طاب

[ویکی الکتاب] معنی طَابَ: خوش آمد - خوشایند بود - به نظر پاک و پاکیزه و طیّب آمد
معنی تَابَ: توبه کرد
ریشه کلمه:
طیب (۵۰ بار)

دلچسبی. طمع پسندی «طالب الشی‏ء طیباً» یعنی دلچسب و طبع پسند شد راغب گوید: اصل طیّب آن است که حواس از آن لذّت می‏برند و نفس از آن لذّت می‏برد. و پاک کردن چیزی سبب دلچسبی آن است. نقیض طیّب خبیث است. . از زنان‏آن که دلبخواه و مورد پسند شماست نکاح کنید. . سلام بر شما به واسطه ایمان و عمل مورد پسند خدا شدید پس داخل بهشت شوید. این آیه شاید عبارت اخرای . باشد. . اگر بدلخواه خود چیزی از مهر به شما بخشیدند آن را گوارا بخورید. طیّب: در قرآن هم وصف انسان آمده مثل . و هم وصف غیر انسان نحو . طیّب از انسان آن است که از جهل و قبائح اعمال، پاک و به ایمان و عمل صالح متجلّی باشد این چنین آدم مورد پسند خدا و دلبخواه خداست . و طی‏ب از غیر انسان آن است که در اثر عدم نقص و مفید بودن و پاکی از آلودگیها دلچسب و مورد پسند باشد. و حیات طیّبه آن است که مفید و دلچسب و تا حدی خالی از نقائص بوده باشد در اینجا لازم است به چند آیه نظر افکنیم: * . آیه خطاب به عموم انسانها است. لفظ مِنْ در «مِمّا» ظاهراً برای بیان و به قولی برای بعضیت است زیرا همه چیز روی زمین خوردنی نیست. ولی چون خوردنیها فی نفسه معلوم اند بهتر است «مِنْ» برای بیان باشد «حَلالاً طَیَّباً» حال است از «مِمّا فِی الْاَرْضِ» یعنی جواز خوردن دو شرط دارد یکی حلال بودن که حق دیگران در آن نباشد و دیگری دلچسب و طبع پسند بودن که مورد نفرت نباشد مثل قازورات و غیره. و اگر حلال را حلال شرعی با جمیع شرایط آن بدانیم لازم است از آیات دیگر و روایات استفاده کنیم و گرنه ظهور حلال در آن نباشد و از مزاحمت و حقوق اغیار گشوده شود. و تابع خطوات شیطان بودن ظاهراً تعدی از حلال و طیّب است. از این کریمه می‏شود استفاده کرد که مطلق آنچه دلچسب است و دیگران را در آن حقی نیست، خوردن آن جایز است. * . از این دو آیه این قاعده کلی مستفاد است طیّبات عموماً حلال و خبائث عموماً حرام اند. باید در نظر داشت طیّبات و خبائث از نظر اقوام بشری متفاوت اند مثلا در نظر اکثریت مردم آسیا خوردن حشرات و جاندارانی امثال قورباغه و خرچنگ و غیره از خبائث است و طبع از آنها نفرت دارد ولی پیش مردم اروپا از طیّبات اند و آنها را با کمال ولع می‏خورند. همچنین طیّبات در نظر قومی از خبائث است مثل گوشت حیوانات در نظر بعضی از هندوها. و گوشت حیوانیکه در وقت ذبح نام خدا بر آن برده نشده یا آنچه در اثر عدم شرایط میته شده، از نظر اسلام. به نظر نگارنده: مراد از طیّبات و خبائث در آیه طیّبات و خبائث واقعی است نه آنچه میان مردم معمول است و آنچه در شرع حرام شده به علت خبث واقعی است گر چه در عرف از خبائث نیست مثلا زنا از نظر ظاهری نباید از خبائث باشد همچنین ذبیحه‏ای که شرائط اسلامی در آن مراعات نشده ایضاً گوشت حشرات به نظر بسیاری از مردم و نیز گوشت درندگان و گوشت خوک و... ولی چون همه این‏ها از لحاظ واقع از خبائث اند لذا حرام اند و محرّماتی که در شرع بیان شده در واقع مصادیق خبائث واقعی اند که بشر به خبث عده‏ای از آنها راه ندارد مثلا چهارده یا پانزده چیز از محرّمات ذبیحه در واقع از خبائث اند که بشر خبث بعضی از آنها را از قبیل سپرز و بیضه و غیره نمی‏دانسته است. علی هذا مراد از خبائث طیّبات عموم اند و مستثنی‏ها موضوعاً خارج اند. * . به نظر زمخشری: ابن عباس، ضحاک، مجاهد و حسن مراد از خبیثات کلمات پلید و از خبیثون کلمات پلید و از خبیثون مردمان پلید، و از طیّبات سخنان پاک و از طیّبون مردمان پاک اند. طبرسی آن را یکی از اقوال سه گانه شمرده اسن. یعنی کلمات پاک و مفید مخصوص مردمان پاک و مردمان پاک مخصوص کلمات پاک اند و کلمات خبیث مخصوص اشخاص پلید و اشخاص پلید مخصوص کلمات پلید اند. المیزان و بیضاوی آنها را مردان و زنان گرفته‏اند چنانکه در «خبث» گذشت. چون این آیه پس از آیات زنا و لعان وافک واقع شده هر دو معنی صحیح است و می‏شود گفت مراد آن است که ناپاک و ناپاکان کلمات پاک می‏گویند الخ و می‏شود گفت زنان پاک مخصوصی مردان پاک اند الخ ولی «اُولئِکَ مُبَرِّؤُنَ مِمّا یَقُولُونَ» چنانکه در المیزان فرموده قرینه مراد بودن و زنان است که در صورت اول اگر مراد از «مَبَرَّؤُنَ» مردان پاک باشند دیگر به تبرئه زنان پاک محلی نمی‏ماند چون مراد از طیّبات و خبیثات فقط کلمات است مگرآن که بگوئیم «مبرؤن» همچنین خبیثون و طیّبون شامل مردان و زنان است. و روایتی که در «خبث» نقل شد مؤید المیزان است در هر حال مقصود از آیه عموم است و جریان افک و لعان یکی از آیه عموم است و جریان افک و لعان یکی از مصادیق آن می‏باشد. در بحار ضمن جریان بحث حضرت مجتبی علیه السلام با معاویه و یارانش حضرت مجتبی علیه السلام با معاویه و یارانش نقل شده که آن حضرت فرمود: «اَلْخَبیثاتُ لِلْخَبیثینَ وَ الْخَبیثونَ لِلْخَبیثاتِ» به خدا قسم ای معاویه آن تو و یاران تواند «وَ الطَّیِّباتُ لِلطَّیِّبینَ وَ الطَّیِّبُونَ لِلطَّیَّباتِ» و آنان علی بن ابیطالب و یاران اواند. * . درباره این آیه و آیه ما بعدش رجوع شود به «خبث» و «جئث».