[ویکی فقه] صفت رحمان، یکی از صفات خداوند است. نام رحمان بارها در قرآن، چه در آغاز سوره ها و چه درون آنها، آمده است. این نام ۵۶ بار درون سوره ها آمده که ۱۶ مورد آن تنها در سوره مریم است. رحمان، صفت بر وزن فعلان و دارای معنای مبالغه است. در کنار هم آمدن دو صفت رحمان و رحیم دربرگیرنده مفهوم تاکید متقابل این دو می باشد.
در قرن دوم و سوم میلادی، خدا به این وصف در یمن خوانده می شده، و این واژه به معنای خدای نیک بوده است. نیک در اینجا نقش صفت ندارد، بلکه بخشی از تعبیری است که خدا به وسیله آن و پس از ترجیح آن بر دیگر تعابیر خوانده می شود.رحمان و رحیم در قرآن، دارای تفاوت های دستوری با یکدیگرند. رحمان، همیشه با حرف تعریف می آید، لیکن، رحیم گاه بدون حرف تعریف به کار می رود. رحمان در ۷ مورد از ۵۶ استعمال خود در قرآن، تنها به همراه رحیم آمده است و در کنار آن ذکری از دیگر صفات نیست، در حالی که رحیم با صفاتی دیگر نظیر غفور، تواب، رئوف و عزیز تشکیل زوجی وصفی می دهد. رحیم و برخی از دیگر اسما و صفات الهی همچون عزیز، دارای معانی یا کاربردهای غیر الوهی نیز هستند (مثلاً در آیه ۱۲۸ سوره توبه، دو وصف رئوف و رحیم درباره پیامبر به کار رفته اند. )، ولی رحمان همواره در مورد خداوند به کار می رود.رحمان به دلیل موقعیت ویژه اش در قرآن باید به گونه مستقل بررسی شود. ما در این نوشتار می خواهیم چگونگی توصیف خود خدا - و نه او صافی نظیر علم، قدرت و مواردی دیگر - را در قرآن بدانیم. نیز می خواهیم بدانیم آیا مقدم بر قرآن، آثاری از اعتقاد به این نام یافت می شود؟ خواهیم کوشید شواهدی را نیز گرد آوریم که نشان دهد در کدام نقطه از عربستان، خداوند با این نام پرستش می شده است.
← بررسی اسناد نام رحمن
رحمت در لغت، به معنای رقت، نرمی و انعطاف نفسانی است که مستلزم تفضل و احسان می باشد ولی این معنا در وجود باری تعالی صحیح نیست؛ زیرا انفعال، نقص است و نقص در خداوند راه ندارد رحمت درباره خداوند به معنای افاضه خیر و عنایت به نیازمندان است؛ از این رو مرحوم فیض کاشانی درباره دو اسم شریف رحمان و رحیم می فرماید:الرحمان و الرحیم من الرحمه و هی افاضه الخیر علی المحتاجین، عنایه بهم. و رحمه الله تعالی تامه و عامه و کامله؛ «رحمن» و «رحیم» از رحمت مشتق است و به معنای افاضه بر نیازمندان از روی توجه به آنان است و رحمت خداوند متعال، تام و عمومی و کامل است.
فرق رحمان با رحیم
با مراجعه به آیات و روایات، می توان این فرق را بین دو اسم شریف رحمان و رحیم فهمید که رحمان عنایت و شفقت و لطف خداوند به تمام مخلوقات است و رحیم، عنایت و لطف ویژه به مؤمنان است. امام صادق (علیه السّلام) به این فرق تصریح کرده و فرموده است:والله اله کل شیء الرحمن بجمیع خلقه، الرحیم بالمؤمنین؛ خداوند، معبود هر چیزی است و به همه مخلوقات خویش، رحمان و به مؤمنان رحیم است.خداوند، در قرآن کریم نیز به این فرق تصریح کرده و فرموده است:هو الذی یصلی علیکم ملائکته لیخرجکم من الظلمات الی النور و کان بالمومنین رحیما؛ او، کسی است که بر شما رحمت می فرستد و فرشتگانش نیز تا شما را از تاریکی به سوی نور بیرون آورد و بر اهل ایمان، بسیار مهربان است.با این تعبیر، خداوند عنایت ویژه خود به مؤمنان را توسط اسم شریف «رحیم» معرفی کرده است نه «رحمن».
ارتباط هدایت با رحیم
...
در قرن دوم و سوم میلادی، خدا به این وصف در یمن خوانده می شده، و این واژه به معنای خدای نیک بوده است. نیک در اینجا نقش صفت ندارد، بلکه بخشی از تعبیری است که خدا به وسیله آن و پس از ترجیح آن بر دیگر تعابیر خوانده می شود.رحمان و رحیم در قرآن، دارای تفاوت های دستوری با یکدیگرند. رحمان، همیشه با حرف تعریف می آید، لیکن، رحیم گاه بدون حرف تعریف به کار می رود. رحمان در ۷ مورد از ۵۶ استعمال خود در قرآن، تنها به همراه رحیم آمده است و در کنار آن ذکری از دیگر صفات نیست، در حالی که رحیم با صفاتی دیگر نظیر غفور، تواب، رئوف و عزیز تشکیل زوجی وصفی می دهد. رحیم و برخی از دیگر اسما و صفات الهی همچون عزیز، دارای معانی یا کاربردهای غیر الوهی نیز هستند (مثلاً در آیه ۱۲۸ سوره توبه، دو وصف رئوف و رحیم درباره پیامبر به کار رفته اند. )، ولی رحمان همواره در مورد خداوند به کار می رود.رحمان به دلیل موقعیت ویژه اش در قرآن باید به گونه مستقل بررسی شود. ما در این نوشتار می خواهیم چگونگی توصیف خود خدا - و نه او صافی نظیر علم، قدرت و مواردی دیگر - را در قرآن بدانیم. نیز می خواهیم بدانیم آیا مقدم بر قرآن، آثاری از اعتقاد به این نام یافت می شود؟ خواهیم کوشید شواهدی را نیز گرد آوریم که نشان دهد در کدام نقطه از عربستان، خداوند با این نام پرستش می شده است.
← بررسی اسناد نام رحمن
رحمت در لغت، به معنای رقت، نرمی و انعطاف نفسانی است که مستلزم تفضل و احسان می باشد ولی این معنا در وجود باری تعالی صحیح نیست؛ زیرا انفعال، نقص است و نقص در خداوند راه ندارد رحمت درباره خداوند به معنای افاضه خیر و عنایت به نیازمندان است؛ از این رو مرحوم فیض کاشانی درباره دو اسم شریف رحمان و رحیم می فرماید:الرحمان و الرحیم من الرحمه و هی افاضه الخیر علی المحتاجین، عنایه بهم. و رحمه الله تعالی تامه و عامه و کامله؛ «رحمن» و «رحیم» از رحمت مشتق است و به معنای افاضه بر نیازمندان از روی توجه به آنان است و رحمت خداوند متعال، تام و عمومی و کامل است.
فرق رحمان با رحیم
با مراجعه به آیات و روایات، می توان این فرق را بین دو اسم شریف رحمان و رحیم فهمید که رحمان عنایت و شفقت و لطف خداوند به تمام مخلوقات است و رحیم، عنایت و لطف ویژه به مؤمنان است. امام صادق (علیه السّلام) به این فرق تصریح کرده و فرموده است:والله اله کل شیء الرحمن بجمیع خلقه، الرحیم بالمؤمنین؛ خداوند، معبود هر چیزی است و به همه مخلوقات خویش، رحمان و به مؤمنان رحیم است.خداوند، در قرآن کریم نیز به این فرق تصریح کرده و فرموده است:هو الذی یصلی علیکم ملائکته لیخرجکم من الظلمات الی النور و کان بالمومنین رحیما؛ او، کسی است که بر شما رحمت می فرستد و فرشتگانش نیز تا شما را از تاریکی به سوی نور بیرون آورد و بر اهل ایمان، بسیار مهربان است.با این تعبیر، خداوند عنایت ویژه خود به مؤمنان را توسط اسم شریف «رحیم» معرفی کرده است نه «رحمن».
ارتباط هدایت با رحیم
...
wikifeqh: صفت_رحمن