شعب الایمان

[ویکی نور] شعب الإیمان، اثر احمد بن حسین بیهقی (384-458ق) محدث و فقیه شافعی، در موضوع اخلاق به زبان عربی نگارش شده است. کتاب -بر پایه مبانی رجالی حدیثی اهل سنت- از منابع کاملاً قابل توجه و پراهمیت و مورد مراجعه و ارجاع به شمار می آید. از کتاب با نام های «الجامع المصنف فی شعب الإیمان» یا «الجامع لشعب الإیمان» نیز یاد شده است
کتاب با مقدمه دکتر عبدالغفار سلیمان البنداری آغاز شده است. پس از آن مختصری به کتاب، شخصیت بیهقی و آثارش پرداخته شده است.
این کتاب بر شیوه منهاج الدین فی شعب الإیمان حسین بن حسن حلیمی (متوفی 403ق) در بیان شاخه های ایمان به رشته تحریر درآمده است. حلیمی با الهام از یک روایت نبوی، کتاب منهاجالدین خود را 77 باب کرده و هر باب را به بیان شعبه ای از شعب ایمان اختصاص داده است. بیهقی نیز شعب الایمان را تماماً به ترتیب کتاب حلیمی نگاشته و در آن مجموعه ی بزرگی از احادیث و آثار منقول از پیامبر(ص) و صحابه وی را گردآورده است. کتاب در مجموع مشتمل بر 11269 حدیث غیرتکراری و حدود 300 حدیث تکراری است. بیهقی علاوه بر ذکر کامل اسناد روایات، بیانات ابوعبدالله حلیمی را به صورت کامل نقل کرده و در موارد لازم، توضیحات دیگری را نیز افزوده است
اساس این کتاب بر مبنای حدیثی از رسول خدا(ص) است که: «ایمان هفتاد و چند شاخه است که برترین آنها کلمه توحید و پایین ترین شان برداشتن موجبات آزار از سر راه است، و حیا نیز شاخه ای از ایمان است»
کتاب شعب الایمان سازمان و نظم منطقی خاصی ندارد. روایتی نبوی را مبنی بر این که «ایمان دارای شعبه هایی است» مدنظر قرار داده و چون در این نبوی شریف به ذکر تک تک شعب ایمان پرداخته نشده، خود نویسنده با جست وجو در آیات و روایات قریب به 77 شعبه را فهرست می کند و در ذیل هر شعبه به توضیح پیرامون صفت و ویژگی مورد بیان می پردازد. از عناوین آغازین کتاب، ابتدائاً چنین به نظر می رسد که مصنف درصدد بوده است که میان ایمان به خداوند متعال و روز قیامت و اصول دین و اعمال فردی و اجتماعی انسان رابطه ای منطقی در نظر بگیرد، اما خواننده نباید در بین عناوین کتاب به دنبال یافتن رابطه منطقی میان ابواب باشد