمان دلپذیر، اصغر صانعی، حسین محسنی، سامی تحصنی، منوچهر شیبانی، زهرا خواجه نوری، اسماعیل ارحام صدر، صالح پناهی، بیژن صفاری، فریدون آو، مهدخت نیکبخت، عبدالله حاجی قربان، خسرو خورشیدی، و ملک جهان خزاعی.
wikijoo: طراحی_صحنه_تیاتر_در_ایران