صفی اصفیا

[ویکی فقه] محمدعلی صفی اصفیاء در سال ۱۲۹۵ هجری شمسی در تهران متولد شد. وی بعد از اتمام تحصیل در خارج از کشور و بازگشت به قائم مقامی سازمان برنامه و بودجه در آمد.
وی پس از طی تحصیل در مدارس داخل کشور، برای ادامه تحصیلات خود، توسط دولت وقت، به پاریس فرستاده شد و مهندسی خود را در رشته مهندسی معدن و زمین شناسی از دانشگاه پلی تکنیک پاریس دریافت نمود. پس از پایان تحصیل در کشور فرانسه، وی به ایران بازگشت و چندین سال به تدریس در دانشگاه فنی پرداخت. وی همزمان با تدریس، برای یکی از شرکت های مقاطعه کاری شروع به کار نمود و تا قبل از ورود به سازمان برنامه در آن شرکت مشغول به کار بود. هم چنین اصفیا در وزارت صنایع و معادن نیز برای مدتی به کار مشغول شد. اصفیا خدمت سربازی را در دانشکده افسری طی کرد و در سال ۱۳۲۱ه. ش به وزارت فرهنگ منتقل شد. هم چنین او در سال ۱۳۲۴ه. ش به ریاست آزمایشگاه معدن شناسی دانشکده فنی رسید و تا سال ۱۳۳۱ه. ش در آن دانشکده بود. در سال ۱۳۳۱ه. ش اصفیا به عضویت شورای عالی صنعتی انتخاب شد و علاوه بر به دست آوردن کرسی استادی زمین شناسی اقتصادی، در سال ۱۳۳۳ه. ش به عنوان مشاور عالی سازمان برنامه و عضو شورای اداری سازمان نقشه برداری انتخاب شد. وی برادر زن طاهر ضیایی، (وزیر صنایع و معادن در سال های ۱۳۳۹-۱۳۴۲ و رئیس اتاق بازرگانی صنایع و معادن در سال های ۱۳۴۹-۱۳۵۷ و نماینده دوره پنجم تا هفتم مجلس سنا بود.
ورود به سازمان برنامه
اصفیا در سال ۱۳۳۳ه. ش به درخواست ابوالحسن ابتهاج به سازمان برنامه رفت و برای بخش امور فنی سازمان مشغول به کار شد؛ در آن سازمان به سمت مشاور مشغول به کار شد. پس از آن به عنوان معاونت فنی در آن سازمان دست یافت و سپس به معاونت ریاست سازمان ارتقا یافت. در زمان ورود وی، ریاست سازمان برنامه و بودجه بر عهده ابوالحسن ابتهاج بود و اصفیا به دعوت ابتهاج به سازمان برنامه راه یافته بود. ابوالحسن ابتهاج از سال ۱۳۳۳ه. ش به مدت پنج سال ریاست سازمان برنامه را به عهده داشت که به جهت مخالفت با منوچهر اقبال نخست وزیر، در سال ۱۳۳۸ه. ش از سازمان برنامه کناره گرفت. پس از رفتن ابتهاج، صفی اصفیا در سازمان برنامه باقی ماند تا اینکه در سال ۱۳۴۱ه. ش و در زمان نخست وزیری اسدالله علم، پس از کنار رفتن احمد آرامش، وی به اصلی ترین پست در این سازمان انتخاب گردید.
قائم مقامی سازمان برنامه
صفی اصفیا در سال ۱۳۴۱ه. ش به قائم مقامی سازمان برنامه رسید و به مدت هفت سال، این منصب را در سازمان به عهده داشت که این دوران مصادف با نخست وزیری اسدالله علم، حسنعلی منصور و امیرعباس هویدا بود. در ابتدای دوران حضور اصفیا در سازمان برنامه، برنامه سوم توسعه اجتماعی، اقتصادی، سیاسی عصر پهلوی اجرا می شد. تدوین برنامه سوم عمرانی کشور را صفی اصفیا بر عهده داشت. (این برنامه در۱۰ فصل و۴۲ ماده برای اجرا در مدت ۵/۵ سال با این استدلال که ۷ سال دوره طولانی است و برنامه باید با سال مالی هماهنگی داشته باشد برای اجرا طی اول مهر ۱۳۴۱تا ۲۹ اسفند ۱۳۴۶ تهیه و به تقدیم دولت شد. این لایحه در ۱۵ شهریور سال ۱۳۴۱ به تصویب هیات دولت رسید و سپس به مجلس رفت؛ اما اصفیا برنامه سوم را از اول مهرماه ۱۳۴۱ بدون آنکه به تصویب مجلس برسد و به قانون تبدیل شود، به اجرا گذاشت. مجلس اما با تاخیر زیاد در ۲۱ اردیبهشت ۱۳۴۶ (سال آخر برنامه) و با ایجاد چند تغییر از جمله حدود دو برابر کردن اعتبارات برنامه سوم را به تصویب رساند.) برنامه چهارم عمرانی کشور را بازهم اصفیاء مدیریت کرد. (کارشناسان سازمان برنامه، برنامه چهارم عمرانی را در۱۷ فصل، ۳۸ ماده و۱۰ تبصره برای اجرا در مدت ۵ سال از اول فروردین۱۳۴۷ تا ۲۹ اسفند۱۳۵۱ تهیه کردند. برنامه چهارم در تاریخ ۲۷ اسفند ۱۳۴۶ به تصویب مجلس شورای ملی رسید و در تاریخ ۶ فروردین۱۳۴۷ برای اجرا به دولت ابلاغ شد. رشد اقتصادی برنامه ۴/۹ درصد درسال پیش بینی شده بود) یکی از مسئولان سازمان برنامه و بودجه پس از انقلاب، برنامه چهارم توسعه را به خاطر اینکه در چارچوب نظام برنامه ریزی خاص تهیه شده و عملکرد آن نیز مطلوب بود و هم چنین رشد اقتصادی در این برنامه به طور متوسط ۶/۱۱درصد و ۵/۲ برابر هدف تعیین شده محقق شده بود، موفق ترین برنامه توسعه ای کشور قبل از انقلاب عنوان نمود که حکایت از برتری مسئولان سازمان برنامه آن زمان، مخصوصا صفی اصفیا نسبت به دیگر روسای سازمان برنامه قبل از انقلاب دارد. صفی اصفیا به عنوان اصلی ترین عضو مهم ترین نهاد پولی کشور؛ یعنی سازمان برنامه نقش مهمی در پیشبرد اهداف رژیم پهلوی در امور اقتصادی داشت. البته عنوان صفی اصفیا ریاست سازمان نبود؛ بلکه قائم مقام نخست وزیر در سازمان برنامه به حساب می آمد.
← میزان نقش قائم مقام
...