شمس الدین ابن جزری

[ویکی فقه] اِبْن ِ جَزَری ، شمس الدین ابوالخیر محمدبن محمد بن یوسف (۷۵۱-۸۳۳ ق/ ۱۳۵۰-۱۴۳۰ م)، مقری ، محدث و فقیه شافعی بود.
نسبت جزری به جزیره ابن عمر، واقع در جنوب شرقی ترکیه کنونی مربوط می شود. البته او در دمشق متولد شد و در ۷۶۶ ق در همان جا به فراگیری قرائت و حدیث پرداخت. او در ۷۶۸ ق به سفر حج رفت و پس از عمل به مناسک و استماع از مشایخ مکه و مدینه به دمشق بازگشت. ابن جزری در نیمه دوم سال بعد عازم مصر شد و پس از استماع از مشایخ آنجا، پیش از شعبان ۷۷۰ به دمشق مراجعت کرد و دست کم تا ربیع الاول سال بعد در آن جا ماند. ابن جزری سپس مجدداً برای کسب علم عازم مصر شد. بار دیگر، پیش از شوال ۷۷۲ به دمشق بازگشت و ظاهراً در همان جا به دست ابوحفص عمر بن حسن مراغی خرقه پوشید. در ذیحجه همان سال در بعلبک استماع حدیث کرد. در مورد سال ۷۷۳ ق در آثار خود ابن جزری اشاره ای دیده نمی شود، اما سخاوی گوید وی در شعبان ۷۷۳ به قضاء دمشق منصوب شد و چند روز بعد، پیش از ورود به دمشق از آن سمت عزل گردید، و این نشان می دهد که در نیمه اول این سال در محلی غیر از دمشق و احتمالاً مصر بوده است. به هر حال وی در ۷۷۴ ق در دمشق بوده و از عمادالدین ابن کثیر در آخرین ماه های عمرش اجازه افتاء گرفته است. در فاصله سال های ۷۷۵-۷۷۷ ق نیز از حضور او در دمشق گزارش هایی دیده می شود.
دوران میانسالی
ابن جزری در ۷۷۸ق مجدداً عازم سفر مصر گردید و در همین سال در آن جا از ضیاءالدین قزوینی اجازه افتاء گرفت. سفر وی به اسکندریه نیز گویا در همین اوقات صورت گرفته است. سخاوی می گوید: ابن جزری در ۷۷۹ ق متولی «توقیع الدست » بوده ، لیکن در مورد محل این سمت و نیز گمارنده او توضیحی نداده است. ابن جزری پس از بازگشت مجدد به دمشق چندی به تدریس قرائات در جامع اموی پرداخت و پس از وفات استادش عبدالوهاب بن سلادر در ۷۸۲ق متولی مشیخه کبری اقراء در تربت ام صالح دمشق گردید. سخاوی یادآور شده که وی پیش از تولی در تربت ام صالح ، مشیخه اقراء در مدرسه عادلیه و نیز مشیخه دارالحدیث اشرفیه را نیز عهده دار بوده و مدتی نیز در مدرسه اتابکیه دمشق تدریس کرده است. ابن جزری در ۷۸۵ق از شیخ الاسلام بلقینی نیز اجازه افتاء گرفت و در ۷۸۸ق مجدداً عازم مصر گردید، لیکن در اواسط سال بعد به وطن بازگشت. در ۷۹۲ق برای بار دوم به سفر حج رفت و پس از بازگشت در ۷۹۳ق به قضاء شام ]] منصوب شد، اما در تاریخ نامعلومی که پیش از رمضان ۷۹۵ بوده است به دلیل نه چندان روشنی این سمت را رها کرد و به مصر رفت. از عبارت سخاوی برمی آید که او بخشی از سال ۷۹۵ ق تا آغاز ۷۹۷ ق را در مدرسه صلاحیه قدس به تدریس پرداخته ، لیکن ابن جزری تصریح می کند که آن مدرسه صلاحیه که وی مدرّسی آن را بر عهده داشته ، در دمشق بوده است. سخاوی یکی از علل آمد و شد ابن جزری بین مصر و دمشق را کارگزاری او برای امیر قطلوبک دانسته ، و نیز از تصدی خطابت جامع توته و نزاع با شهاب الدین حسبانی بر سر آن ، یاد کرده است . به هر صورت وی در مصر مورد بی مهری حکمران وقت واقع شد و اموال او مصادره گردید و سرانجام در ۷۹۸ق مصر را ترک گفت و از راه اسکندریه عازم آسیای صغیر گردید. او در۱۴ رجب همان سال در انطالیه (انطاکیه) بود تا اینکه پیش از ربیع الاول ۷۹۹ به بورسا (پایتخت آن روز عثمانی) رسید و در آن جا اقامت گزید.
دوران حکومت تیمور
در اوایل ۸۰۵ ق بورسا به دست تیمور سقوط کرد و تیمور ابن جزری را همراه خود به پایتختش کَش منتقل ساخت و او تا اوایل ۸۰۷ق در کش بود، لیکن شاید به دلیل انتقال مرکزیت از کش به سمرقند، راهی سمرقند گردید و در ربیع الاول همان سال در آن جا حضور داشت . از لحن گفتار ابن جزری به روشنی برمی آید که وی پادشاه عثمانی را عادل می دانسته ، اما برعکس نسبت به تیمور نظر خوشی نداشته است.
سال های پایانی زندگی
...