شهرستان فومن

شهرستان فومَن از شهرستان های استان گیلان در شمال ایران است که از شمال به شهرستان صومعه سرا و شهرستان ماسال، از جنوب و جنوب غربی به خط الراس رشته کوه های البرز ( استان های زنجان و اردبیل ) که مرز حوزه های آبخیز کوهستان مزبور حد طبیعی فومن و طارم است و از شرق به شهرستان شفت محدود می شود. شهرستان فومن یکی از چهار شهرستان اولیه استان گیلان در کنار رشت، طالش و انزلی بوده است. [ ۳]
جمعیت این شهرستان ۱۰۳٬۱۹۰ نفر ( سال ۱۳۸۳ خورشیدی ) و مرکز آن شهر فومن است. این شهرستان دارای ۲ بخش و ۶ دهستان است.
در فومن مردم گیلک[ ۴] و تالش[ ۵] در کنار هم زندگی می کنند و زبان های گیلکی با گویش بیه پس و لهجهٔ فومنی[ ۶] [ ۷] [ ۸] [ ۹] و تالشی با گویش جنوبی رایج است.
شهرستان فومن یکی از قطب های گردشگری ایران است. از جاذبه های دیدنی این شهرستان می توان به شهرک تاریخی ماسوله، دژ قلعه رودخان و همچنین شهر تاریخی فومن اشاره کرد. همچنین چشم اندازها، دشت ها، رودخانه ها و کوهستان های بسیار زیبایی نیز در این شهرستان قرار دارند.
از سوغاتی های معروف این شهرستان می توان به کلوچه فومن، برنج، چای، توتون، مرکبات، صیفی جات، حصیر ، گَمَج ( نوعی ظرف گلی پخت وپز غذا ) و عروسک های سنتی ماسوله اشاره کرد.
فومنات یا بیه پس منطقه ای باستانی در گیلان است که اقوام مختلفی همچون گیل ها و تالش ها در آن زندگی می کردند. فومنات امروزه بخشی از رشت، فومن، شفت، ماسال و صومعه سرا است که در ابتدا با بیه پیش ( قسمت شرقی گیلک نشین ) و طالش ( قسمت غربی تالش نشین ) ۳ قسمت ولایت گیلان را تشکیل می داده اند. در سال ۹۸۰ ه‍. ق به دستور شاه تهماسب صفوی مرکزیت گیلان از فومن به رشت که در آن زمان قریه ای در فومنات بود واگذار شد و به تدریج دیگر مناطق فومنات اهمیت خود را از دست دادند. در دوران قاجاریه منطقهٔ فومنات به شهرستان رشت ملحق شد و تا سال ۱۳۲۳ جزئی از شهرستان رشت به حساب می آمد که پس از آن به شهرستان فومنات تبدیل شد که شهرستان های امروزی صومعه سرا، شفت و فومن را شامل می شد و به مرکزیت شهر فومن بود. در ۱۶ آبان ۱۳۳۸ صومعه سرا و دهات توابع آن تحت نام شهرستان صومعه سرا از شهرستان فومنات جدا شده و نام شهرستان فومنات نیز به شهرستان فومن تغییر کرد. همچنین شفت نیز در سال ۱۳۷۴ از شهرستان فومن جدا شد.