[ویکی نور] شرح کتاب الانباء فی تجوید القرآن. شرح کتاب الأنباء فی تجوید القرآن اثر عبدالعزیز بن علی بن طحان (498-561ق)، کتابی است با موضوع علوم قرآنی که نویسنده در آن به بیان قواعد تجوید قرآن کریم می پردازد. تحقیق این کتاب به دست فرغلی علی سید عرباوی انجام شده است.
مطالب کتاب، به دو قسمت اصلی تقسیم می شود. قسمت اول مربوط به پژوهشگر است و شامل اهدائیه، باب اول (شامل مقدمه پژوهش و مباحث پژوهشگر کتاب) و باب دوم (شامل معرفی کتاب و نویسنده) است و قسمت دوم مربوط به نویسنده کتاب و ارائه مطالب کتاب الانباء فی تجوید القرآن طی چند باب و فصل است، مطالب پایانی کتاب، دربردارنده نکاتی اخلاقی از شارح است.
نویسنده در نگارش اثر از 190 منبع بهره برده است که برخی از آن ها عبارت اند از: الیاءات المشددات فی القرآن و کلام العرب نوشته ابومحمد مکی بن ابی طالب قیسی قیروانی قرطبی، الوافی فی شرح الشاطبیة فی القراءات السبع نوشته شیخ عبدالفتاح عبدالغنی قاضی، هدایة القاری الی تجوید کلام الباری نوشته شیخ عبدالفتاح سید عجمی مرصفی، نهایة القول المفید فی علم تجوید القرآن المجید اثر محمد مکی نصر جریسی و... .
محقق در معرفی کتاب چنین می نویسد: نویسنده کتابش را «الإنباء» نامیده است و درباره دلیل نام گذاری چنین می گوید: «اما بعد، در این کتاب که إنباء نام دارد باب هایی درباره اصول ادا حروف ترسیم کرده ام». همچنین در خاتمه کتاب گفته: «پس ای قاری، شروع کن با آنچه من برایت در این إنباء توضیح دادم که بزرگان تجوید بر گرد و محور این کتاب می چرخند». البته ناسخ نسخه خطی آن را «الإنباء فی تجوید القرآن» نام داده است.
نویسنده در این کتاب، متعرض اصولی شده است که برای اهل تجوید مفید است. در کل، مطالب ذیل در کتاب مورد بحث قرار می گیرد؛ تصنیف حرکات و تحریر مقدارهای معلوم آن، تحریر سکون و تعیین آن، تفصیل اصول مد و لین و فروع آن دو و تبیین مقادیر و مراتب هرکدام از آن ها، تبیین احکام نون ساکنه و تنوین، بحث فتحه و إماله بین دو لفظ و مباحث مربوط به وقف و... .
ازجمله مباحث جالب توجه در کتاب می توان به برخی از موارد ذیل اشاره کرد؛ مثلاً این که ابن طحان اولین کسی است که تفخیم را به سه مرتبه تقسیم می کند و ابن جزری این روش او را می پذیرد. یا این که وی هنگام مطرح کردن بحث إقلاب و إخفای شفوی قائل به فاصله بین دو لب نشده است یا این که نرم ادا کردن غین و خاء زیر عنوان تفخیم نسبی از وی مطرح نشده است. همچنین او نگفته که غُنّه مفخمه، به حسب حرکات مابعدش تفخیم می یابد.
مطالب کتاب، به دو قسمت اصلی تقسیم می شود. قسمت اول مربوط به پژوهشگر است و شامل اهدائیه، باب اول (شامل مقدمه پژوهش و مباحث پژوهشگر کتاب) و باب دوم (شامل معرفی کتاب و نویسنده) است و قسمت دوم مربوط به نویسنده کتاب و ارائه مطالب کتاب الانباء فی تجوید القرآن طی چند باب و فصل است، مطالب پایانی کتاب، دربردارنده نکاتی اخلاقی از شارح است.
نویسنده در نگارش اثر از 190 منبع بهره برده است که برخی از آن ها عبارت اند از: الیاءات المشددات فی القرآن و کلام العرب نوشته ابومحمد مکی بن ابی طالب قیسی قیروانی قرطبی، الوافی فی شرح الشاطبیة فی القراءات السبع نوشته شیخ عبدالفتاح عبدالغنی قاضی، هدایة القاری الی تجوید کلام الباری نوشته شیخ عبدالفتاح سید عجمی مرصفی، نهایة القول المفید فی علم تجوید القرآن المجید اثر محمد مکی نصر جریسی و... .
محقق در معرفی کتاب چنین می نویسد: نویسنده کتابش را «الإنباء» نامیده است و درباره دلیل نام گذاری چنین می گوید: «اما بعد، در این کتاب که إنباء نام دارد باب هایی درباره اصول ادا حروف ترسیم کرده ام». همچنین در خاتمه کتاب گفته: «پس ای قاری، شروع کن با آنچه من برایت در این إنباء توضیح دادم که بزرگان تجوید بر گرد و محور این کتاب می چرخند». البته ناسخ نسخه خطی آن را «الإنباء فی تجوید القرآن» نام داده است.
نویسنده در این کتاب، متعرض اصولی شده است که برای اهل تجوید مفید است. در کل، مطالب ذیل در کتاب مورد بحث قرار می گیرد؛ تصنیف حرکات و تحریر مقدارهای معلوم آن، تحریر سکون و تعیین آن، تفصیل اصول مد و لین و فروع آن دو و تبیین مقادیر و مراتب هرکدام از آن ها، تبیین احکام نون ساکنه و تنوین، بحث فتحه و إماله بین دو لفظ و مباحث مربوط به وقف و... .
ازجمله مباحث جالب توجه در کتاب می توان به برخی از موارد ذیل اشاره کرد؛ مثلاً این که ابن طحان اولین کسی است که تفخیم را به سه مرتبه تقسیم می کند و ابن جزری این روش او را می پذیرد. یا این که وی هنگام مطرح کردن بحث إقلاب و إخفای شفوی قائل به فاصله بین دو لب نشده است یا این که نرم ادا کردن غین و خاء زیر عنوان تفخیم نسبی از وی مطرح نشده است. همچنین او نگفته که غُنّه مفخمه، به حسب حرکات مابعدش تفخیم می یابد.
wikinoor: شرح_کتاب_الأنباء_فی_تجوید_القرآن