شمس الدین املی محمد بن محمود

[ویکی نور] شمس الدین آملی محمد بن محمود. «عزالدین یا شمس الدین محمد بن محمود بن محمد بن علی بن یوسف الکاکیانی الخورانی الانزانی آملی» (د753ق1352/م)، دانشمند و نویسنده بزرگ شیعی مذهبی است که قاضی نورالله شوشتری، تشیع وی را به ادله گوناگون ثابت کرده است.
از سرگذشت او چندان اطلاعی در دست نیست، حتی درباره تاریخ وفاتش اختلاف است به گونه ای که در منابع 752/753/750ق و 756ق ذکر شده است.
از منابع موجود و از آنچه در «نفائس الفنون» او می توان یافت، چنین برمی آید که وی چندی در تبریز به سر برده و به شهادت جنید شیرازی که با وی معاصر بوده، در مدرس غازانی تبریز به کار تدریس پرداخته است. احتمالاً اندکی پس از ایجاد مدرسه سلطانیه و تأسیسات وابسته به آن در حدود سال 710ق1310/م، به شهر سلطانیه که به گفته خود او در 704ق1304/م بنیاد نهاده شده بود روی آورده است.
بی گمان آملی در محضر علامه حلی (648-726ق) که از علمای درگاه الجایتو بود، دانش آموخته است. آقابزرگ تصریح می کند که وی از متخرّجان مدرس سیّار علامه بوده است و می افزاید که او نسخه ای از کتاب «کشف المراد» استاد را در المدرسة السیارة کرمانشاه تحریر کرده و آن را در 20 محرم 713ق به انجام رسانده است. وی علاوه بر این، کتاب «کاشف المعانی» استاد دیگرش، عبادبن احمدبن اسماعل گلستانه، را نیز در 726ق1326/م استنساخ کرده است.
آملی در سراسر دوران الجایتو و جانشینش سلطان ابوسعید بهادر (716-736ق) در مدرسه سلطانیه به کار مدرسی اشتغال داشت و ظاهراً مورد تکریم هر دو پادشاه بوده و وی از آنان با اکرام تمام نام برده است.
پس از ابوسعید، آرپاخان به جای او نشست. در خلال سلطنت چند ماهه او اوضاع کشور پریشان شد و هرج و مرج و قتل و غارت اوج گرفت. شاید گلایه هایی که او از فروکشیدن کار علم و رونق جهل دارد، به همین دوران مربوط باشد.