شهرستانهای ایرانشهر یا کتاب شهرستان های ایران کتاب منحصر بفردی است که به پارسی میانه یا زبان پهلوی، در واپسین سده های فرمانراویی ساسانیان نوشته شده است. نامی از نویسندهٔ ایرانی آن برجا نمانده است. این کتاب به بیان تاریخ، نام و ساختار سیاسی شهرهای «ایرانشهر» و بیان ویژگی این شهرها در تاریخنگاری ایرانیان می پردازد. [۱] این کتاب به گمان پژوهشگران می تواند همان کتاب «یادگار شهرها» باشد که در بندهش یاد شده که نوشتن آن را با دستور قباد یکم می داند. [۱]
... [مشاهده متن کامل]
موسی خورنی مورخ ارمنی عصر ساسانی، این کتاب کم نظیر را به زبان ارمنی ترجمه کرده است. این اصل پهلوی این کتاب ارزشمند که در زمان ساسانیان در سه برگ تألیف شده، از بین رفته است. تنها ترجمه ای از آن بوسیلهٔ موسی خورنی به دست آمده است که جغرافیای موسی خورنی نامیده می شود و مبنای تحقیقات بعدی دیگر محققان در قرون متأخر را تشکیل می دهد. متن اصلی کتاب جغرافیای موسی خورنی به دو صورت دو نسخه ای یعنی متن کامل و دیگری متن خلاصه شده، بجای مانده است. [۲]
در این رساله ایران شهر، برحسب جهات چهارگانه، به چهار ناحیهٔ شرق و غرب و جنوب و شمال تقسیم شده است. چنین تقسیم بندیی از زمان خسرو انوشیروان رواج یافته است. در این رساله نخست نام شهرهایی می آید که در ناحیهٔ شرق خراسان قرار داشته اند و با سمرقند شروع می شود. در این رساله، همانند اغلب آثار زبان پهلوی، اسطوره ها و واقعیت های تاریخی درهم آمیخته شده اند. [۳]
پانویس [ویرایش]
↑ ۱٫۰ ۱٫۱ Daryaee, Touraj. “ŠAHRESTĀNĪHĀ Ī ĒRĀNŠAHR”. In Encyclopaedia Iranica, Vol. 2 appear. 2008.
↑ ایرانشهر، ص ۱۱
↑ تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، ص ۳۶۴
منابع [ویرایش]
مارکوارت، یوزف. ایرانشهر در جغرافیای بطلمیوس. تهران: انتشارات طهوری، ۱۳۸۳
تفضلی، احمد. تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام. تهران: انتشارات سخن، ۱۳۷۶
[نهفتن]
ن • ب • و
نوشته های پارسی میانه
دینی
ترجمه و تفسیر اوستا
زند • پازند • یسن ها • ویسپرد • وندیداد • هیربدستان و نیرنگستان • یشت ها • گاهان
دانشنامه های دینی
دین کرد • بندهشن • گزیده های زادسْپَرَم • نامه های منوچهر • دادِستان دینیگ • روایت های پهلوی
فلسفی و کلامی
شکند گمانیک وزار • پس دانشن کامگ • گُجَستَک اَبالیش • زبور پهلوی
الهام و پیش گویی
ارداویراف نامه • زند وهمن یسن • جاماسب نامه • یادگار جاماسبی • منظومه بهرام ورجاوند
قوانین دینی
شایست نشایست • روایت امید اشوهشتان • مادگان هزار دادستان • روایات آذرفرنبغ فرخزادان • روایات فرنبغ سروش • پرسشنیها
اندرزنامه های پهلوی
مینوی خرد • یادگار بزرگ مهر • اندرزنامه آذرپاد مهراسپندان • اندرز اوشنَر دانا • اندرز دانایان به مزدیسنان • اندرز خسرو قبادان • اندرز پوریوتکیشان • اندرز دستوران به بهدینان • اندرز بهزاد فرخ پیروز • پنج خیم روحانیان • داروی خرسندی • خویشکاری ریدگان • اندرز کنم به شما کودکان
آثار مانوی
انجیل زنده • شاپورگان • گنجینه زندگان • رازان • غول ها • نامه ها • زبور مانی
غیر دینی
نثر
کتابی
کارنامه اردشیر بابکان • یادگار زریران • خسرو و ریدگ • گزارش شطرنج • شهرستان های ایرانشهر • شگفتی و برجستگی سیستان • ماتیکان یوشت فریان • ماه فروردین روز خرداد • سورسخن • فرهنگ پهلوی • فرهنگ اویم ایوک • آیین نامه نویسی • ( کاروَند )
متفرقه
سنگ نوشته های دولتی در دوران ساسانی • سفال نوشته ها • پوست نوشته ها • فلزنوشته ها • مهرها • سکه نوشته ها
شعر
درخت آسوری • خیم و خرد فرخ مرد • خرد
رده ها: ادبیات فارسی میانه تاریخ ایران جغرافیای تاریخی کتاب های تاریخی
قس انگلیسی
Šahrestānīhā ī Ērānšahr ( Middle Persian ) ( lit. the provincial capitals of Iran ) is a surviving Middle Persian text on geography, which was completed in the late eighth or early ninth centuries AD. The text gives a numbered list of the cities of Eranshahr and their history and importance for Persian history. The text itself has indication that it was also redacted at the time of Xusro II in 7th century as it mentions several places in Africa and Persian Gulf conquered by the Sassanians. [1]
The book serves as a source for works on Middle Iranian languages, a source on Sassanid administrative geography and history, as well as a source of historical records concerning names of the Sassanian kings as the builder of the various cities. The text provide information on the Persian epic, the Xwadāy - nāmag ( lit. “Book of Kings” ) . [2]
The book may be the same as "Ayādgār ī Šahrīhā" ( lit. “Memoir of Cities" ) named in the Bundahišn and said to have been written following an order of Kawād I. [1]
Contents [show]
[edit]The terms Eran and Eranshahr
The terms Eranshahr ( ) and Eran were in use in Sassanid Iran. From early Sassanid era ( Ardashr and Shapur's elaborations ) , as a designation of their land they adopted Ērānšahr “Empire of the Iranians” and this served as the official name of their country. [3]
Ardashir I ( reign until 241 ) the first king of the Sassanid empire had used the older word ērān ( Parthian aryān ) as part of his titles and in accordance with its etymology. At Naqš - e Rostam in Fārs province and the issued coins of the same period, Ardashir I calls himself Ardašīr šāhānšāh ērān in the Middle Persian version and šāhānšāh aryān in its Parthian version both meaning “king of kings of the Aryans. ” His son Shapur I referred to himself as šāhānšāh . . .
... [مشاهده متن کامل]
موسی خورنی مورخ ارمنی عصر ساسانی، این کتاب کم نظیر را به زبان ارمنی ترجمه کرده است. این اصل پهلوی این کتاب ارزشمند که در زمان ساسانیان در سه برگ تألیف شده، از بین رفته است. تنها ترجمه ای از آن بوسیلهٔ موسی خورنی به دست آمده است که جغرافیای موسی خورنی نامیده می شود و مبنای تحقیقات بعدی دیگر محققان در قرون متأخر را تشکیل می دهد. متن اصلی کتاب جغرافیای موسی خورنی به دو صورت دو نسخه ای یعنی متن کامل و دیگری متن خلاصه شده، بجای مانده است. [۲]
در این رساله ایران شهر، برحسب جهات چهارگانه، به چهار ناحیهٔ شرق و غرب و جنوب و شمال تقسیم شده است. چنین تقسیم بندیی از زمان خسرو انوشیروان رواج یافته است. در این رساله نخست نام شهرهایی می آید که در ناحیهٔ شرق خراسان قرار داشته اند و با سمرقند شروع می شود. در این رساله، همانند اغلب آثار زبان پهلوی، اسطوره ها و واقعیت های تاریخی درهم آمیخته شده اند. [۳]
پانویس [ویرایش]
↑ ۱٫۰ ۱٫۱ Daryaee, Touraj. “ŠAHRESTĀNĪHĀ Ī ĒRĀNŠAHR”. In Encyclopaedia Iranica, Vol. 2 appear. 2008.
↑ ایرانشهر، ص ۱۱
↑ تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام، ص ۳۶۴
منابع [ویرایش]
مارکوارت، یوزف. ایرانشهر در جغرافیای بطلمیوس. تهران: انتشارات طهوری، ۱۳۸۳
تفضلی، احمد. تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام. تهران: انتشارات سخن، ۱۳۷۶
[نهفتن]
ن • ب • و
نوشته های پارسی میانه
دینی
ترجمه و تفسیر اوستا
زند • پازند • یسن ها • ویسپرد • وندیداد • هیربدستان و نیرنگستان • یشت ها • گاهان
دانشنامه های دینی
دین کرد • بندهشن • گزیده های زادسْپَرَم • نامه های منوچهر • دادِستان دینیگ • روایت های پهلوی
فلسفی و کلامی
شکند گمانیک وزار • پس دانشن کامگ • گُجَستَک اَبالیش • زبور پهلوی
الهام و پیش گویی
ارداویراف نامه • زند وهمن یسن • جاماسب نامه • یادگار جاماسبی • منظومه بهرام ورجاوند
قوانین دینی
شایست نشایست • روایت امید اشوهشتان • مادگان هزار دادستان • روایات آذرفرنبغ فرخزادان • روایات فرنبغ سروش • پرسشنیها
اندرزنامه های پهلوی
مینوی خرد • یادگار بزرگ مهر • اندرزنامه آذرپاد مهراسپندان • اندرز اوشنَر دانا • اندرز دانایان به مزدیسنان • اندرز خسرو قبادان • اندرز پوریوتکیشان • اندرز دستوران به بهدینان • اندرز بهزاد فرخ پیروز • پنج خیم روحانیان • داروی خرسندی • خویشکاری ریدگان • اندرز کنم به شما کودکان
آثار مانوی
انجیل زنده • شاپورگان • گنجینه زندگان • رازان • غول ها • نامه ها • زبور مانی
غیر دینی
نثر
کتابی
کارنامه اردشیر بابکان • یادگار زریران • خسرو و ریدگ • گزارش شطرنج • شهرستان های ایرانشهر • شگفتی و برجستگی سیستان • ماتیکان یوشت فریان • ماه فروردین روز خرداد • سورسخن • فرهنگ پهلوی • فرهنگ اویم ایوک • آیین نامه نویسی • ( کاروَند )
متفرقه
سنگ نوشته های دولتی در دوران ساسانی • سفال نوشته ها • پوست نوشته ها • فلزنوشته ها • مهرها • سکه نوشته ها
شعر
درخت آسوری • خیم و خرد فرخ مرد • خرد
رده ها: ادبیات فارسی میانه تاریخ ایران جغرافیای تاریخی کتاب های تاریخی
قس انگلیسی
Šahrestānīhā ī Ērānšahr ( Middle Persian ) ( lit. the provincial capitals of Iran ) is a surviving Middle Persian text on geography, which was completed in the late eighth or early ninth centuries AD. The text gives a numbered list of the cities of Eranshahr and their history and importance for Persian history. The text itself has indication that it was also redacted at the time of Xusro II in 7th century as it mentions several places in Africa and Persian Gulf conquered by the Sassanians. [1]
The book serves as a source for works on Middle Iranian languages, a source on Sassanid administrative geography and history, as well as a source of historical records concerning names of the Sassanian kings as the builder of the various cities. The text provide information on the Persian epic, the Xwadāy - nāmag ( lit. “Book of Kings” ) . [2]
The book may be the same as "Ayādgār ī Šahrīhā" ( lit. “Memoir of Cities" ) named in the Bundahišn and said to have been written following an order of Kawād I. [1]
The terms Eranshahr ( ) and Eran were in use in Sassanid Iran. From early Sassanid era ( Ardashr and Shapur's elaborations ) , as a designation of their land they adopted Ērānšahr “Empire of the Iranians” and this served as the official name of their country. [3]
Ardashir I ( reign until 241 ) the first king of the Sassanid empire had used the older word ērān ( Parthian aryān ) as part of his titles and in accordance with its etymology. At Naqš - e Rostam in Fārs province and the issued coins of the same period, Ardashir I calls himself Ardašīr šāhānšāh ērān in the Middle Persian version and šāhānšāh aryān in its Parthian version both meaning “king of kings of the Aryans. ” His son Shapur I referred to himself as šāhānšāh . . .