شش ولایت ارمنی

شِش ولایت ارمنی ترکیه یا شِش استان ارمنی نشین ترکیه ( به زبان انگلیسی Six vilayets یا Six provinces - به زبان ترکی عثمانی ولایت سته ) ، شهرهای باستانی و تاریخی ارمنستان می باشند[ ۱] [ ۲] که بعد از نبردهای طولانی بین امپراتوری عثمانی و حکومت صفویان در اوایل قرن هفدهم، قسمت غربی ارمنستان تحت سلطهٔ عثمانی و قسمت شرقی آن به حکومت صفوی رسید. [ ۳] [ ۴] [ ۵]
• ولایت وان
• ولایت ارزروم
• ولایت معمورةالعزیز
• ولایت بیتلیس
• ولایت دیاربکر
• ولایت سیواس
ساختار اداری ارمنستان غربی متأثر از تشکیلات سیاسی، اقتصادی و اجتماعی امپراتوری عثمانی دستخوش تحولات فراوانی شد و وضعیت خاصی برای ساکنان این سرزمین به وجود آمد. بر اساس این تغییرات سرزمین ارمنستان غربی به پاشانشین های مختلفی تقسیم و در رأس تمامی این تقسیم ها فردی با عنوان پاشا تعیین شد که مسئولیت ادارهٔ این بخش ها را به طور رسمی بر عهده می گرفت. [ یادداشت ۱] [ ۶] [ ۷]
بر مبنای این تقسیم ها از نیمهٔ نخست سده ۱۹ ( میلادی ) تا ۱۸۳۰م شهرها و روستاهای ارمنستان غربی و برخی شهرهای ارمنی نشین در محدودهٔ پاشانشین های ارزروم، دغوبایزید، قارص، وان، دیاربکر، قیصریه، سیواس و آخالتسیخه[ یادداشت ۲] [ ۸] قرار می گرفت و برخی مناطق ارمنی نشین نیز در حدود پاشانشین ترابوزان واقع می شد.
شهرها و روستاهای ارمنی نشین کیلیکیه ( پادشاهی ارمنی کیلیکیه ) نیز درمحدودهٔ پاشانشین های آدانا و قهرمان مرعش قرار گرفتند.
این تقسیم ها از ۱۸۳۶م به بعد تا پایان قرن نوزدهم میلادی با تغییر و تحولات فراوانی همراه بود. پاشانشین ها به ولایت ها تبدیل شدند و در محدودهٔ جغرافیایی آن ها تغییراتی به وجود آمد که بارها حدود مرزهای نواحی مختلف ارمنستان غربی، اعم از شهرها و روستاها، را در محدودهٔ ولایت های مختلف تغییر داد. [ ۹] [ ۱۰] بر اساس منابع تاریخی درسال های نخست قرن نوزدهم میلادی در ارمنستان غربی و برخی از نواحی هم جوار آن حدود چهل شهر ارمنی نشین وجود داشته که بخشی از جمعیت ارمنیان غرب را در خود جای می داده است. ظاهراً، تعداد شهرها در نیمهٔ دوم این سده تغییری نیافته لیکن شمار جمعیت ارمنی ساکن در برخی از این شهرها با نوسان رو به رو بوده و به دلایلی کم یا زیاد شده است. [ یادداشت ۳] [ ۱۱] [ ۱۲]