شیر و خورشید سرخ. [ رُ خوَرْ / خُرْ دِ س ُ ]( اِخ ) سازمانی خیریه در ایران قبل از انقلاب اسلامی ، وابسته به صلیب سرخ جهانی که بجای علامت صلیب نشان شیر و خورشید ایران را برگزیده بود. شیر و خورشید سرخ ایران که بر طبق مقررات بین المللی مربوط به مؤسسات صلیب احمر و هلال احمر جهانی بوجود آمده بیش از چهل سال است که در ایران مصدر فعالیت و خدمات خیرخواهانه است. هرچند قبول مقررات ژنو و پیوستگی کشور ایران به مقررات مذکور در تاریخی قدیم تر از سال 1302 هَ. ش.که در آن رسماً شیر و خورشید سرخ ایران تشکیل شد و به فعالیت پرداخت انجام پذیرفت ، ولی این جمعیت پیش از تاریخ مذکور نام و نشانی نداشت ، در این سال به همت خیرخواهان و نوع پروران نخستین هیئت مدیره شیر و خورشید سرخ ایران بر طبق اساسنامه مصوب بوجود آمد و رضاشاه که در آن تاریخ ریاست وزراء را داشت ریاست افتخاری این هیئت را قبول کرد، و بدین ترتیب دوران خدمتگزاری جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران را می توان به دوقسمت تقسیم نمود: نخست دوره هیجده ساله پیش از شهریور 1320 هَ. ش. در این دوره فعالیت شیر و خورشید سرخ ایران بیشتر منحصر به امور امدادی و رسیدگی به حال آسیب دیدگان از حوادث و سوانح گوناگون بود، تأسیسات درمانی مفیدی نیز بوجود آورد که اهم آن بیمارستانهای شیر و خورشید سرخ تبریز، اردبیل ، ماکو، خوی ، بوکان ، سلدوز در نقاط مختلف آذربایجان و پرورشگاه شیر وخورشید سرخ مشهد و اصفهان بود. دوره دوم بعد از شهریورماه 1320 هَ. ش. تا قبل از انقلاب است که شیر و خورشید سرخ انجام وظیفه می کرد. در این دوره جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران توانست دایره فعالیت خود را توسعه دهد و نه تنها در رشته های چهارگانه مربوط به خدمات صلیب سرخ و هلال احمر جهانی بلکه در دیگر رشته های خدمات خیریه و اجتماعی نیز توفیق خدمتگزاری حاصل کند. شیر و خورشید سرخ ایران نزدیک به 300 مؤسسه مختلف خیریه و درمانی را در سراسر کشور در 123 شعبه خود اداره می کرد و گذشته از فعالیتهای درمانی و خیریه و امدادی در امور تربیتی و اجتماعی نیز گامهایی برداشت. هیئت های مرکزی شیر و خورشید سرخ در شهرستانها و اعضا و رؤسای بخشهای مختلف جمعیت در تمام نقاط و حتی خدمتگزاران مسؤول جمعیت در همه قسمتها اداره امور این مؤسسه خیریه را برایگان انجام می دادند. تربیت پرستار یکی دیگر از اهم وظایف جمعیت شیر و خورشیدسرخ ایران بود و در سرلوحه برنامه اقدامات شیر و خورشید سرخ یک آموزشگاه پرستاری در تهران و دو آموزشگاه پرستاری دیگر در شهرستان اصفهان و شیراز بوجود آورده و اداره می کرد. ایجاد مراکز انتقال خون فوری نیز یکی دیگر از وظایف اصلی شیر و خورشید سرخ ایران بود که در مرکز و شهرستانها ایجاد شد و بتدریج توسعه وتکمیل یافت و جمعیت شیر و خورشید سرخ ایران توانست احتیاجات بیماران را به خون به طور رایگان در همه بیمارستانها رفع کند. غیر از اینها نظر به احتیاج مبرمی که بود شیر و خورشید سرخ ایران در نقاط مختلف از بیمارستانهای امدادی و زایشگاهها، اندرزگاهها، پرورشگاههای کودکان ، درمانگاهها، مراکز مبارزه با سرطان وسل ، آسایشگاه مسلولین و غیره نزدیک به 300 مؤسسه مختلف را بوجود آورده و آنها را مستقیماً از اعتبارات خود اداره می کرد. ( از فرهنگ فارسی معین ). وزارت بهداری در شهرهایی که دانشگاه ( دانشکده پزشکی ) وجود نداشت بیمارستانها و درمانگاههای بسیاری را به شیر و خورشید سرخ واگذار کرد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران ، نام این سازمان به هلال احمر تغییر یافته است.
