طبقات الحنابله

[ویکی نور] طبقات الحنابلة، اثر ابوالحسین محمد بن ابویعلی، معروف به ابن ابی یعلی، فرهنگ نامه رجال مذهب حنبلی از قرن سوم تا نیمه قرن ششم قمری است. این کتاب اولین کتابی است که در باب طبقات حنبلیه نگاشته شده است، همچنین یکی از مهم ترین منابع شناسایی فقهای حنبلی می باشد و جمعی بر آن تلخیص و برخی دیگر بر آن حاشیه نوشته اند.
این کتاب چهار جلد دارد. جلد اول و دوم کتاب با عنوان طبقات الحنابلة می باشد که از 6 طبقه تشکیل شده است. جلد سوم و چهارم با عنوان «الذیل علی طبقات الحنابلة» آمده است.
در ابتدای جلد اول، مقدمه کوتاهی آمده، سپس با بیان نسب محمد بن حنبل، سخنان بزرگان را در فضایل او ذکر نموده، سپس به بیان طبقه اول فقهای حنبلی پرداخته که این عده، اصحاب بدون واسطه احمد بن حنبل هستند. در انتهای همین جلد دو باب آمده: بابی راجع به کسانی که به هر دلیل اسامی آنان ذکر نشده و یا اینکه در اسامی آنها اختلاف وجود دارد و به کنیه شناخته می شوند و باب دوم، اسامی زنانی است که سؤالاتی از احمد بن حنبل کرده اند.
درجلد دوم کتاب، طبقات دوم تا ششم فقهای حنبلی ذکر شده است. طبقه دوم درباره تابعین احمد بن حنبل بر اساس حروف معجم است. اما طبقات چهارگانه دیگر بر اساس سال درگذشت اشخاص است که به 512ق/1118م ختم شده است.
جلد سوم و چهارم کتاب نیز با یک مقدمه کوتاه آغاز شده و سپس از متوفیان نیمه دوم قرن پنجم از سال 460 تا 500ق تحت عنوان «وفیات المائة الخامسة» یاد می کند و تا متوفیان سال 701 تا 751ق تحت عنوان «وفیات المائة الثامنة» می آورد و در هر قرن ترتیب سال وفات را رعایت می کند. در ادامه، بغیة الوعاة سیوطی در طبقات لغویین و نحات به آخر جلد چهارم ملحق گردیده است.