صفت

[ویکی فقه] وصف بیان کننده چگونگی موصوف خود در علم ادب و بلاغت را صفت است.
صفت که آن را "نعت" هم می گویند تابعی است که چگونگی موصوف (متبوع) خود را بیان می کند.
تعریف تابع
تابع کلمه ای است که در اعراب استقلال ندارد بلکه اعراب آن، تابع کلمه دیگری است که آن را متبوع می گویند چنان که صفت در اعراب، تابع و مانند موصوف است؛ مثلاً اگر موصوف فاعل باشد و مرفوع، صفت نیز مرفوع می گردد.
حالات مختلف صفت
اگر صفت برای موصوفی نکره باشد آن را تخصیص می زند مانند: "فتحریر رقبة مؤمنة". و اگر صفت برای موصوفی معرفه باشد آن را توضیح می دهد مانند: " و رسوله النبی الأمّی".
فایده آوردن صفت در کلام
...

[ویکی فقه] صفت (دستور زبان). صِفَت، واژه ای است که حالت و چگونگی چیزی یا واژه ای را برساند و اقسام آن از این قرار است: صفت فاعلی، صفت مفعولی، صفت تفضیلی و صفت نسبی. برای واژه صفت که عربی است برابرهای فارسی «فروزه» و «چگون واژه» پیشنهاد شده است.
آن است که بر کنندهٔ کار یا دارندهٔ معنی دلالت کند و علامت آن عبارت است از :
۱- «نده» که در پایان فعل امر می آید : پرسنده، خواهنده، شناسنده، بافنده
۲- «ان» مثل : خواهان، پرسان، دمان، روان، دوان
۳- «الف» که آن نیز در پایان فعل امر می آید، مثل : شکیبا، زیبا، خوانا، گویا، بینا، پویا
۴- «ار» غالبا در آخر فعل ماضی می آید، مثل : خریدار، خواستار، برخوردار، نامردار، گرفتار
۵- «گار» که بیشتر در آخر فعل امر و ماضی می آید، مثل : آموزگار، پرهیزگار، آمرزگار، آفریدگار
۶- «کار» که غالبا به آخر اسم معنی ملحق می شود، مثل : ستمکار، فراموشکار
۷- «گر» در آخر اسم معنی می آید، مثل : پیروزگر، دادگر، بیدادگر

صفت فاعلی که به «نده» ختم شود، غالبا در عمل و صفت غیر ثابت استعمال می شود، مثل : رونده، یعنی کسی که عمل رفتن را انجام می دهد

صفاتی که به «ان» ختم می شود، بیشتر معنی حال را می دهد : سوزان، نالان، روان، دوان
صفاتی که به «الف» ختم می شود، حالت ثابت را می رساند، مثل : دانا
لغاتی که به «گار، کار، گر» ختم می شود مبالغه را می رساند مثل : آموزگار، ستمکار، ستمگر

«گار» همیشه بعد از کلماتی که از فعل مشتق می شود می آید ولی «کار» پس از اسم معنی و غیر مشتق به کار می رود.

«گر» در غیر اسم معنی، شغل را می رساند، مانند : آهنگر و این جز صفات فاعلی نیست.


ترکیب صفت فاعلی
صفت فاعلی چهار قسم دارد :

۱- حالت اضافی که صفت، به مابعد ِ خود اضافه می شود :
فزایندهٔ باد آوردگاه فشانندهٔ خون ز ابر سیاه

۲- با تقدّم صفت و حذف کسرهٔ اضافه :
جهاندار محمود ِ گیرنده شهر ز شادی به هرکس رساننده بهر

۳- با تاخیر صفت بدون آن که در آن تغییری رخ دهد :
منم گفت یزدان پرستنده شاه مرا ایزد پاک داد این کلاه

۴- با تاخیر صفت و حذف علامت صفت «نده» مانند سرافراز، گردن فراز که سرفرازنده و گردن فرازنده بوده و این کار قیاسی است.

هرگاه صفت فاعلی با مفعول یا یکی از قیود مثل : بیش، کم، بسیار، پیش، پس و نظایر آن ترکیب شود علامت صفت حذف می شود مثل : کامجوی، پیش گوی، کم گوی، بسیار دان، پیشرو، پس رو

صفای که به «ان» ختم می شود، هرگاه مکرر شود، ممکن است علامت صفت را از اول حذف کنند، مثل : لرزلرزان، جنب جنبان، پرس پرسان، کش کشان


صفت مفعولی
صفت مفعولی بر آنچه فعل بر او واقع شده باشد، دلالت می کند، مانند : پوشیده، برده. یعنی آنچه، پوشیدن و بردن بر او واقع شده باشد و علامت آن «ه» ماقبل مفتوح است که در آخر فعل ماضی در می آید.

ترکیبات صفع مفعولی از این قرار است :
۱- آن که صفت را مقدم داشته، اضافه کنند، مانند : پرودهٔ نعمت، آلودهٔ منت.
۲- با تقدیم صفت و حذف حرکت اضافه، مانند : آلوده نظر
۳- آن که صفت را در آخر آورند و هیچ تغییری ندهند، مثل : خوا آلوده، شراب آلوده
۴- مانند نوع سوم ولی با حذف علامت صفت، مثل : خاک آلود، نعمت پرورد، دستپحت
۵- با تاخیر صفت و حذف «ده» از پایان آن، چنانکه به ترکیب صفت فاعلی شبیه باشد : پناه پرور، دست پرور

هر گاه بخواهند صفت مفعولی را که تخفیف یافته، جمع ببندند آن را به حال اول بر می گردانند، مثلاً : دست پروردگان
ولی در تخفیف صفت فاعلی برگردانیدن به حال اصلی لازم نیست، مثل : گردنکشان، سرافرازان، نامداران


صفت برتر
...

[ویکی فقه] صفت (علوم قرآنی). صفت، وصف بیانگر چگونگی موصوف خود در علم ادب و بلاغت است.
«صفت» که آن را «نعت» هم می گویند، تابعی است که چگونگی موصوف (متبوع) خود را بیان می کند.
تعریف تابع و متبوع
«تابع» کلمه ای است که در اعراب استقلال ندارد؛ بلکه اعراب آن تابع کلمه دیگری است که آن را «متبوع» می گویند؛ چنان که صفت در اعراب، تابع و مانند موصوف است؛ مثلا اگر موصوف فاعل باشد و مرفوع، صفت نیز مرفوع می شود.
تخصیص و توضیح بودن صفت
اگر صفت برای موصوفی نکره باشد، آن را تخصیص می زند؛ مانند: (فتحریر رقبة مؤمنة). و اگر صفت برای موصوفی معرفه باشد، آن را توضیح می دهد؛ مانند: (و رسوله النبی الامی).
اغراض صفت
...

صفت (ژنتیک). یک صفت فنوتیپی ( به انگلیسی: Phenotypic trait ) ، یا به سادگی صفت، و یا به بیان دیگر یک ویژگی[ ۱] [ ۲] ( به انگلیسی: Character ) یک نوع متمایز از یک ویژگی فنوتیپی از یک جاندار است. ممکن است ارثی باشد یا توسط محیط تعیین شود، اما معمولاً به عنوان ترکیبی از این دو رخ می دهد. [ ۳] به عنوان مثال، رنگ چشم ویژگی یک موجود زنده است، در حالی که آبی، قهوه ای و فندقی صفت هستند. اصطلاح صفت ( trait ) عموماً در ژنتیک استفاده می شود، اغلب برای توصیف بیان فنوتیپی ترکیب های مختلف از آلل ها در جانداران فردی از یک جمعیت یکسان، مانند رنگ آمیزی گل های بنفش در برابر رنگ سفید در گیاهان نخود که توسط گرگور مندل آزمایش شد. در مقابل، در رده بندی، اصطلاح ویژگی برای توصیف ویژگی هایی به کار می رود که نشان دهنده تفاوت های قایل تفکیک ثابت در میان گونه ها، مانند نداشتن دم در میمون های بزرگ، نسبت به دیگر گروه های نخستی سانان است.

صفت (محاسبات). در محاسبات، منظور از صفات ( Attributes ) مشخصه ها و تعین هایی است که به تعریف خواص[ ۱] اشیاء و المان ها می پردازد.
صفات اشیاء در هریک از موارد زیر کاربردهای اساسی و فراوانی پیدا می کند:
• گرافیک کامپیوتری
• زبان های برنامه نویسی
• اکس ام ال
• پایگاه های رابطه ای داده ها
↑ Properties

صفت (دستور زبان). در اصطلاح دستور زبان، کلمه ای که اسم یا جانشین اسم یا گروه اسمیِ همراه خود را توصیف کند و یکی از وابسته های اسم است و شاخصۀ صرفی اش این است که نشانۀ جمع نمی گیرد. صفت ها به دو گروه پیشین و پسین تقسیم می شوند. الف: صفت پسین: از وابسته های پسین اسم است. کلمه ای که بعد از اسم می آید و حالت و خصوصیت اسم خود را بیان می کند، از این رو، این نوع صفت را بیانی یا توصیفی می نامند. از خصوصیات این نوع صفت ها سنجش پذیری آن هاست و عبارت اند از بیانی عادی، فاعلی، مفعولی، لیاقت، و نسبی. ۱. صفت بیانی عادی: هرگاه صفت پسین، فاعلی، مفعولی، لیاقت، و نسبی نباشد، صفت بیانی عادی است. مثلِ «خوب، چهارگوش، خردمند، دست و دل باز»؛ ۲. صفت فاعلی، کلمه ای که بر انجام دهندۀ کاری، یا بر دارنده، یا پذیرندۀ حالتی دلالت می کند و ساخت آن غالباً از بن فعل+ پسوند است. مثلِ: «دونده، گویا، دوان، آفریدگار، پرستار». آن دسته از صفات فاعلی که بر امری ثابت دلالت کند، صفت مشبهه نامیده می شود و از بن مضارع+ پسوندِ «الف» ساخته می شود، مثلِ: «روا، بینا، جویا» و آن دسته از صفت های فاعلی که بر امری گذرا دلالت کند، صفت حالیه است و از بن مضارع+ پسوندِ «ان» ساخته می شود، مثلِ «شتابان، روان، خندان، پویان»؛ ۳. صفت مفعولی، کلمه ای که مفهوم مفعولیّت دارد و کار بر آن واقع می شود. ساختمان آن عمدتاً از بن ماضی+ های بیان حرکت (ه)، یا اسم یا صفت+ بن فعل، است، مثلِ: «سوخته، پخته، خاک اندود، خواب آلود، دست ساز، آب پز»؛ ۴. صفت لیاقت، کلمه ای که دلالت بر شایستگی موصوف خود بر امری کند؛ ساختمان آن مرکب است از مصدر+ پسوند «ی»، (یایِ نسبی لیاقت) مثلِ: «خوردنی، زدنی، کششی، بردنی، خواندنی»؛ ۵. صفت نسبی، صفتی که موصوف خود را به شخصی یا زمانی یا مکانی یا چیزی نسبت دهد. مثلِ: «شیرازی، شبانه، مهرگان، سده، پشمینه، زرین». به صورت های زیر ساخته می شود: اسم+ ی (یای نسبی لیاقت)، مثلِ: «آسمانی»؛ اسم+ ین/ ینه، مثلِ: «پشمین، پشمینه»؛ اسم+ انه، مثلِ «روزانه»؛ اسم+ ه (های بیان حرکت)، مثلِ: «صدساله»؛ اسم یا صفت+ گان، مثلِ: «مهرگان، هزارگان». ب: صفت پیشین، که قبل از اسم می آید. از وابسته های اسم پیشین است و شامل صفت های عالی، شمارشی، تعجبی، پرسشی، مبهم، و اشاره است. ۱. صفت عالی (برترین): از صفت بیانی + ترین، ساخته می شود. مثلِ «بزرگ ترین ساختمان شهر»؛ ۲. صفت شمارشی، عددی که وابستۀ اسم باشد و مقدار یا ترتیب یا شمارۀ معدود خود را بیان کند؛ مثلِ: «اولین روز جشنواره». گاهی بعد از اسم خود می آید؛ مثلِ: «کلاس دوم»؛ ۳. صفت تعجبی، کلماتی مانند، «چه»، «عجب»، که قبل از اسم می آیند و دلالت بر تعجب از کیفیّت یا کمیّت موصوف خود دارند. مثلِ «چه بارانی!»، «عجب هوایی!»؛ ۴. صفت پرسشی، کلماتی مانند، چند، چندمین، چه، کدام، چطور، چقدر، که قبل از اسم می آیند و پرسشی را دربارۀ موصوف خود بیان می کنند. مثلِ: «چطور آدمی بود؟»، «چه سؤال هایی از تو کرد؟»؛ ۵. صفت مبهم، کلماتی از قبیلِ همه، هیچ، هر، فلان، چند، دیگر، بسی، بسا، که قبل از اسم می آیند و ابهام موصوف خود را بیان می کنند. مثلِ: «چند روز بعد رفتم، همه کتاب ها را دیدم»؛ ۶. صفت اشاره، کلمات «این» و «همین» برای اشاره به نزدیک، و «آن» و «همان» برای اشاره به دور، که قبل از اسم می آیند و به دور و نزدیک بودن موصوف خود دلالت می کنند. مثلِ «این روزها با یادِ آن خاطرات زندگی می کنم». صفت ها از نظر ساخت به ساده، مرکب، مشتق، مشتق ـ مرکب تقسیم می شوند: ۱. صفت ساده، که از یک تکواژ درست شده باشد، مثلِ: «خوب، سیاه»؛ ۲. صفت مرکب، که از بیش از یک تکواژ آزاد ساخته شود، مثلِ: «خوب سیرت»؛ ۳. صفت مشتق، که از یک تکواژ آزاد و یک یا چند تکواژ وابسته تشکیل شود، مثلِ: «هزاره، شادان»؛ ۴. صفت مشتق ـ مرکب، که ویژگی صفت های مرکب و مشتق را با هم داشته باشد، مثلِ «نجیب زاده، بی دردسر». صفت ها از نظر سنجش پذیری به سه نوع مطلق، تفضیلی (برتر) و عالی (برترین) تقسیم می شوند: ۱. صفت مطلق، که بدون سنجش و مقایسه، موصوف خود را وصف کند، مثلِ: «دانا، دست به عصا»؛ ۲. صفت تفضیلی (برتر)، که بیش و کم می پذیرد و با پسوند «تر» همراه است، مثلِ «جوان تر، پخته تر»؛ ۴. صفت عالی (برترین)، که موصوف خود را در صفتی، بر تمام هم نوعان برتری می دهد و با پسوند «ترین» همراه است، مثلِ «عالی ترین، گرم ترین». صفت عالی قبل از موصوف می آید.

صفت (فلسفه). (در لغت به معنی چونی و چگونگی در مقابل ذات) در اصطلاح فلسفه، حالتی خاص در طبیعت شیء که به واسطۀ آن شیء محدود می شود. صفت دارای تقسیم های گوناگونی است، ازجمله: ۱. صفت ذات و صفت فعل؛ صفت ذات، صفتی است که شیء به ضد آن موصوف نمی شود؛ مانند احدیت در خداوند. صفت فعل برعکس آن است؛ مانند اولیت در خداوند. ۲. صفت نفسی و صفت معنوی؛ اعتبار صفت نفسی در شیء نیاز به تعقل امر زائدی ندارد؛ مانند انسانیت در انسان، ولی صفت معنوی نیاز به امر زائد دارد؛ مانند مکان مند بودن در انسان ۳. صفت ایجابی و صفت سلبی؛ بازگشت صفت سلبی به عدم اتصاف موصوف به صفت است؛ مانند اعتبار قدوسیت و سبوحیت در خداوند. صفت ایجابی گویای اتصاف است.