صنیع الدّوله ، مرتضی قلی خان (۱۲۷۳ـ ۱۳۲۹ق)
نماینده و اولین رئیس مجلس شورای ملی و وزیر در دورۀ قاجار. فرزند علیقُلی خان مُخْبِرُالدّوله بود و در ۷سالگی از غلام بچگان دربار شد و تحصیلات عالیۀ خود را در دارالفنون (۱۲۸۸ق) و مدرسۀ صنعتی برلین (۱۲۹۳) به پایان رساند. در۱۲۹۷ق به ایران بازگشت و نخست در تلگرافخانه و سپس در وزارت معادن به کار پرداخت. سپس برای سفارش خرید کشتی به آلمان رفت و در تهران کارخانۀ نخ ریسی دایر کرد (۱۳۰۰ق). به همین مناسبت، در ۱۳۰۴ق. ملقب به «صنیع الدوله» شد. در۱۳۱۴ق وزیر امورخارجه شد، ولی یک سال بعد براثر گروگذاشتن نقره های پشتوانه، در بانک استقراضی روس برکنار گردید و در ۱۳۱۶ق سرپرست ادارۀ پست شد. وی همچنین کشتی مظفّری را برای مظفرالدین شاه از انگلستان خرید (۱۳۲۰ق) .مرتضی قلی خان نمایندۀ اعیان و مَلّاکان در دورۀ اول مجلس شورای ملی بود و به ریاست مجلس نیز انتخاب شد (۱۳۲۴ق). پس از مدتی در پی تهدید به ترور استعفا کرد (۱۳۲۵ق) و در دولت اول محمد ولی خان تنکابنی وزیر معارف و اوقاف شد. آخرین سمت وی وزیر معارف و مالیه در دولت مستوفی الممالک بود و در همین مقام به دست یک گرجی از اتباع روسیه، به نام ایوان و دو همدست او در تهران ترور شد. رسالۀ راه نجات (تهران، ۱۳۲۵ق) در فواید تأسیس راه آهن نوشتۀ اوست.
نماینده و اولین رئیس مجلس شورای ملی و وزیر در دورۀ قاجار. فرزند علیقُلی خان مُخْبِرُالدّوله بود و در ۷سالگی از غلام بچگان دربار شد و تحصیلات عالیۀ خود را در دارالفنون (۱۲۸۸ق) و مدرسۀ صنعتی برلین (۱۲۹۳) به پایان رساند. در۱۲۹۷ق به ایران بازگشت و نخست در تلگرافخانه و سپس در وزارت معادن به کار پرداخت. سپس برای سفارش خرید کشتی به آلمان رفت و در تهران کارخانۀ نخ ریسی دایر کرد (۱۳۰۰ق). به همین مناسبت، در ۱۳۰۴ق. ملقب به «صنیع الدوله» شد. در۱۳۱۴ق وزیر امورخارجه شد، ولی یک سال بعد براثر گروگذاشتن نقره های پشتوانه، در بانک استقراضی روس برکنار گردید و در ۱۳۱۶ق سرپرست ادارۀ پست شد. وی همچنین کشتی مظفّری را برای مظفرالدین شاه از انگلستان خرید (۱۳۲۰ق) .مرتضی قلی خان نمایندۀ اعیان و مَلّاکان در دورۀ اول مجلس شورای ملی بود و به ریاست مجلس نیز انتخاب شد (۱۳۲۴ق). پس از مدتی در پی تهدید به ترور استعفا کرد (۱۳۲۵ق) و در دولت اول محمد ولی خان تنکابنی وزیر معارف و اوقاف شد. آخرین سمت وی وزیر معارف و مالیه در دولت مستوفی الممالک بود و در همین مقام به دست یک گرجی از اتباع روسیه، به نام ایوان و دو همدست او در تهران ترور شد. رسالۀ راه نجات (تهران، ۱۳۲۵ق) در فواید تأسیس راه آهن نوشتۀ اوست.