شک

[ویکی فقه] ـــ شک مقابل یقین یکی از عناوین مهمی است که در فقه و اصول در مورد آن زیاد بحث شده است و در تمامی ابواب فقه جاری است. ـــ شک، حالت نفسانی ناشی از تردید بین دو یا چند طرف، بدون رجحان داشتن هیچ یک از طرفین است.
ـــ شک در لغت به حالت نفسانی ناشی از تردید بین دو یا چند چیز گفته می شود، در مقابل یقین. اعم از آنکه دو طرف تردید همسان (پنجاه پنجاه) باشند یا یک طرف بر طرف دیگر رجحان داشته باشد؛ لیکن شک در کلمات فقها دو اطلاق دارد؛ گاهی در برابر یقین و ظن به کار می رود که مراد از آن حالت نفسانی ناشی از تردید میان دو یا چند چیز به طور مساوی است و با رجحان یک طرف، طرف راجح «ظن» و طرف مرجوح «وهم» نامیده می شود، نه شک. گاهی نیز در مقابل یقین به کار می رود و مراد از آن اعم از تردید متساوی الطرفین و وهم و ظنی است که از نظر شرعی دلیل بر اعتبار آن وجود ندارد.
ـــ شک، مقابل علم و ظن و از حالت های نفسانی انسان است که از تردید در انتخاب یکی از دو طرف احتمال ناشی می گردد که هیچ یک بر دیگری برتری ندارد؛ به عبارت دیگر، شک در جایی مطرح است که انسان در انتخاب یکی از دو گزینه مردد شود و هیچ یک از آنها در نظر او بر دیگری مزیّتی نداشته باشد. در علم اصول فقه، شک، حجت نیست و ظن غیر معتبر و وهم نیز به شک ملحق می شود؛ به بیان دیگر، می توان گفت در اصول ، شک در مقابل یقین است و یقین شامل یقین وجدانی ( قطع صد در صد) و یقین تعبدی (ظنی که دلیل معتبر بر حجیت آن، وجود دارد) است؛ بنابراین، ظن غیر معتبر، وهم و شک هر سه در اصول، «شک» نامیده شده و احکام شک در مورد آنها جاری می گردد.
کاربرد شک در فقه و اصول
از عنوان یاد شده در اصول فقه مباحث حجت سخن گفته اند و در فقه در بسیاری از ابواب، اعم از عبادات و معاملات به کار رفته، ضمن آنکه موضوع بسیاری از قواعد و اصول فقه ی است.
اقسام شک
شک گاهی موضوع برای حکم واقعی است، مانند شک در رکعات نماز که در برخی حالات، موجب تبدیل حکم واقعی به رکعتهای جداگانه می شود، و گاهی موضوع برای حکم ظاهری. از قسم اول در فقه و از قسم دوم در اصول فقه مبحث اصول عملی بحث شده است. همچنین شک به اعتبار متعلق آن به دو قسم موضوعی و حکمی تقسیم می گردد که از آن به شبهه موضوعی و شبهه حکمی تعبیر می کنند. در قسم اول، متعلق شک موضوعِ خارجی است، مانند شک در پاک یا کر بودن آبی؛ اما در قسم دوم، متعلّق آن حکم کلی شرعی یا مکلف به کلی است، مانند شک در حرمت مواد مخدر یا واجب بودن نماز ظهر در روز جمعه شک به اعتبار سرایت و عدم سرایت آن به یقین سابق، به شک ساری و شک طاری و به لحاظ مسبب بودن شک از شکی دیگر و سبب بودن شک دوم برای شک اول، به شک سببی و مسببی و به اعتبار شک در بقا به جهت شک در قابلیت و اقتضای موضوع آن برای بقا و یا تحقق رافع بقا، به شک در مقتضی و شک در رافع تقسیم می شود.
ابعاد شک
...

[ویکی اهل البیت] شک، چون وسوسه، شرک و... از القائات شیطانیه در قلوب است، چنانچه طمأنینه، یقین، ثبات، خلوص و امثال این ها از افاضات رحمانیه و القائات فرشتگان است.
امام صادق علیه السلام در حدیثی بسیار مهم که لشگریان عقل و جهل را ذکر فرموده است، شک را مقابل یقین و از لشگریان نادانی دانسته است.
تردیدی نیست که این بیماری نفس را فاسد و هلاک می کند زیرا شک، منافی یقین است و ایمان بدون یقین تحقّق نمی یابد.
در مواجهه انسان با هست و نیست چیزی یا درستی و نادرستی مطلبی سه حالت تصور دارد:
منظور از شک این است که اعتقاد، سست و ضعیف شود و یقین از بین برود و مجرد وسوسه و حدیث نفس شک نیست؛ زیرا این ها با ایمان منافات ندارد و از روایات استفاده می شود که شک وقتی موجب کفر است که به انکار منجر شود، چنانکه روایت شده است که ابوبصیر از امام صادق علیه السلام پرسید در مورد کسی که درباره خدای تعالی شک کند چه می فرمائید؟ امام فرمود: «کافر است»، پرسید: اگر درباره رسول اللّه صلی الله علیه و آله شک کند؟ فرمود: «کافر است». آنگاه به راوی فرمود: «وقتی کافر است که انکار کند».
شک و حیرت در اموری که ایمان به آن ها واجب است، موجب نابودی ایمان و حیات معنوی است و سعی در از بین بردن آن از واجبات است ولی اگر شک در غیر آن ها باشد - از آنجا که مطلق یقین در هر چیزی موجب کمال نفس و صفای آن است - سعی در از بین بردن آن با وجود امکان اگر امری از آن مهمتر در پیش نباشد، کاری پسندیده است.
اجزاء و لوازم ایمان که باید مورد ایمان و یقین باشند به صورت فهرست وار عبارتند از:

[ویکی الکتاب] معنی شَکٌّ: تردید - شک
معنی مِرْیَةٍ: شک و تردید
معنی لَمْ یَرْتَابُواْ: شک نکرده ونمی کنند
معنی تَمْتَرُونَ: شک می ورزید
معنی لَا تَرْتَابُواْ: که شک نکنید
معنی یَمْتَرُونَ: شک می ورزند
معنی أَفَتُمَارُونَهُ: آیا اورا در شک می اندازید
معنی مُمْتَرِینَ: دودلان - شک کنندگان -تردیدکنندگان
معنی لَا تَمْتَرُنَّ: اصلاً شک نکنید
معنی مُّرِیبٍ: شک کننده (کلمه مریب اسم فاعل از ارابه میباشد که به معنای القاء شبهه در قلب است ، و اگردر عبارت "إِنَّهُمْ لَفِی شَکٍّ مِّنْهُ مُرِیبٍ" شک را با این کلمه توصیف کرده به منظور تاکید همان شک است ، مانند ظلا ظلیلا و حجابا مستورا و حجرا محجورا و امثال آن )
معنی یَقِینُ: یقین (کلمه یقین به معنای علمی است که شک و تردید در آن راه نداشته باشد )
معنی رَیْبَ: شک - قلق و اضطراب ( ریب المنون به معنای اضطراب مرگ است )
ریشه کلمه:
شکک (۱۵ بار)

گمان. توقف. طبرسی آن را وقوف... معنی کرده و فرماید: مثل‏آن که در خانه بودن زید شک کند نزد او به هیچ یک از بودن و نبودن مزیتی نیست لذا توقف می‏کند. راغب گوید: آن اعتدلال و تساوی نقیضین است در نزد انسان. خلاصه: شک آن است که شخص به هیچ یک از دو طرف قضیه یقین نکند و ترجیح هم ندهد بلکه بود و نبود در نظر وی مساوی باشد بر خلاف ظنّ که یکی از دو طرف را ترجیح می‏دهد . . در بعضی از آیات شک با «مدیب» توصیف شده است مثل . در «ریب» از رمخشری نقل شد که آن به معنی قلق ئ اضطراب است علی هذا شک مریب یعنی: شک اضطراب آور و احتمال دارد به معنی تهمت و سوء ظنّ باشد یعنی: شک تهمت آور. باید دانست شک نوعی از جهل است و آن از جهل اخص است که جهل گاهی مطلق عدم علم است این کلمه پانزده بار در کلام اللّه مجید آمده است.

[ویکی فقه] شک (اصول).
...

شک (فیلم ۱۹۷۶). شک ( به هندی: Shaque ) یا سوظن ( به انگلیسی: Suspicion ) فیلمی هندی محصول سال ۱۹۷۶ و به کارگردانی آرونا راجه است. در این فیلم بازیگرانی همچون وینود کانا، شبانه اعظمی، اوتپال دوت، بیندو، دورگا کوته و فریده جلال ایفای نقش کرده اند.

اصطلاحی در منطق به معنای تساوی دو طرف نقیض یک احتمال. اگر احتمال یک طرف بیشتر شد شک به ظن و اگر کمتر شد به وهم تبدیل می شود. شک از نوع جهل بسیط دربرابر تعیین است. این اصطلاح در فقه و اصول فقه نیز راه یافته است مانند شک در صحت عبادت. در فقه، در برخی حالت ها شک به بطلان عمل می انجامد و در برخی موارد حکم و راهکاری خاص دارد مانند شک در تعداد رکعت های نماز. در کلام نیز همۀ تلاش متکلم برای خارج کردن افراد از حالت شک به اعتقادات است.