شیخ بهایی محمد بن حسین

[ویکی نور] محمد بن حسین بن عبدالصمد حارثی، معروف به شیخ بهایی فقیه،شاعر، عارف، حکیم، منجم، ریاضیدان، ادیب، مورخ بزرگ شیعه است. ایشان در 17 ذی حجه 953ق، در روستای «جبع» (زادگاه شهید ثانی در لبنان) متولد شد. در دوره صفویه مقام «شیخ الاسلامی» ریاست علمای شیعه را بر عهده گرفت. در علوم مختلف فقه، اصول، تفسیر، حدیث، رجال، درایه، ادبیات، ریاضیات، جبر، هندسه، اسطرلاب، هیئت، جفر و... آثار فراوانی به زبان های فارسی و عربی نوشت و در در دوازدهم شوال 1030ق (یا 1031ق) رحلت نمود. مرقد او در یکی از واق های حرم مطهّر امام رضا(ع) قرار دارد.
نسب شیخ، به حارث همدانی، صحابی جلیل القدر امیرالمؤمنین(ع) می رسد. حارث همدانی در جنگ صفین و جمل از یاوران استوار امیرالمؤمنین(ع) بود و تا پایان جنگ ایستادگی نمود.
پس از شهادت شهید ثانی (966ق)، جبل عامل برای شیعیان و علمای شیعی ناامن شده بود و از آن سو حکومت نوپای صفوی با به رسمیت شناختن مذهب شیعه در ایران، بستر مهاجرت علمای شیعه از سراسر دنیا به آنجا را فراهم نمود؛ بنابراین پدر شیخ بهایی عازم ایران شد.
وی مقداری از تحصیلات خود را در وطن فراگرفته بود که به اصفهان وارد شد و در آنجا نیز با جدیت تمام به تحصیل علوم مختلف پرداخت. شیخ ظرف مدت کوتاهی مقبولیت عام یافت و از سوی شاه عباس صفوی نهایت احترام برای او رعایت می شد.
شیخ بهایی مدت ها شیخ الاسلام هرات و در آن دیار پاسخ گوی احکام شرعی مردم بود. وی پس از مدتی از این سمت کناره گرفت و به سفرهای علمی و تحقیقی پرداخت.
شیخ بهایی 30 سال در سفر بود. به مصر، سوریه، حجاز، عراق، فلسطین، افغانستان و... رفت و با علما و مردم آن مناطق به گفتگو پرداخت. او مبلغ نستوه تشیع بود و رنج سفر را به جان خرید و برای زنده نگه داشتن فرهنگ شیعی زحمات فراوانی را متحمل شد.