شهر بلخ

دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] بلخ، شهر مهم دوره باستان تا سده دوازدهم هجری، و ولایت و شهری در شمال افغانستان و یکی از ایالت های دوره هخامنشی می باشد.در این مقاله با تاریخچه شهر بلخ در دوره اسلامی (امویان، عباسیان، سلجوقیان، غزنویان و ...) تا حمله مغول و بعد از آن و آثار تاریخی بلخ و شهر جدید بلخ، پرداخته می شود.
بلخ، شهر مهم دوره باستان تا سده دوازدهم هجری، و ولایت و شهری در شمال افغانستان می باشد.
← بلخ در حکومت هخامنشیان
اهمیت بلخ (باکترای پیشین)، مدیون موقعیت مکانی آن در تقاطع دو جاده مهم بود؛ یعنی تقاطع جاده ای که از غرب به شرق در امتداد بخش سفلای خراسان و کوه های هندوکش از ایران به آسیای مرکزی و چین می رود، و جاده ای که از ساحل چپ شاخابه های آمودریا (جیحون) از میان کوهستان های افغانستان مرکزی به شمال غربی هند منتهی می شود.رود بلخ (بلخاب) از طریق دره شاخابه خود، دریای صوف، و گذرگاه قره کتل بسهولت به حوضه بامیان و از آن جا به کابل راه می یابد. امتیاز این مسیر آن است که در منتهی الیه غرب جاده های بالای هندوکش قرار دارد و آسانترین و کوتاهترین راه برای مسافرانی است که از غرب می آیند. این مسیر اصلی ترین دلیل پدیدآمدن شهری بزرگ در محلی است که بلخاب به جلگه وارد می شود.در داخل این منطقه و در جلگه آبرفتی، در فاصله ای حدود دوازده کیلومتری کوهستان، شهر در محلی (بالاحصار امروزی) که احتمالاً تپه ای کوچک نیز در آن قرار داشته و در کنارِ شاخه ای قدیمی از بلخاب ساخته شده بود. این تنها یک احتمال است زیرا هنوز حفریات کافی باستان شناسی انجام نگرفته است. به هر حال بر ارتفاع این محل، به سبب انباشته شدن آثار مخروبه بازمانده از ساکنان آن، بتدریج افزوده شده است.
فتح بلخ توسط مسلمانان
آگاهی ما از این که مسلمانان چگونه بلخ را گشودند، تا حدّی مبهم است.
← زمان فتح
...

پیشنهاد کاربران

دیدگاهِ من درباره یِ " پَدیشتانِ ( = موقعیتِ مکانیِ ) پیامبرِ راستینِ ایرانیان، زرتشتِ بزرگ" :
پیشتر بر پایه یِ گزارشِ کریستین بارتولومه در زیرواژه یِ " اپاختر" در همین تارنما گفته شد که گویشورانِ اوستایی سویه یابی ها را با نگاه به " جنوب" پایه گذاری کردند و " اپاختَرَ :apāxtara " و " اپاخدرَ :apāxəδra " به چمِ " به پُشت، شمالی" بوده است.
...
[مشاهده متن کامل]

از سویِ دیگر، در زبانِ پارسیِ پاستان " باختری: bāxtrī " و در زبانِ اوستاییِ جوان " باخدی:bāxδī " واژگانی بوده اند که به شهر بلخ می گفتند.
( نیاز به یادآوری است که در زبانِ پارسیِ نو به " بَلخ:balx" ، " بَخر:baxr" نیز می گویند. )
از اینرو به گمانِ من، پَدیشتانِ ( =محلِ زندگیِ ) گویشورانِ اوستایی جایی در پایین دست یا جنوبِ " بلخ" بوده است یا به دیگر سخن، شهر بلخ در شمالِ پدیشتانِ آنها بوده است.
برپایه یِ سویه یابی هایِ وزشِ باد نیز گویشورانِ اوستایی جایی زندگی می کردند که در سویِ شرقشان کوهستانهایِ بلند و در سویِ غربشان زمین های پَست بوده است.
به گمانم این دیدگاه که برخی " باختر" را " شرق یا غرب" می نامند، نادرست است و برآمده از این لغزشِ زبانی است که نخست " اَپاختر" یا همان " باختر" به شمال گفته می شد و پس از جانشانیِ این سویه ها، با گذشتِ زمان و چیرگیِ فرمانروایی هایی از غرب، به آنجا " شرق=باختر" گفته شده است.

شهر بلخ