شرط برهان لمی

[ویکی فقه] شرط برهان لمی، تقدم طبعی مقدمات بر نتیجه قیاس است.
برهان لمّ برهانی است که در آن از وجود علت به وجود معلول پی برده می شود و حدوسط، افزون بر اینکه علت اثبات (تصدیق یا وجود ذهنی) اکبر برای اصغر است، علت ثبوت (وجود خارجی) اکبر برای اصغر نیز است و همین ویژگی سبب برتری آن بر قسم دیگر برهان، یعنی برهان انّ است که فقط علت اثبات است نه ثبوت. دلیل نام گذاری برهان لمّ آن است که مفید چرایی حمل اکبر بر اصغر به هر دو وجه خارجی و ذهنی آن است. مثال برهان لِمّ: این آهن گرمای شدید دارد، هر گرمای شدیدی آهن را منبسط می کند؛ نتیجه آنکه این آهن منبسط است. در این مثال، گرمای شدید هم علت حکم به انبساط آهن (واسطه در اثبات اکبر برای اصغر) و هم علت خارجی برای انبساط آهن (واسطه در ثبوت اکبر برای اصغر) است.
شرط برهان لم
در برهان لم حد وسط، افزون بر اینکه علت اثبات (تصدیق یا وجود ذهنی) اکبر برای اصغر است، علت ثبوت (وجود خارجی) اکبر برای اصغر نیز است؛ مثال: این آهن، گرمای شدید دارد، هرگرمای شدیدی آهن را منبسط می کند، نتیجه آنکه این آهن منبسط است. در این مثال، گرمای شدید هم علت حکم به انبساط آهن (واسطه در اثبات اکبر برای اصغر) و هم علت خارجی برای انبساط آهن (واسطه در ثبوت اکبر برای اصغر) است. با توجه به این ویژگیِ برهان لِمّ و به مقتضای تقدم علت بر معلول، از میان شرایط مقدمات برهان، یکی از آنها اختصاص به برهان لِمّ دارد، و آن عبارت است از: تقدم طبعی مقدمات بر نتیجه قیاس؛ یعنی لازم است مقدمات (و در حقیقت حد اوسط) در عالم واقع بر نتیجه تقدم داشته باشند. از این نوع تقدم که مربوط به عالم واقع است در آثار منطقی تعابیر گوناگونی آورده شده است؛ مثل: تقدم بالطبع یا اقدمیت طبعی، تقدم بالذّات یا اقدمیت ذاتی، تقدم یا اقدمیت نفس الامری و تقدم یا اقدمیت خارجی.
مستندات مقاله
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است: • مظفر، محمدرضا، المنطق.
...