ضابطین دادگستری

(ضابط به معنای نگه دارنده، حافظ و نیز والی که شهر را از جانب سلطان یا حاکم اداره می کند) در اصطلاح حقوق کیفری، مأمورانی هستند که تحت نظارت و تعلیمات مقام قضایی، در کشف جرم و بازجویی مقدماتی و حفظ آثار و دلایل جرم و جلوگیری از مخفی شدن متهم و نیز ابلاغ اوراق قضایی و اجرای تصمیمات قضایی، به موجب قانون، اقدام می کنند و عبارت اند از نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران؛ رؤسا و معاونان زندان نسبت به امور زندانیان؛ مأموران نیروی مقاومت بسیج سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که به موجب قوانین خاص و در محدودۀ وظایف محوله ضابط دادگستری محسوب می شوند؛ سایر نیروهای مسلح در مواردی که شورای عالی امنیت ملی تمام یا برخی از وظایف ضابط بودن نیروی انتظامی را به آنان محول کند (مانند سپردن شهر در شرایط فوق العاده به ارتش)؛ مقامات و مأمورینی که به موجب قانون خاص در حدود وظایف محولۀ ضابط دادگستری محسوب شوند (مادۀ ۱۵ قانون آیین دادرسی و کیفر ارتش). ریاست و نظارت بر ضابطین دادگستری از حیث وظایفی که به عنوان ضابط بر عهده دارند با دادستان است و گزارش ضابطین دادگستری در صورتی که موثق باشد و مورد اعتماد قاضی باشند، معتبر است. ضابطین دادگستری را که صلاحیت قانونی برای اقدام در کلیۀ جرایم را دارند مگر این که قانون منع کرده باشد، ضابط عام گویند، مانند نیروی انتظامی یا مأموران نیروی مقاومت بسیج. آن دسته از ضابطین که صلاحیت اقدام دربارۀ هیچ جرمی را ندارند مگر آنچه را قانون اجازه داده باشد، ضابط خاص گویند، مانند مأموران وزارت اطلاعات که با دستور دادستان مأمور اجرای وظایف ضابطین شده باشند. ضابطین نظامی، مأمورانی هستند که در حدود قانون جرایم و مجازات های نیروهای مسلح نسبت به جرایم نظامی (← جرم) اقدام می کنند. مانند مأموران دژبان ارتش و سپاه، مأموران حفاظت و اطلاعات یگان های نظامی. ضابطین نظامی تحت نظارت و ریاست دادستان نظامی انجام وظیفه می کنند (ماده ۱۲۲).