لغت نامه دهخدا
فرهنگ فارسی
فرهنگ عمید
فرهنگستان زبان و ادب
دانشنامه آزاد فارسی
شوینده (detergent)
عاملی پاک کننده، دارای فعالیت سطحی. شوینده های متداول از ترکیب چربی ها (اسیدهای چرب و هیدروکربن ها) با اسید سولفوریک تولید می شوند. دو دسیل بنزن سولفونات از این جمله است. مولکول های این مواد زنجیرهای طویلی دارند که دارای ساختاری شبیه ساختار مولکول های صابون اند، یعنی گروه نمکی موجود در یک سر آن به دُم دراز هیدروکربنی متصل است. شوینده ها نسبت به صابون این مزیت را دارند که با یون های کلسیم و منیزیوم موجود در آب سخت نمک نامحلول تولید نمی کنند و از این رو کف صابونی ندارند. برای پاک کردن چرک، که معمولاً با چربی و روغن به مواد می چسبد؛ «دُم» هیدروکربنیِ محلول در چربی ها در قطرات چربی یا روغن نفوذ می کند، در حالی که «سر» مولکول، که در آب محلول و در چربی نامحلول است، در آب باقی می ماند و از آن جا که نمک است، یونیده می شود. درنتیجه، قطرات روغن دارای بار منفی می شوند و اتم دیگر را دفع می کنند. از این رو به حالت تعلیق در می آیند و با چرک ها شسته، و از ماده، مثلاً پارچه، بدن و اشیای دیگر، خارج می شوند. شوینده ها اولین بار در آلمان و طی جنگ جهانی اول، از قطران زغال سنگ ساخته شدند. شوینده های مصنوعی آلی پس از جنگ جهانی دوم کاربرد فزاینده ای یافتند. مادۀ اصلی پودرهای شویندۀ خانگی، که برای شست و شو با آب داغ مناسب اند، الکیل بنزن است. ممکن است سفیدکننده، براق کننده (سفیدکنندۀ نوری)، پربوراتهایی که اکسیژن لکه بر آزاد می کنند، و مواد ازبین برندۀ سختی آب هم به شویندها اضافه کنند. شوینده های بی زیان برای محیط زیست فاقد فسفاتها یا سفیدکننده هایند. مادۀ اصلی مایع ظرف شویی اپوکسی اتان (اکسید اتیلن) است. شوینده هایی که با آب سرد عمل می کنند، مخلوطی از الکل های گوناگون و جزء دیگری اند که تنش سطحی آب را کاهش می دهد تا مایع به درون نسوج نفوذ کند و چرک را برطرف سازد. وقتی این عوامل فعال سطحی (سورفک تنت ها) از فرآیندهای عادی فاضلاب خارج شوند، کف مزاحمی در رودخانه ها ایجاد می کنند. فسفات هایی که در بعضی از شوینده ها وجود دارند نیز سبب غنی شدن رودخانه ها و دریاچه ها از کود فسفاته می شوند و درنتیجه، خزه ها در این محل ها به سرعت رشد می کنند. بنا به شواهدی که از ایتالیا گزارش شده اند، شوینده های بدون فسفاتی که در آن ها از زئولیت ها به جای فسفات استفاده کرده اند نیز سبب آلودگی محیط زیست می شوند. از ۱۹۸۹ تاکنون، دریای آدریاتیک، در ساحل ایتالیا، از گندآب گستردۀ کف آلودی آکنده شده است و کف قهوه ای رنگ آن بوی بسیار نامطبوعی دارد. به نظر دانشمندان ایتالیایی این امر ناشی از زئولیت ها و اسیدهای پلی کربوکسیلیکی است که به جای فسفات ها به کار رفته اند. این اسیدها سطح زئولیت ها و ذرات رسی موجود در آب را می پوشانند و آن ها را شناور نگه می دارند. همچنین، موجودات ذره بینی و مولکول های آلی به این اسیدها می چسبند و کفی سمی تولید می کنند.
عاملی پاک کننده، دارای فعالیت سطحی. شوینده های متداول از ترکیب چربی ها (اسیدهای چرب و هیدروکربن ها) با اسید سولفوریک تولید می شوند. دو دسیل بنزن سولفونات از این جمله است. مولکول های این مواد زنجیرهای طویلی دارند که دارای ساختاری شبیه ساختار مولکول های صابون اند، یعنی گروه نمکی موجود در یک سر آن به دُم دراز هیدروکربنی متصل است. شوینده ها نسبت به صابون این مزیت را دارند که با یون های کلسیم و منیزیوم موجود در آب سخت نمک نامحلول تولید نمی کنند و از این رو کف صابونی ندارند. برای پاک کردن چرک، که معمولاً با چربی و روغن به مواد می چسبد؛ «دُم» هیدروکربنیِ محلول در چربی ها در قطرات چربی یا روغن نفوذ می کند، در حالی که «سر» مولکول، که در آب محلول و در چربی نامحلول است، در آب باقی می ماند و از آن جا که نمک است، یونیده می شود. درنتیجه، قطرات روغن دارای بار منفی می شوند و اتم دیگر را دفع می کنند. از این رو به حالت تعلیق در می آیند و با چرک ها شسته، و از ماده، مثلاً پارچه، بدن و اشیای دیگر، خارج می شوند. شوینده ها اولین بار در آلمان و طی جنگ جهانی اول، از قطران زغال سنگ ساخته شدند. شوینده های مصنوعی آلی پس از جنگ جهانی دوم کاربرد فزاینده ای یافتند. مادۀ اصلی پودرهای شویندۀ خانگی، که برای شست و شو با آب داغ مناسب اند، الکیل بنزن است. ممکن است سفیدکننده، براق کننده (سفیدکنندۀ نوری)، پربوراتهایی که اکسیژن لکه بر آزاد می کنند، و مواد ازبین برندۀ سختی آب هم به شویندها اضافه کنند. شوینده های بی زیان برای محیط زیست فاقد فسفاتها یا سفیدکننده هایند. مادۀ اصلی مایع ظرف شویی اپوکسی اتان (اکسید اتیلن) است. شوینده هایی که با آب سرد عمل می کنند، مخلوطی از الکل های گوناگون و جزء دیگری اند که تنش سطحی آب را کاهش می دهد تا مایع به درون نسوج نفوذ کند و چرک را برطرف سازد. وقتی این عوامل فعال سطحی (سورفک تنت ها) از فرآیندهای عادی فاضلاب خارج شوند، کف مزاحمی در رودخانه ها ایجاد می کنند. فسفات هایی که در بعضی از شوینده ها وجود دارند نیز سبب غنی شدن رودخانه ها و دریاچه ها از کود فسفاته می شوند و درنتیجه، خزه ها در این محل ها به سرعت رشد می کنند. بنا به شواهدی که از ایتالیا گزارش شده اند، شوینده های بدون فسفاتی که در آن ها از زئولیت ها به جای فسفات استفاده کرده اند نیز سبب آلودگی محیط زیست می شوند. از ۱۹۸۹ تاکنون، دریای آدریاتیک، در ساحل ایتالیا، از گندآب گستردۀ کف آلودی آکنده شده است و کف قهوه ای رنگ آن بوی بسیار نامطبوعی دارد. به نظر دانشمندان ایتالیایی این امر ناشی از زئولیت ها و اسیدهای پلی کربوکسیلیکی است که به جای فسفات ها به کار رفته اند. این اسیدها سطح زئولیت ها و ذرات رسی موجود در آب را می پوشانند و آن ها را شناور نگه می دارند. همچنین، موجودات ذره بینی و مولکول های آلی به این اسیدها می چسبند و کفی سمی تولید می کنند.
wikijoo: شوینده
پیشنهاد کاربران
غسال
عقیق