صفی الدّین اردبیلی، اسحاق (اردبیل ۶۵۰ـ۷۳۵ق)
عارف مشهور ایرانی و جدّ پادشاهان سلسله صفویه. نسب او را به امام هفتم (ع) می رسانند، اگرچه برخی این نسبت را مشکوک و ساختگی دانسته اند. صفی الدین ساکن قریۀ کلخوران در نزدیکی اردبیل بود و علوم رسمی را در همان مناطق آموخت. با بزرگانی چون سعدی شیرازی و رکن الدین بیضاوی دیدار کرد و از رضی الدین تفسیر و از امیرعبدالله دقایق تصوف آموخت. در طریقت دست ارادت به شیخ زاهد گیلانی داد و مدت ۲۵ سال به سلوک پرداخت. صفی الدین دختر زاهد را به ازدواج خویش درآورد و پس از مرگ استاد (۷۰۰ ق) به خلافت او رسید. طرفدارانی در آناتولی، شام و هند داشت. تیمورلنگ، به این شیخ ارادت می ورزید و به درخواست او اسرای منطقۀ آناتولی را آزاد کرد. امیرچوپان و خواجه رشیدالدین فضل الله همواره به وی احترام می گذاشتند. از او دیوان شعری به جا مانده است. او به فارسی و ترکی آذری شعر می گفت: برخی بر این نظرند که وی برخلاف اعقابش، مذهب اهل سنت داشته است. سلسلۀ صوفیانۀ صفوی، با او آغاز می شود. کلاه دوازده تَرکِ قرمزی که درویشان صفوی بر سر می نهاده اند (و به همین مناسبت قزلباشان را سرخ کلاهان می نامند) علامت مشخّصه این طریقت است. این فرقه هیچ گاه نتوانست به خارج از منطقۀ آذربایجان و حوالی آن، گسترش یابد و بعدها با ظهور سلسلۀ سلطنتی صفویه، سلسلۀ تصوّفی صفوی، عملاً منحل شد. ابن بزّاز کتاب کلان صفوةالصفا را در باب مدایح و مناقب او و اجدادش پرداخته است. مقبره ای که سلاطین صفویه بر مزار او بنا کرده اند از باشکوه ترین مقابر مشایخ است که محل دفن اولاد و اعقاب او نیز است. موزه و کتابخانۀ معظمی نیز در کنار آرامگاه او وجود دارد که بارها غارت شده است.
عارف مشهور ایرانی و جدّ پادشاهان سلسله صفویه. نسب او را به امام هفتم (ع) می رسانند، اگرچه برخی این نسبت را مشکوک و ساختگی دانسته اند. صفی الدین ساکن قریۀ کلخوران در نزدیکی اردبیل بود و علوم رسمی را در همان مناطق آموخت. با بزرگانی چون سعدی شیرازی و رکن الدین بیضاوی دیدار کرد و از رضی الدین تفسیر و از امیرعبدالله دقایق تصوف آموخت. در طریقت دست ارادت به شیخ زاهد گیلانی داد و مدت ۲۵ سال به سلوک پرداخت. صفی الدین دختر زاهد را به ازدواج خویش درآورد و پس از مرگ استاد (۷۰۰ ق) به خلافت او رسید. طرفدارانی در آناتولی، شام و هند داشت. تیمورلنگ، به این شیخ ارادت می ورزید و به درخواست او اسرای منطقۀ آناتولی را آزاد کرد. امیرچوپان و خواجه رشیدالدین فضل الله همواره به وی احترام می گذاشتند. از او دیوان شعری به جا مانده است. او به فارسی و ترکی آذری شعر می گفت: برخی بر این نظرند که وی برخلاف اعقابش، مذهب اهل سنت داشته است. سلسلۀ صوفیانۀ صفوی، با او آغاز می شود. کلاه دوازده تَرکِ قرمزی که درویشان صفوی بر سر می نهاده اند (و به همین مناسبت قزلباشان را سرخ کلاهان می نامند) علامت مشخّصه این طریقت است. این فرقه هیچ گاه نتوانست به خارج از منطقۀ آذربایجان و حوالی آن، گسترش یابد و بعدها با ظهور سلسلۀ سلطنتی صفویه، سلسلۀ تصوّفی صفوی، عملاً منحل شد. ابن بزّاز کتاب کلان صفوةالصفا را در باب مدایح و مناقب او و اجدادش پرداخته است. مقبره ای که سلاطین صفویه بر مزار او بنا کرده اند از باشکوه ترین مقابر مشایخ است که محل دفن اولاد و اعقاب او نیز است. موزه و کتابخانۀ معظمی نیز در کنار آرامگاه او وجود دارد که بارها غارت شده است.