شرح کتاب النجاه لابن سینا

[ویکی نور] شرح کتاب النجاه لابن سینا (قسم الالهیات). «شرح کتاب النجاة»، اثر فخر الدین اسفراینی نیشابوری، از دانشمندان قرن ششم قمری است. این کتاب، به زبان عربی و در توضیح کتاب النجاة ابن سینا می باشد. در دیباچه کتاب آمده است: «فقد التمس منی واحد من خلّص اخوانی ان أملی علیه شرح کتاب النجاة للشیخ الرئیس- قدس اللّه روحه- فاحجمت عن مطلوبه لمعرفتی بقصور نفسی عن بلوغه، فلم یزد ایّای عنه الا الحاحا، فاجبت ملتمسه و اسعفت بمراده مستوفقا من اللّه و مستعینا به علی اتمام هذا المطلوب الرفیع و رتّبته علی ثلاثة اقسام کما رتّبه صاحب الکتاب».
کتاب، مشتمل بر سه مقاله بیست و سه فصلی، یازده فصلی و سی فصلی است. در مقاله اول، قبل از فصول، یک تقدمه ذکر شده است. اسفراینی، در پاره ای از موارد، جهت تفسیر کلام شیخ، به تحلیل محتوای بحث پرداخته که در طی آن عبارت های شیخ تفسیر می گردد، از این رو به تفسیر بند بند عبارات شیخ نپرداخته است.
شارح، نقدهای متعددی بر شیخ وارد نموده از قبیل: 1- عدم صحت احاله شیخ به منطق نجات، چه در نجات گفت وگویی از مطلب احاله شده، به میان نیامده است؛ مثلا شیخ در مورد انواع مقولات، می گوید: «فقد شرحنا حالها فی المنطقیات...» و شارح، در ذیل آن می گوید: «المذکور منها فی منطق هذا الکتاب لیس کذلک لأنّه لم یذکر شیئا یسیرا منه.»
2- نقد کثرت حاصل در صادر اول به آن که نظریه فلاسفه مشاء، بیانی بدون برهان است.
3- نقد کلام شیخ در تقریر بحث، همچو بحث وقوع حرکت جهت حصول کمال.