شیلات ایران. [ ت ِ ] ( اِخ ) ( شرکت سهامی... ) پیش از سال 1272 هَ. ش. صیادان محلی سواحل بحر خزر در مقابل پرداخت مبلغی به عنوان رسوم دیوان به متصدیان دولتی که عنوان «دریابیگی » داشتند، اجازه صید ماهی می گرفتند. در سال مذکور، امتیاز صید از طرف دولت ایران به یکی از سرمایه داران روسی بنام «استپان مارتیویچ لیانازوف » واگذار شد. پس از فوت لیانازوف در سال 1275 هَ. ش. امتیاز مزبور به «گورکی » پسر او و بعد از مرگ شخص اخیر در سال 1285 هَ. ش. از راه تجدید و یا تمدید به ورثه وی منتقل گردید. پایان آخرین دوره امتیاز لیانازوف با انقلاب روسیه و از هم گسیختن امور ورثه مصادف گردید. پس از آن ازسال 1301 تا 1306 هَ. ش. دولت شوروی با پرداخت سالی 500000 ریال بدولت ایران از شیلات بهره برداری می کرد. دولت شوروی در سال 1921 م. موافقت دولت ایران را برای اعطای امتیاز صید ماهی به شرکتی مختلط که دولتین در سرمایه و اداره آن شریک باشند جلب کرد و به موجب قراردادی که برای مدت 25 سال در مهر 1306 هَ. ش. بتصویب مجلس شورای ملی ایران رسید، شرکت مختلط مذکورتشکیل گردید و در بهمن ماه همان سال بهره برداری را شروع کرد. این شرکت طبق قرارداد دارای هیئت مدیره ای مرکب از 6 تن بود که سه تن را دولت شوروی برای یک سال منصوب می کرد. رئیس هیئت مدیره در تمام مدت امتیاز باطرف ایرانی و مدیریت عامل تا سال 1321 هَ. ش. با طرف شوروی پیش بینی شده بود. شرکت مختلط حق الامتیازی بمبلغ 80000 تومان در سال و پانزده درصد از بقیه عایدات را که پس از وضع مخارج اداری و بهره برداری عاید شرکت می شد بدولت ایران می پرداخت و ضمناً تمام منفعت خالص که از عملیات شرکت حاصل می شد بین ایران و شوروی بالمناصفه تقسیم می گردید. پس از پایان قرارداد، همه ٔاموال منقول و غیرمنقول و موجودی نقد شرکت مختلط به مبلغ 88014302/15 ریال ارزیابی شد و بین دولتین ایران و شوروی تنصیف گردید. شرکت مزبور در 12 بهمن 1331هَ. ش. ملی گردید و امور ماهیگیری و بهره برداری درکرانه های شمالی ایران ( آبهای دریایی و خلیجها و همه رودخانه ها ) به دولت ایران واگذار و سازمانی بنام شرکت سهامی شیلات ایران با سرمایه 80000000 ریال که تمام آن متعلق بدولت ایران بود برای مدت نامحدود تشکیل و مأمور صید و بهره برداری گردید. یعنی تا اول مرداد 1332 هَ. ش. بدهی دولت را بابت نصف بهای اموالی که دولت شوروی به دولت ایران واگذار کرده بود و بدهیهای شرکت مختلط را پرداخت کرده و از آن تاریخ تاکنون نیز کوشیده است که به منظور بهبود وضع صید، کلیه ادوات کهنه را از محل عایدات شرکت تعویض و تجدید کند و عملیات خود را به آخرین و جدیدترین اصول معمول در ممالک مترقی منطبق نماید. شرکت مزبور مصرف داخلی را تأمین می کند و قسمتی را هم صادر می نماید. ( از فرهنگ فارسی معین ). در حال حاضر شیلات دو بخش است با سازمان جداگانه ، یکی شیلات شمال که مربوط به دریای خزر است که شرح آن گذشت و دیگر شیلات جنوب که خلیج فارس و دریای عمان را زیر اداره خود دارد. رجوع به جغرافیای اقتصادی ایران تألیف مسعود کیهان صص 32 - 37 شود.
فرهنگ فارسی
( شرکت سهامی ) پیش از سال ۱۲۷۲ ه. ش . صیادان محلی سواحل بحر خزر در مقابل پرداخت مبلغی بعنوان رسوم دیوانی بمتصدیان دولتی که عنوان [ دریا بیگی ] داشتند اجازه صید۳ ماهی می گرفتند . در سال مذکور امتیاز صید از طرف دولت ایران بیکی از سرمایه داران روسی بنام [ استپان ماتینویچ لیانا زوف ] واگذار شد . پس از فوت لیانازوف در سال ۱۲۷۵ ه.ش . امتیاز مزبور به [ گورکی ] پسر او و بعد از مرگ شخص اخیر در سال ۱۲۸۵ ه.ش . از راه تجدید و یا تمدید بورثه وی منتقل گردید.پایان آخرین دوره امتیاز لیانازونا با انقلاب روسیه و از هم گسیختن امور ورثه مصادف گردید. پس از آن از سال ۱۳٠۱ تا ۱۳٠۶ ه.ش . دولت شوروی با پرداخت سالی ۵٠٠٠٠٠ ریال بدولت ایران از شیلات بهره برداری میکرد. دولت شوروی در سال ۱۹۲۱ م . موافقت دولت ایران را برای اعطای امتیاز صید ماهی بشرکتی مختلط که دولتین در سرمایه و اداره آن شریک باشند جلب کرد و بموجب قراردادی که برای مدت ۲۵ سال در مهر ۱۳٠۶ بتصویب مجلس شورای ملی ایران رسید شرکت مختلط مذکور تشکیل گردید و در بهمن ماه همان سال بهره برداری را شروع کرد. این شرکت طبق قرار داد دارای هیئت مدیره ای مرکب از ۶ تن بود که سه تن را دولت ایران و سه تن دیگر را دولت شوروی برای یک سال منصوب میکرد.رئیس هیئت مدیره در تمام مدت امتیاز با طرف ایرانی و مدیریت عامل تا سال ۱۳۲۱ ه.ش . با طرف شوروی پیش بینی شده بود. شرکت مختلط حق المتیازی بمبلغ ۸٠٠٠٠ تومان در سال و پانزده در صد از بقیه عایدات را - که پس از وضع مخارج اداری و بهره برداری عاید شرکت می شد - بدولت ایران می پرداخت و ضمنا تمام منفعت خالص که از عملیات شرکت حاصل میشد بین ایران و شوروی بالمناصفه تقسیم می گردید . پس از پایان قرار داد همه اموال منقول و غیر منقول و موجودی نقد شرکت مختلط بمبلغ ۸۸٠۱۴۳٠۲/۱۵ ریال ارزیابی شد و بین دولتین ایران و شوروی تصنیف گردید. شرکت مزبور در ۱۲ بهمن ۱۳۳۱ ملی گردید و امور ماهیگیری و بهره برداری در کرانه- های شمالی ایران ( آبهای دریایی و خلیجهای و همه رودخانه ها ) بدولت شاهنشاهی واگذار و سازمانی بنام شرکت سهامی شیلات ایران با سرمایه ۸٠ ٠٠٠ ٠٠٠ ریال که تمام آن متعلق بدولت ایران بود برای مدت نامحدود تشکیل و مامور صید و بهره برداری گردید. این شرکت از بدو تشکیل امور بهره برداری و ار عایدات خود در همان دوره اول بهره برداری یعنی تا اول مرداد ۱۳۳۲ ه.ش. بدهی دولت را بابت نصف بهای اموالی که دولت شوروی بدولت ایران واگذار کرده بود و بدهیهای شرکت مختلط را پرداخت کرده و از آن تاریخ تاکنون نیز کوشیده است که بمنظور بهبود وضع صید کلیه ادوات کهنه را از محل عایدات شرکت تعویض و تجدید کند و عملیات خود را باخرین و جدید ترین اصول معمول در ممالک مترقی منطبق نماید . شرکت مزبور مصرف مصرف داخلی را تامین میکند و قسمتی را هم صادر مینماید. ( میهن ما ۵۵۱ ببعد )
