[ویکی نور] «ابوالحسن علی بن سهل»، معروف به «ابن ربن طبری»، پزشک و داروشناس مشهور ایرانی سده سوم هجری است. مهمترین آگاهی هایی که درباره زندگی او در دست می باشد، اطلاعاتی است که خود در دو کتاب «فردوس الحکمة» و «الدین و الدولة» آورده است. مآخذ دیگری که به شرح احوال وی پرداخته اند، تاریخ تولد و درگذشت، زادگاه، نام دقیق او و پدرش و حتی آیین او را به روشنی نیاورده و از آن به تسامح گذشته اند. تولد ابن ربن را در اواخر روزگار ابوجعفر منصور خلیفه عباسی (136- 158ق) و یا اوایل خلافت مهدی عباسی (158- 169ق) دانسته و به استناد نوشته ابن ربن (فردوس الحکمة، ص518-519) که می گوید به همراه پدرش، شاهد آتش سوزی عظیم در طبرستان بوده است، آن رویداد را با لشکرکشی مهدی خلیفه عباسی به طبرستان در 167ق، همزمان پنداشته و نتیجه گرفته اند که اگر وی در آن هنگام دست کم 10 ساله بوده باشد، (مقدمهالدین و الدوله، ص10) پس در حدود 157ق به دنیا آمده بوده است. برخی از منابع متأخر نیز بدون ذکر مأخذ، تاریخ تولد او را 192ق (808م) در شهر مرو نوشته اند.
پدرش از بزرگان و دبیران مرو بود که طب را به عنوان حرفه خانوادگی و برای خدمت به خلق فراگرفت و به همین جهت به ربن یعنی سرور و معلم ما ملقب شد. با این همه بسیاری از مآخذ در ذکر نام و لقب وی و پدرش با یکدیگر اختلاف دارند و آن را به صورت های علی بن زید، علی بن زین و علی بن زیل آورده اند. حتی با توجه به این که «ربن» و «راب» از القاب روحانیون یهود است، او را یهودی انگاشته اند. به همین سبب، بیشتر کسانی که شرح حال او را نوشته اند، به عنوان پزشکی که قبلاً یهودی بوده است، از او نام برده اند، اما وی خود در کتاب «الدین و الدولة» (ص 33، 98- 99) آورده است که ابتدا مسیحی بوده و سپس با غور و تعمق در اندیشه های اسلامی و معانی قرآنی، به اسلام گرویده است. مورخان بزرگی چون طبری و ابن خلکان نیز بر مسیحی بودن او تصریح کرده اند.
ابن ربن طب را نزد پدرش آموخت، سپس با استفاده از آثار یونانیان و دانشمندان دیگر، آن را تکمیل کرد و اگرچه بعضی او را استادِ زکریای رازی می دانند، لکن با توجه به این که رازی متولد 251ق (865م) است و ابن ربن در حدود 225ق از طبرستان کوچ کرده است، قبول این معنی که رازی وی را در بغداد دیده باشد، ناممکن است، زیرا رازی در حدود 30 سالگی یا پس از آن به بغداد رفته بوده و در این هنگام ابن ربن در قید حیات نبوده است.
ابن ربن روزگار جوانی را در طبرستان سپری کرد. وی از دبیران حاکم طبرستان، مازیار بن قارن بود. پس از گرفتاری و قتل مازیار، وی در 224ق به عراق رفت و در سامرا اقامت گزید و مورد احترام معتصم قرار گرفت و به قولی به دست او اسلام آورد. سپس متوکل نیز او را به ندیمی خود برگزید.
تردیدی نیست که رفتن ابن ربن به دارالخلافه، در روزگار معتصم بوده است، اما با توجه به نوشته خود وی، در زمان متوکل و با راهنمایی و در منادمت او بوده که اسلام را پذیرفته است. بنابر این، نوشته ابن ندیم و به تبع او دیگران، مبنی بر مسلمان شدن وی به دست معتصم، نادرست می نماید. ابن ربن از نظر علمی چنان مقامی داشت که او را همطراز رازی، مجوسی و ابن سینا نام برده و یکی از 4 دانشمند و پزشک بزرگ مسلمان دانسته اند. همو بود که مسری بودن سل ریوی را اعلام داشت.
آثار بسیار به ابن ربن نسبت داده شده است که برخی از آن ها به دست ما رسیده، ولی از برخی دیگر فقط نامی باقی مانده است. معروف ترین آثار او عبارتند از:
پدرش از بزرگان و دبیران مرو بود که طب را به عنوان حرفه خانوادگی و برای خدمت به خلق فراگرفت و به همین جهت به ربن یعنی سرور و معلم ما ملقب شد. با این همه بسیاری از مآخذ در ذکر نام و لقب وی و پدرش با یکدیگر اختلاف دارند و آن را به صورت های علی بن زید، علی بن زین و علی بن زیل آورده اند. حتی با توجه به این که «ربن» و «راب» از القاب روحانیون یهود است، او را یهودی انگاشته اند. به همین سبب، بیشتر کسانی که شرح حال او را نوشته اند، به عنوان پزشکی که قبلاً یهودی بوده است، از او نام برده اند، اما وی خود در کتاب «الدین و الدولة» (ص 33، 98- 99) آورده است که ابتدا مسیحی بوده و سپس با غور و تعمق در اندیشه های اسلامی و معانی قرآنی، به اسلام گرویده است. مورخان بزرگی چون طبری و ابن خلکان نیز بر مسیحی بودن او تصریح کرده اند.
ابن ربن طب را نزد پدرش آموخت، سپس با استفاده از آثار یونانیان و دانشمندان دیگر، آن را تکمیل کرد و اگرچه بعضی او را استادِ زکریای رازی می دانند، لکن با توجه به این که رازی متولد 251ق (865م) است و ابن ربن در حدود 225ق از طبرستان کوچ کرده است، قبول این معنی که رازی وی را در بغداد دیده باشد، ناممکن است، زیرا رازی در حدود 30 سالگی یا پس از آن به بغداد رفته بوده و در این هنگام ابن ربن در قید حیات نبوده است.
ابن ربن روزگار جوانی را در طبرستان سپری کرد. وی از دبیران حاکم طبرستان، مازیار بن قارن بود. پس از گرفتاری و قتل مازیار، وی در 224ق به عراق رفت و در سامرا اقامت گزید و مورد احترام معتصم قرار گرفت و به قولی به دست او اسلام آورد. سپس متوکل نیز او را به ندیمی خود برگزید.
تردیدی نیست که رفتن ابن ربن به دارالخلافه، در روزگار معتصم بوده است، اما با توجه به نوشته خود وی، در زمان متوکل و با راهنمایی و در منادمت او بوده که اسلام را پذیرفته است. بنابر این، نوشته ابن ندیم و به تبع او دیگران، مبنی بر مسلمان شدن وی به دست معتصم، نادرست می نماید. ابن ربن از نظر علمی چنان مقامی داشت که او را همطراز رازی، مجوسی و ابن سینا نام برده و یکی از 4 دانشمند و پزشک بزرگ مسلمان دانسته اند. همو بود که مسری بودن سل ریوی را اعلام داشت.
آثار بسیار به ابن ربن نسبت داده شده است که برخی از آن ها به دست ما رسیده، ولی از برخی دیگر فقط نامی باقی مانده است. معروف ترین آثار او عبارتند از:
wikinoor: طبری،_علی_بن_سهل