شست

حال اگر می خواستند عدد های بزرگتر از دوازده را بشمرند، از دست دیگر به عنوان شمارنده تعداد دوازده ها استفاده میکردند.
این روش، منجر به ایجاد یک نظام عددی دوازده دوازدهی ( همان اعداد بر مبنای دوازده ) می شد که با نظام های ده دهی ( بر مبنای ده ) متفاوت است.
حال اگر یک بار این روش را امتحان کنیم، یعنی با یک دست، بندهای انگشت را بشماریم و دست دیگر را مشت کنیم و به ازای هر دوازده تا یک انگشت را از سمت انگشت کوچک باز کنیم، می بینیم که وقتی انگشت کوچک باز میشود، دوازده تا شمرده ایم، وقتی انگشت حلقه باز میشود ، ۲۴ تا، انگشت وسط، ۳۶ تا، انگشت اشاره ۴۸تا و در نهایت وقتی انگشت شست را باز میکنیم، شصت تا شمرده ایم!!!
البته با قطعیت نمیتوان گفت که انگشت شست، از روی عدد شصت گرفته شده، اما در نظر گرفتن این نکته هم خالی از لطف نیست.
گفته می شود این نظام شمارش ابتدا در تمدن سومری دیده شده و آثار این نظام شمارشی در جاهای زیادی، مثلاً همین تعداد ساعت و دقیقه و ثانیه دیده می شود.

( ( دُر که از بحر عطا خیزد، صدف ، دل ساختن
تیر کز شست ِقضا آید ، هدف ، جان داشتن ) )
( تازیانه های سلوک، نقد و تحلیل قصاید سنائی، دکتر شفیعی کدکنی، زمستان ۱۳۸۳، ص 412. )