محمدجعفرخان گراشی ( ۱۸ ذیحجهٔ ۱۲۹۶ ه. ق – ۱۴ رجب ۱۳۳۸ ه. ق ) ملقب به مقتدرالممالک و متخلص به شیدا، شاعر فارسی زبانِ ایرانی بود. او در گراش به دنیا آمد و همانند پدر، پدربزرگ و عموهایش به حکومت لارستان و بنادر خلیج فارس رسید. محمدجعفرخان مدتی در شیراز به صورت تبعیدی زندگی می کرد. او در نهایت در یک جنگ محلی که در بلوک صحرای باغ به وقوع پیوست، کشته شد. جسد او ابتدا به گراش و پس از حدود چهار دهه به کربلا منتقل شده و دفن شد.
... [مشاهده متن کامل]
او غالباً از تخلص «شیدا» و در مواردی از تخلص «جعفر» در اشعارش بهره برده است و در اکثر قالب های کلاسیک شعر فارسی، دارای اثر است. او پیرو سبک عراقی بوده است و بیشترین تأثیر را اشعار حافظ و سعدی بر او گذاشته اند. با این حال، از سبک ادبی شاعران معاصرش همچون وصال شیرازی و صحبت لاری نیز متأثر است. قصیده هایی که شیدا در وصف پیامبر اسلام و امامان شیعه سروده است، از آثار موفق آیینی در سدهٔ اخیر به شمار می رود. اشعار شیدای گراشی تا مدت ها پس از او مفقود بود تا این که در لار بازشناخته شد و توسط نوه اش، احمد اقتداری، تصحیح شد و به چاپ رسید. کتاب دیوان شیدای گراشی شامل مقدمه ای به قلم اقتداری و منتخبی از اشعار رستم خان، پدر شیدا، تحت عنوان باغستان است. نوحه های شیدای گراشی برای برخی از مردمان آذربایجان نیز آشناست و در عزاداری های محرم آن را می خوانند.
برکه ای که محمدجعفرخان در گراش ساخته است، هم اکنون در حاشیهٔ جادهٔ لار - گراش باقی است. همچنین، آثاری از قلعهٔ گراش که محل زندگی او در گراش بوده است هم بر روی کوه کلات قابل مشاهده است. خانهٔ قهرمان خان، داماد محمدجعفرخان که او در آن جا به نوحه خوانی می پرداخت، هنوز هم کارکرد خود را برای میزبانی از دسته های عزاداری حفظ کرده است.
در نیمهٔ دوم قرن سیزدهم هجری قمری، حکومت لارستان در اختیار خاندان دَهباشی قرار گرفت که از خاندان های گراشی بودند. در طول حدود صد سال، چندین نسل از این خاندان که حکومت را در سال ۱۲۶۲ ه. ق توسط کربلایی علیرضا دهباشی به دست آورده بودند، به قدرت رسیدند. در زمان حکومت پسر علیرضا دهباشی، یعنی فتحعلی خان بیگلربیگی، درخشان ترین دوران حکومت لارستان در عرصه های نظامی و اقتصادی رقم خورد. او روابط خوبی با خاندان قوام در شیراز و شاهان قاجار در تهران داشت و از این طریق، قدرت خود را افزایش داد و تثبیت کرد. پس از استقرار مشروطیت، کماکان حکومت لارستان در خاندان دهباشی ماند و این خوانین توانستند ضمن تعامل با مشروطه طلبان، به حکومت بر لارستان ادامه دهند. حکومت خاندان دَهباشی در نهایت در سال ۱۳۰۸ ه. ش و با حملهٔ ارتش رضاشاه به قلعهٔ گراش به پایان رسید.
... [مشاهده متن کامل]
او غالباً از تخلص «شیدا» و در مواردی از تخلص «جعفر» در اشعارش بهره برده است و در اکثر قالب های کلاسیک شعر فارسی، دارای اثر است. او پیرو سبک عراقی بوده است و بیشترین تأثیر را اشعار حافظ و سعدی بر او گذاشته اند. با این حال، از سبک ادبی شاعران معاصرش همچون وصال شیرازی و صحبت لاری نیز متأثر است. قصیده هایی که شیدا در وصف پیامبر اسلام و امامان شیعه سروده است، از آثار موفق آیینی در سدهٔ اخیر به شمار می رود. اشعار شیدای گراشی تا مدت ها پس از او مفقود بود تا این که در لار بازشناخته شد و توسط نوه اش، احمد اقتداری، تصحیح شد و به چاپ رسید. کتاب دیوان شیدای گراشی شامل مقدمه ای به قلم اقتداری و منتخبی از اشعار رستم خان، پدر شیدا، تحت عنوان باغستان است. نوحه های شیدای گراشی برای برخی از مردمان آذربایجان نیز آشناست و در عزاداری های محرم آن را می خوانند.
برکه ای که محمدجعفرخان در گراش ساخته است، هم اکنون در حاشیهٔ جادهٔ لار - گراش باقی است. همچنین، آثاری از قلعهٔ گراش که محل زندگی او در گراش بوده است هم بر روی کوه کلات قابل مشاهده است. خانهٔ قهرمان خان، داماد محمدجعفرخان که او در آن جا به نوحه خوانی می پرداخت، هنوز هم کارکرد خود را برای میزبانی از دسته های عزاداری حفظ کرده است.
در نیمهٔ دوم قرن سیزدهم هجری قمری، حکومت لارستان در اختیار خاندان دَهباشی قرار گرفت که از خاندان های گراشی بودند. در طول حدود صد سال، چندین نسل از این خاندان که حکومت را در سال ۱۲۶۲ ه. ق توسط کربلایی علیرضا دهباشی به دست آورده بودند، به قدرت رسیدند. در زمان حکومت پسر علیرضا دهباشی، یعنی فتحعلی خان بیگلربیگی، درخشان ترین دوران حکومت لارستان در عرصه های نظامی و اقتصادی رقم خورد. او روابط خوبی با خاندان قوام در شیراز و شاهان قاجار در تهران داشت و از این طریق، قدرت خود را افزایش داد و تثبیت کرد. پس از استقرار مشروطیت، کماکان حکومت لارستان در خاندان دهباشی ماند و این خوانین توانستند ضمن تعامل با مشروطه طلبان، به حکومت بر لارستان ادامه دهند. حکومت خاندان دَهباشی در نهایت در سال ۱۳۰۸ ه. ش و با حملهٔ ارتش رضاشاه به قلعهٔ گراش به پایان رسید.
