شیشه کریستال

شیشه کریستال یا شیشه سرب دار ( به انگلیسی: Lead Glass ) یکی از انواع شیشه های سیلیکاتی است که در ترکیب خود حاوی اکسید سرب است. این نوع شیشه، دارای ظاهری درخشنده و شبیه به کریستال های کوارتز است و به نظر می رسد علت نامگذاری آن نیز همین شباهت باشد. [ ۱]
شیشه های حاوی بیش از ۲۴ درصد وزنی اکسید سرب، شیشه کریستال نامیده می شوند. اما شیشه های کریستال معمولاً حاوی ۲۴ تا ۳۲ درصد وزنی اکسید سرب هستند. اگر اکسید سرب کمتر از ۲۴ درصد وزنی باشد کریستال به حساب نمی آید و جزو شیشه آلات طبقه بندی میشود دیگر جزء اصلی شیشه های کریستال، SiO2 است. همچنین از اکسید سدیم و اکسید پتاسیم نیز در ترکیب شیشه های کریستال استفاده می شود. [ ۲]
وجود سرب در شیشه کریستال باعث افزایش ضریب شکست نور در این نوع شیشه ها می شود و در نتیجه شیشه های کریستال دارای درخشندگی و تلالو هستند. این شیشه ها همچنین سختی کمی دارند و امکان تراشکاری این شیشه ها وجود دارد؛ بنابراین ظروف تزیینی موسوم به ظروف کریستال از این جنس ساخته می شوند. همچنین از آنجا که سرب، عنصری با جرم اتمی بالاست، لذا چگالی شیشه های حاوی سرب نسبت به سایر انواع شیشه ها بالاتر است. شیشه های کریستال همچنین دارای مدول الاستیسیته کمی هستند و در نتیجه در اثر ضربه، صدایی زنگ دار ایجاد می کنند. [ ۳]
در ترکیب شیشه های کریستال از اکسید سرب استفاده می شود که ماده ای سمی است. مقدار قابل توجهی از این ماده در فرایند تولید شیشه کریستال تبخیر می شود که از نظر زیست محیطی دارای آثار نامطلوب خواهد بود؛ بنابراین استفاده از این اکسید در تولید شیشه کریستال در برخی از کشورها ممنوع شده است و تولیدکنندگان تلاش می کنند مواد دیگری نظیر اکسید باریم یا اکسید روی را جایگزین نمایند. [ ۴]
قاعده مرسوم این است که محتوای بیشتر اکسید سرب در کریستال باعث شکست نور بهتر می شود، لذا بر اساس میزان اکسید سرب سه نوع کریستال وجود دارد:
• کریستالین با حدودا 6 تا 10 درصد اکسید سرب. البته در امریکا هر شیشه ی شفاف با هر مقدار اکسید سرب را کریستال می نامند.
• نیمه سرب با حدود 24 تا 30 درصد اکسید سرب.
• کریستال پر سرب با مقدار سرب بیش از 30 درصد
همین طور بر اساس هنر ساخت، سه نوع کریستال وجود دارد  : 1 - تراش خورده با ماشین، 2 - تراش خورده با دست، 3 - دست ساز[ ۵]