شهرستان دلفان

شهرستان دِلفان یکی از شهرستان های استان لرستان به مرکزیت شهر نورآباد است .
این شهرستان در تاریخ ۱ بهمن ۱۳۶۷ در استان لرستان تشکیل گردید. [ ۳]
در میان رشته کوه های زاگرس و در شمال غربی استان لرستان، هم جوار با استان های همدان، کرمانشاه و ایلام واقع شده است. این شهرستان از شمال به شهرستان نهاوند، از غرب به صحنه و هرسین، از جنوب غرب به شهرستان هلیلان و از جنوب به کوهدشت و چگنی و از شرق به شهرستان سلسله محدود می شود. نورآباد شهری است در شرق شهرستان واقع شده است که در سال ۱۳۶۸ خورشیدی از بخشداری به فرمانداری تغییر وضعیت داد. [ ۴] [ ۵]
شهرستان باستانی دلفان با ۱۴۳٬۹۷۳ هزار نفر جمعیت در شمال غربی استان لرستان قرار دارد و یکی از مناطق استان لرستان است که قدمت آن به نیمه نخست هزاره پیش از میلاد می رسد سرزمینی که در دوره های مختلف از اهمیت مهمی برخوردار بوده به طوری که همواره موردتوجه بسیاری از باستان شناسان جهان بوده است. [ ۶]
مردم شهرستان دلفان به زبان لَکی تکلم می کنند. [ ۷]
بنا بر سرشماری نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ مرکز آمار ایران، جمعیت شهرستان دلفان ۱۴۳٬۹۷۳ نفر و جمعیت شهر نورآباد ( مرکز شهرستان دلفان ) ۶۵٬۵۴۷ نفر بوده است. [ ۸]
دلفان نام سرزمین و مردمانی متشکل از روستاییان و عشایر مردم لک، تخته قاپو شده ( یک جان نشین شده و خلع سلاح ) است ایشان همچنین نسبت نزدیک خویشاوندی با عشایر کوهدشت لرستان دارند. دلفانی، میربگ، کاکاوند، کولیوند، کرمعلی، ایتیوند، اولادقباد، سنجابی، نورعلی و چواری از جمله طوایف ساکن شهرستان دلفان هستند.
در سال ۱۸۹۴ میلادی ( ۱۲۷۳ خورشیدی ) محمدحسین میرزا حشمت الدوله فرزند محمدعلی میرزا دولتشاه که حاکم لرستان و خوزستان بود، شروع به اسکان عشایر منطقهٔ لرستان کرد. در همین راستا همزمان با یکجانشین کردن طوایف سلسله در دشت الشتر در قالب ۱۲۰ روستا، طوایف دلفان هم که پیشتر به صورت کوچ نشینی زندکی می کردند، در ۴۰ روستا در جلگهٔ خاوه اسکان داده شدند. [ ۹]
نیشا ( با استناد به کتیبه بیستون در مورد جنگ داریوش با گئومات در دژ سیکوند در دشت نیشا. دژ سیکوند در منطقه چواری دلفان قرار دارد ) .
دم آیزه ( به معنای نهایت سرما و یخبندان ) . دلفان ( به معنای مکان دلنشین و دلگشا )
چین خوردگی های شهرستان دلفان جزئی از سلسله جبال زاگرس می باشد که در دوران سوم زمین شناسی به وجود آمده است و با جهتی شمال غربی – جنوب شرقی از مریوان امتداد دارد. واقع شدن این شهرستان در میان رشته کوه های مرکزی زاگرس با ارتفاع متوسط ۱۷۰۰ تا ۲۱۰۰ متر باعث گردیده است که این منطقه در زمره مناطق مرتفع و بلند کشور به شمار آید. به طور کلی این شهرستان، منطقه ای کوهستانی است که مرکز و اطراف آن را کوه فرا گرفته و بجز چند درهٔ آبرفتی و چند دشت محدود، سرزمین هموار دیگری در آن به چشم نمی خورد.