طب الروحانی (الطب ). طب ُّالرّوحانی (الطّب ُّ...)
(یا: طب نفسانی) نام دیگری برای دانش اخلاق. تشبیه اخلاق به طب با این همانندی است که حکیم مانند طبیب، نخست بیماری را می شناسد؛ دوم، علت و اسباب و نشانۀ هر بیماری را تشخیص می دهد؛ سوم، به درمان بیماری می پردازد. آن گاه حکما در مرحلۀ شناخت بیماری ها، برای نفس آدمی سه قوّه قائل بودند: قوّۀ تمیز (نظری)؛ قوّۀ جذب (شَهَوی)؛ قوّۀ دفع (غَضَبی). به نظر آن ها بیماری های روحی یا نفسانی، معلول اختلال کمّی (افراط و تفریط) و کیفی (تباهی) در این قواست. بدین ترتیب که هر قوه دارای سه گونه بیماری است: الف) افراط، یعنی اختلال کمّی قوا در جهت افزونی. بنابراین مثلاً حیرت، بیماری برآمده از افراط قوّۀ تمیز بود؛ غضب، بیماری برآمده از افراط قوّۀ دفع، و افراط در شهوت، بیماری برآمده از افراط قوّۀ جذب به شمار می آمد؛ ب) تفریط، یعنی اختلال کمّی قوا در جهت کاستی. بنابراین جهل بسیط، بیماری برآمده از تفریط قوّۀ تمیز؛ جُبن، بیماری برآمده از تفریط قوّۀ جذب، و علاقه به بطالت بیماری برآمده از تفریط قوّۀ دفع محسوب می شد؛ ج) ردائت (تباهی)، اختلال کیفی یا تباهی قوا در نظر آن ها بود و بیماری های جهل مرکب، خوف، حزن، و حسد از آن ناشی می شد. حکما در مرحلۀ کشف علل بیماری ها معتقد بودند که بدن در نفس و نفس در بدن تأثیر می گذارد، و از این رو علل بیماری های روحی (نفسانی) دو گونه می شود: علل جسمانی، و علل نفسانی. طبیب روحانی یا اخلاقی باید تشخیص دهد که سبب بیماری اخلاقی، جسمانی است یا نفسانی و سپس به درمان مناسب بپردازد. حکما در مرحلۀ درمانِ بیماری های روحی یا نفسانی ناشی از علل جسمانی برطبق دستورالعمل های عام پزشکی توصیه به درمان می کردند و در بیماری های ناشی از علل نفسانی با روش های خاص. درروش عام برای معالجۀ تمام بیماری های نفسانی همانند درمان های معمول در بیماری های جسمانی (مانند تعیین نوع غذا، دارو، استفاده از پادزهر؛ و در صورت لزوم جراحی) عمل می کردند. این روش ها عبارت اند از: ۱. آگاهی دادن، یعنی آگاه ساختن بیمار از زشتی رذیلتی که بدان گرفتار است (شبیه روش تغذیه)؛ ۲. سرزنش کردن، یعنی ملامتِ بیمار به سبب زشتی کردار ناروای برآمده از رذیلت یا بیماری روحی وی (شبیه روش توصیه به مصرف دارو)؛ ۳. معامله به مثل کردن، یعنی به قصد تنبّه وی از رذیلتی که ضّد بیماری نفسانی (رذیلت) بیمار است، استفاده می کردند (شبیه روش استفاده از پادزهر)؛ ۴. کیفردادن، یعنی بیدارکردن و متنبّه ساختن بیمار از طریق اِعمال شدّت عمل و رنجاندن وی (شبیه روش جراحی)؛ اما حکما در روش خاص برای هر بیماری روحی یا نفسانی خاص، توصیه یا روش خاصی داشتند؛ چنان که بیماری یا رذیلۀ «حیرت» را با به کارگیری و یادآوری برخی از قوانین و اصول منطقی درمان می کردند. از نظر آن ها به شمار بیماری های روحی می توان روش های درمان جست و جو کرد.
نیز، رجوع شود به:جهل بسیط
نیز، رجوع شود به:جهل مرکب
(یا: طب نفسانی) نام دیگری برای دانش اخلاق. تشبیه اخلاق به طب با این همانندی است که حکیم مانند طبیب، نخست بیماری را می شناسد؛ دوم، علت و اسباب و نشانۀ هر بیماری را تشخیص می دهد؛ سوم، به درمان بیماری می پردازد. آن گاه حکما در مرحلۀ شناخت بیماری ها، برای نفس آدمی سه قوّه قائل بودند: قوّۀ تمیز (نظری)؛ قوّۀ جذب (شَهَوی)؛ قوّۀ دفع (غَضَبی). به نظر آن ها بیماری های روحی یا نفسانی، معلول اختلال کمّی (افراط و تفریط) و کیفی (تباهی) در این قواست. بدین ترتیب که هر قوه دارای سه گونه بیماری است: الف) افراط، یعنی اختلال کمّی قوا در جهت افزونی. بنابراین مثلاً حیرت، بیماری برآمده از افراط قوّۀ تمیز بود؛ غضب، بیماری برآمده از افراط قوّۀ دفع، و افراط در شهوت، بیماری برآمده از افراط قوّۀ جذب به شمار می آمد؛ ب) تفریط، یعنی اختلال کمّی قوا در جهت کاستی. بنابراین جهل بسیط، بیماری برآمده از تفریط قوّۀ تمیز؛ جُبن، بیماری برآمده از تفریط قوّۀ جذب، و علاقه به بطالت بیماری برآمده از تفریط قوّۀ دفع محسوب می شد؛ ج) ردائت (تباهی)، اختلال کیفی یا تباهی قوا در نظر آن ها بود و بیماری های جهل مرکب، خوف، حزن، و حسد از آن ناشی می شد. حکما در مرحلۀ کشف علل بیماری ها معتقد بودند که بدن در نفس و نفس در بدن تأثیر می گذارد، و از این رو علل بیماری های روحی (نفسانی) دو گونه می شود: علل جسمانی، و علل نفسانی. طبیب روحانی یا اخلاقی باید تشخیص دهد که سبب بیماری اخلاقی، جسمانی است یا نفسانی و سپس به درمان مناسب بپردازد. حکما در مرحلۀ درمانِ بیماری های روحی یا نفسانی ناشی از علل جسمانی برطبق دستورالعمل های عام پزشکی توصیه به درمان می کردند و در بیماری های ناشی از علل نفسانی با روش های خاص. درروش عام برای معالجۀ تمام بیماری های نفسانی همانند درمان های معمول در بیماری های جسمانی (مانند تعیین نوع غذا، دارو، استفاده از پادزهر؛ و در صورت لزوم جراحی) عمل می کردند. این روش ها عبارت اند از: ۱. آگاهی دادن، یعنی آگاه ساختن بیمار از زشتی رذیلتی که بدان گرفتار است (شبیه روش تغذیه)؛ ۲. سرزنش کردن، یعنی ملامتِ بیمار به سبب زشتی کردار ناروای برآمده از رذیلت یا بیماری روحی وی (شبیه روش توصیه به مصرف دارو)؛ ۳. معامله به مثل کردن، یعنی به قصد تنبّه وی از رذیلتی که ضّد بیماری نفسانی (رذیلت) بیمار است، استفاده می کردند (شبیه روش استفاده از پادزهر)؛ ۴. کیفردادن، یعنی بیدارکردن و متنبّه ساختن بیمار از طریق اِعمال شدّت عمل و رنجاندن وی (شبیه روش جراحی)؛ اما حکما در روش خاص برای هر بیماری روحی یا نفسانی خاص، توصیه یا روش خاصی داشتند؛ چنان که بیماری یا رذیلۀ «حیرت» را با به کارگیری و یادآوری برخی از قوانین و اصول منطقی درمان می کردند. از نظر آن ها به شمار بیماری های روحی می توان روش های درمان جست و جو کرد.
نیز، رجوع شود به:جهل بسیط
نیز، رجوع شود به:جهل مرکب
wikijoo: طب_الروحانی_(الطب_...)
طب الروحانی (کتاب). طبُّ الرّوحانی (کتاب)
تألیف محمد بن زکریای رازی، رساله ای فلسفی به عربی، در علم اخلاق. رازی این رساله را در بیست فصل تدوین کرده و در آن از فضیلت عقل و نحوۀ دفع رذایل اخلاقی سخن گفته است. بعدها حمیدالدین کرمانی در بخش عمده ای از کتاب الاقوال الذهبیة خود به رد آرای رازی در این اثر پرداخت. این رساله در ذیل رسائل فلسفیة رازی چاپ شده است (مصر، ۱۹۳۹).
تألیف محمد بن زکریای رازی، رساله ای فلسفی به عربی، در علم اخلاق. رازی این رساله را در بیست فصل تدوین کرده و در آن از فضیلت عقل و نحوۀ دفع رذایل اخلاقی سخن گفته است. بعدها حمیدالدین کرمانی در بخش عمده ای از کتاب الاقوال الذهبیة خود به رد آرای رازی در این اثر پرداخت. این رساله در ذیل رسائل فلسفیة رازی چاپ شده است (مصر، ۱۹۳۹).
wikijoo: طب_الروحانی_(کتاب)