شهرنو

محله ای در تهران قدیم. در دورۀ محمدعلی شاه قاجار، پس از نقل مکان او به باغ شاه، با احداث باغ ها و خانه های مسکونی به دست رجال و درباریان در زمین های میان باغ شاه و دروازۀ گمرک به وجود آمد. چون ساکنان آن از شهر بیرون آمده بودند، شهرنو نام گرفت. یکی از آن باغ ها به سالار فیروز، حاکم شهرنو، تعلق داشت که بعدها کارخانۀ دخانیات در آن جا تأسیس شد. بعدها شهرنو به گردشگاه مردم تهران تبدیل شد. پس از کودتای ۱۲۹۹ش و در دورۀ صدارت سیدضیاءالدین طباطبایی، ضمن اصلاحات شهری، روسپیان تهران از داخل شهر به محلۀ شهرنو منتقل شدند. در دورۀ رضاشاه پهلوی، با تخریب دروازۀ گمرکِ دورۀ ناصری برای توسعۀ شهر، محلۀ شهرنو جزئی از شهر تهران شد و بعدها تا میدان قزوین گسترش یافت. محلۀ شهرنو، مانند هر محلۀ مسکونی دیگر، خیابان ها و کوچه ها و مغازه هایی برای تأمین نیازمندی های ساکنان و همچنین تئاتری به نام حافظ نو داشت که کمدی سنتی یا سیاه بازی با اجرا در آن، به حیات خود ادامه داد. دارالمجانین تهران به ریاست فردی نظامی در شهرنو بود که سیداشرف الدین گیلانی، مدیر روزنامۀ نسیم شمال، در دورۀ قاجار، نیز در اواخر عمر براثر اختلال حواس در آن جا بستری شده بود. در همان دوره، دو مدرسۀ دخترانه به نام های عفتیه و دختران شهرنو در آن محله بود. در ۱۳۴۸، پیرامون شهرنو دیوار کشیدند و نگهبانی برای حفظ امنیت بر آن گماردند. از آن پس، به قلعۀ شهرنو یا قلعه شهرت یافت. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، قلعۀ شهرنو تخریب و بعدها در محل آن پارکی احداث شد.