شم

2 - "نی شَمیَ" به چمِ " شنیدن، خبردارشدن، توجه و ملاحظه با دقت"
3 - " نی شَمَیَ، نی شَمَنَ" به چمِ " درک، دریافت، مشاهده، دیدن، ملاحظه، نایل شدن، آموختن"
4 - "نی شامَ" به چمِ "ملاحظه، توجه با دقت"
( نیاز به یادآوری است که پیشوندِ " نی" در زبانهایِ اوستایی - سانسکریت - پهلوی به دیسه یِ " نِ" در زبانِ پارسیِ کُنونی در آمده است: بمانندِ " نِشستَن، نِمودن، نِهشتن، نِوردیدن و . . . ". )
5 - واژه یِ ( شَامَیاتِ ) به چمِ " دیدن، نگاه کردن، جُستَن و بازرسی کردن" بوده است.
پَسگَشت ( reference ) :
در رویبرَگِ 487 از نبیگِ " فرهنگِ سَنسکریت - فارسی" پوشینه دوم امده است:

ابوالفرج رونی.
خرد جز در دماغ او شمیده
سخن جز در دعای او مزور.
انوری.
شمیده من در آن میان بادیه
ز سهم دیو و بانگ های های او.
منوچهری.
ملک سپاه به راهی بردکه دیو در آن
شمیده گردد و گمراه و عاجز و مضطر.
فرخی.
ور گشت شمیده گلبن زرد
داده ست به سیب گونه و شم.
ناصرخسرو:
ز غمزه ٔ تو مبادم امان چو جان اثیر
اگر چو چشم تو بی چشم تو شمیده ایم.
شبهای تیره را به سر آورده ام چو شمع
زآن همچو شمع زار و نزار و شمیده ام.
سیف اسفرنگ.
دریده جوشن و خسته تن و گسسته امید
شکسته تیغ و شمیده دل و فکنده سپر.
عنصری.
شمیده دل همی گشت اندر آن باغ
زبانش ویس گو و دل پر از داغ.
( ویس و رامین ) .
دوست گرامی فرنود و بهنود واژه ساختگی اذرکیوان است و درپارسی نیامده - خشنود داریم و نه خوش نود - کمی درباره پیشینه خش که در اروپا ایکس نوشته میشود بخوانید -

یا تُخمه یِ کَسی یا چیزی ست که با واژه هایِ اِنگِلیسیِ nuclear وَ nut وَ nature وَ nation ، نوک پارسی وَ ناس اَرَبی هَم ریشه اَست .
نوک دَر پارسی : چون سَرِ هَر چیزی گِرد مانَند اَست به آن نوک می گویَند.
nuclear : nuc - lear = هَسته ای
nut = جوز ، میوه های دانه ای شِکل و دارایِ پوستِ سَخت
nature : nat - ure = طَبیَعَت / پَرهام که هسته یِ نُخُستینِ زِندِگی اَز آن اَست.
nation : nat - ion = ناس ، مَردُمان که هَستی مادی شان اَز تُخمه آغاز می گَردَد.
خوشنود/ خُشنود به مینه یِ راضی دَر اَرَبی ست .
بِهنود = بِهزات / بِهزاد
فَرنود = بَرابَر نَهادی بَرای دَلیلِ اَرَبی ، این گونه می تَوان این واژه را دَریافت : نودی اینکه بُرهانی بی چون و چِرا مانَندِ روز روشَن، نِژاده یا اَصیل به مانَندِ نود یا تُخمه یا هَسته یِ چیزی ، به اَرَبی دالّی یا دَلیلی یا اِستِدلالی بَرای پابَرجایی یا پِی ایستاند ( اِثبات ) پیش آوَردَن ( فَر/ فَرا = پیش )

چرا که همچنان که آسایش، آسودن بوده هنایش هم از هنودن هنای - است.
خشنویتن بوده = خشناتای = هشنودن - هنودن
خوش نهاده
پسندیده سندیدن و خرسندیدن
گویی خنیا و خنیدن
همه دشت از آوازشان می خنید
همی رفت تا شهر پیران رسید.
فردوسی.
ز شیران توران خنیده تویی
جهان جوی و هم رزم دیده تویی
( فردوسی۴: ۴۰۸ )
، از این آشناروی تو داستان
خنیده نیامد بر راستان
( نظامی۵: ۷۶۲ ) .
خنیده به کلک و ستوده به تیر
بدین گنج بخش و بدان شهر گیر
اسدی
گویا شم بچم شومی و پشیمانی است و پد شمان و به شیمان است
یک رش هنوز بر نشدستی نه یک به دست
پنجاه سال شد که در این سبز پشکمی
درویش رفت خسرو و جمشید از این جهان
درویش رفت خواهی اگر خسرو و جمی
رفتند همرهان و تو بیچاره روز روز
ناکام و کام از پس ایشان همی چمی
واکنون که خوانده ای تو و لبیک گفته ای
بر کار خود چو مرد پشیمان چرا شمی؟

پس شنیدن به مینه بوییدن است و آنچه در پارسی بایستی گفته میشد : گوشیدن است ، آن گونه که خوب گوش کردن در پارسی کهن نِگوشیدن بوده که پسان تر ها به شکل نیوشیدن درآمده که همین نیوش در زبان انگلیسی news به مینه ء خَبَر و گَزارش به کار میرود.
روشن میشود که ریشه و ستاک کارواژه ء شنیدن : شِن می باشد که به اَرَبی درآمده و شکل و چهر : شَم را پیدا کرده و وات "ن" به " م" دگریده شده همان گونه که ما انبار می نویسیم و امبار می گوییم ، پس آشکار است که این دو وات گاهی به هم آلیده ( تبدیل ) می گردند.