شرح نهج البلاغه
فرهنگ فارسی
دانشنامه اسلامی
[ویکی شیعه] شرح نهج البلاغه (ابن ابی الحدید). شرح نهج البلاغه، اثر ابن ابی الحدید از علمای بزرگ اهل سنت در قرن هفتم، یکی از مهمترین شرح های نهج البلاغه است که دربردارنده مطالب مهم تاریخی است.
ابن ابی الحدید، این اثر را در ۲۰ جزء به نام ابن علقمی وزیر تألیف کرد. عمده شهرت و معروفیت ابن ابی الحدید به سبب تألیف این کتاب است که حاوی مجموعه عظیمی از ادب و تاریخ و کلام و فرهنگ اسلامی است. وی این شرح را در اول رجب ۶۴۴ق/۱۲ نوامبر ۱۲۴۶م آغاز کرد و در آخر صفر ۶۴۹ق/۲۳ مه ۱۲۵۱م به پایان رسانید و چنانکه خود در آخر کتاب می نویسد، تدوین این اثر ۴ سال و ۸ ماه طول کشید که برابر است با مدت خلافت حضرت علی(ع). ابن علقمی به پاداش این خدمت، هدایایی گران قیمت به او بخشید. این شرح در واقع وسیله ای بود برای ارائه و بیان دانش هایی که ابن ابی الحدید در فنون مختلف داشت.
نویسنده در این شرح، بسیاری از آراءِ معتزله را ذکر می کند. شرح مذکور از نظر موضوع و مزایای ادبی و تاریخی اهمیت خاص دارد؛ زیرا ابن ابی الحدید که در زمان مغولان می زیسته، گزارش مبسوطی از ابتدای خروج مغول و فتح ماوراءالنهر و خراسان و عراق و دیگر نواحی و هجوم آنان به بغداد در کتاب خود نوشته است که از منابع مهم تاریخ در این موضوع به شمار می آید.
ابن ابی الحدید، این اثر را در ۲۰ جزء به نام ابن علقمی وزیر تألیف کرد. عمده شهرت و معروفیت ابن ابی الحدید به سبب تألیف این کتاب است که حاوی مجموعه عظیمی از ادب و تاریخ و کلام و فرهنگ اسلامی است. وی این شرح را در اول رجب ۶۴۴ق/۱۲ نوامبر ۱۲۴۶م آغاز کرد و در آخر صفر ۶۴۹ق/۲۳ مه ۱۲۵۱م به پایان رسانید و چنانکه خود در آخر کتاب می نویسد، تدوین این اثر ۴ سال و ۸ ماه طول کشید که برابر است با مدت خلافت حضرت علی(ع). ابن علقمی به پاداش این خدمت، هدایایی گران قیمت به او بخشید. این شرح در واقع وسیله ای بود برای ارائه و بیان دانش هایی که ابن ابی الحدید در فنون مختلف داشت.
نویسنده در این شرح، بسیاری از آراءِ معتزله را ذکر می کند. شرح مذکور از نظر موضوع و مزایای ادبی و تاریخی اهمیت خاص دارد؛ زیرا ابن ابی الحدید که در زمان مغولان می زیسته، گزارش مبسوطی از ابتدای خروج مغول و فتح ماوراءالنهر و خراسان و عراق و دیگر نواحی و هجوم آنان به بغداد در کتاب خود نوشته است که از منابع مهم تاریخ در این موضوع به شمار می آید.
wikishia: شرح_نهج_البلاغه_(ابن_ابی_الحدید)
[ویکی نور] شرح نهج البلاغه (ابن ابی الحدید). شرح نهج البلاغة لابن ابی الحدید، به زبان عربی، نوشته ابوحامد، عبدالحمید بن هبة الله بن ابی الحدید معتزلی، متوفای 656ق، مفصل ترین شرحی است که بر نهج البلاغه نوشته شده و مورد قبول مسلمین هم واقع گشته است.
ابن ابی الحدید، شرح خود را در سال 644ق، شروع کرده و در سال 649ق، به اتمام رسانده. وی، کتاب خود را برای مؤیدالدین بن علقمی، وزیر عباسیان نگاشت که بسیار مورد عنایت و توجه این وزیر شیعی واقع شد و هدایای فراوانی به او داد.
با توجه به تاریخ وفات ابن ابی الحدید که سال 656ق، است، وی، شرح خود را 7 سال قبل از وفات؛ یعنی در اواخر عمر، به پایان رسانده است.
این کتاب، در بیست جزء تنظیم شده است که این اجزای بیست گانه، به ترتیب، مشتملند بر: یک مقدمه و حدود بیست و پنج خطبه از خطبه های حضرت امیر (از خطبه 1 تا قسمتی از خطبه 25)، حدود هجده خطبه (از تتمه خطبه 25 تا قسمتی از خطبه 43)، حدود نه خطبه (از تتمه خطبه 43 تا قسمتی از خطبه 52)، حدود پنج خطبه (از تتمه خطبه 52 تا پایان خطبه 57)، هشت خطبه (از آغاز خطبه 58 تا پایان خطبه 65)، حدود بیست و پنج خطبه (از آغاز خطبه 66 تا قسمتی از خطبه 90)، حدود سی و سه خطبه (از تتمه خطبه 90 تا پایان کلام 123)، حدود دوازده کلام(از آغاز کلام 124 تا قسمتی از کلام 135)، حدود سی و نه خطبه (از تتمه خطبه 135 تا پایان خطبه 174)، بیست و یک خطبه (از آغاز خطبه 174 تا پایان کلام 195)، بیست و هفت کلام(از آغاز کلام 196 تا پایان دعای 222)، یک کلام(کلام 223)، بیست کلام(از آغاز کلام 224 تا پایان خطبه 243)، نه نامه (از آغاز نامه 1 تا قسمتی از نامه 9)، حدود نوزده نامه (از تتمه نامه 9 تا پایان نامه 28)، هفده نامه (از آغاز نامه 29 تا پایان نامه 45)، حدود نوزده نامه (از آغاز نامه 46 تا قسمتی از نامه 64)، حدود دویست نامه و کلام یا حکمت و کلمه قصار(از تتمه نامه 64 تا پایان کلام 185)، دویست و بیست و سه کلام(از آغاز کلام 186 تا پایان کلام 408)، هشتاد و یک کلام(از آغاز کلام 409 تا پایان الحکم المنسوبة که خود 998 حکمت است).
از میان بیش از 50 شرح معتبر که بر نهج البلاغة نوشته شده و اولین آنها در زمان حیات سید رضی، توسط علی بن ناصر نوشته شده است، مفصل ترین شرح، شرح ابن ابی الحدید است.
ابن ابی الحدید، شرح خود را در سال 644ق، شروع کرده و در سال 649ق، به اتمام رسانده. وی، کتاب خود را برای مؤیدالدین بن علقمی، وزیر عباسیان نگاشت که بسیار مورد عنایت و توجه این وزیر شیعی واقع شد و هدایای فراوانی به او داد.
با توجه به تاریخ وفات ابن ابی الحدید که سال 656ق، است، وی، شرح خود را 7 سال قبل از وفات؛ یعنی در اواخر عمر، به پایان رسانده است.
این کتاب، در بیست جزء تنظیم شده است که این اجزای بیست گانه، به ترتیب، مشتملند بر: یک مقدمه و حدود بیست و پنج خطبه از خطبه های حضرت امیر (از خطبه 1 تا قسمتی از خطبه 25)، حدود هجده خطبه (از تتمه خطبه 25 تا قسمتی از خطبه 43)، حدود نه خطبه (از تتمه خطبه 43 تا قسمتی از خطبه 52)، حدود پنج خطبه (از تتمه خطبه 52 تا پایان خطبه 57)، هشت خطبه (از آغاز خطبه 58 تا پایان خطبه 65)، حدود بیست و پنج خطبه (از آغاز خطبه 66 تا قسمتی از خطبه 90)، حدود سی و سه خطبه (از تتمه خطبه 90 تا پایان کلام 123)، حدود دوازده کلام(از آغاز کلام 124 تا قسمتی از کلام 135)، حدود سی و نه خطبه (از تتمه خطبه 135 تا پایان خطبه 174)، بیست و یک خطبه (از آغاز خطبه 174 تا پایان کلام 195)، بیست و هفت کلام(از آغاز کلام 196 تا پایان دعای 222)، یک کلام(کلام 223)، بیست کلام(از آغاز کلام 224 تا پایان خطبه 243)، نه نامه (از آغاز نامه 1 تا قسمتی از نامه 9)، حدود نوزده نامه (از تتمه نامه 9 تا پایان نامه 28)، هفده نامه (از آغاز نامه 29 تا پایان نامه 45)، حدود نوزده نامه (از آغاز نامه 46 تا قسمتی از نامه 64)، حدود دویست نامه و کلام یا حکمت و کلمه قصار(از تتمه نامه 64 تا پایان کلام 185)، دویست و بیست و سه کلام(از آغاز کلام 186 تا پایان کلام 408)، هشتاد و یک کلام(از آغاز کلام 409 تا پایان الحکم المنسوبة که خود 998 حکمت است).
از میان بیش از 50 شرح معتبر که بر نهج البلاغة نوشته شده و اولین آنها در زمان حیات سید رضی، توسط علی بن ناصر نوشته شده است، مفصل ترین شرح، شرح ابن ابی الحدید است.
wikinoor: شرح_نهج البلاغة_(ابن_ابی الحدید)
[ویکی نور] شرح نهج البلاغه (ابن میثم ترجمه فارسی). ترجمه شرح نهج البلاغه ابن میثم ترجمه ای است فارسی به قلم قربانعلی محمدی مقدم و علی اصغر نوایی یحیی زاده که در پنج مجلد منتشر شده است.
در ابتدای کتاب مقدمه مفیدی درباره عظمت نهج البلاغه و پیشینه نگارش کلام امیرالمؤمنین علی(ع) در کتب قبل از نگارش نهج البلاغه و مطالب خواندنی دیگری آمده است که خلاصه ای از آن به خوانندگان عزیز ارائه می شود:
نهج البلاغه، آن دریای ژرف و کران ناپیدایی است که از گوهر بیان امیر سخن علی(ع) تبلور یافته، که شجره نبوّت و جایگاه نزول وحی و آمد و شد فرشتگان و گنجینه دانش و مخزن حکمت است.
امّا افسوس که آن مجسّمه علم و تقوا، وارث علم تمام کتاب، دانش پژوهان حقیقت طلبی را نیافت که حقایق پوشیده بر جهانیان را با آن ها در میان گذارد و آنچه تأمین کننده سعادت دنیا و آخرت انسان هاست روشن فرماید، لذا با اندوه فراوان خطاب به کمیل بن زیاد فرمود: «ای کمیل، اگر افراد مستعدّی می یافتم، در این گنجینه سینه من دانش فراوانی است». آنچه حضرتش گفته و یا نوشته به ضرورت انجام پذیرفته است؛ با این وصف دریای کران ناپیدایی از معارف و حکمت به وجود آمده است، که اندکی از بسیار آن را سیّد رضی(ره) جمع آوری کرده و نهج البلاغه نامیده است.
باید گفت نه تنها دانشمندان مسلمان، به ظرافت و زیبایی سخن امام(ع) و عمق ژرفای معنای بلند کلام حضرتش معترف و مقرّند، بلکه تمام متفکّران، اندیشمندان، سیاست مداران، حقوقدانان... همه و هر کس با هر کیش و آیینی، در برابر عظمت روح، بلندی همّت، اجرای عدالت و احقاق حقوق ملّت که در بیانات حکیمانه آن حضرت متجلّی است، سر تعظیم فرود آورده اند:
در ابتدای کتاب مقدمه مفیدی درباره عظمت نهج البلاغه و پیشینه نگارش کلام امیرالمؤمنین علی(ع) در کتب قبل از نگارش نهج البلاغه و مطالب خواندنی دیگری آمده است که خلاصه ای از آن به خوانندگان عزیز ارائه می شود:
نهج البلاغه، آن دریای ژرف و کران ناپیدایی است که از گوهر بیان امیر سخن علی(ع) تبلور یافته، که شجره نبوّت و جایگاه نزول وحی و آمد و شد فرشتگان و گنجینه دانش و مخزن حکمت است.
امّا افسوس که آن مجسّمه علم و تقوا، وارث علم تمام کتاب، دانش پژوهان حقیقت طلبی را نیافت که حقایق پوشیده بر جهانیان را با آن ها در میان گذارد و آنچه تأمین کننده سعادت دنیا و آخرت انسان هاست روشن فرماید، لذا با اندوه فراوان خطاب به کمیل بن زیاد فرمود: «ای کمیل، اگر افراد مستعدّی می یافتم، در این گنجینه سینه من دانش فراوانی است». آنچه حضرتش گفته و یا نوشته به ضرورت انجام پذیرفته است؛ با این وصف دریای کران ناپیدایی از معارف و حکمت به وجود آمده است، که اندکی از بسیار آن را سیّد رضی(ره) جمع آوری کرده و نهج البلاغه نامیده است.
باید گفت نه تنها دانشمندان مسلمان، به ظرافت و زیبایی سخن امام(ع) و عمق ژرفای معنای بلند کلام حضرتش معترف و مقرّند، بلکه تمام متفکّران، اندیشمندان، سیاست مداران، حقوقدانان... همه و هر کس با هر کیش و آیینی، در برابر عظمت روح، بلندی همّت، اجرای عدالت و احقاق حقوق ملّت که در بیانات حکیمانه آن حضرت متجلّی است، سر تعظیم فرود آورده اند:
wikinoor: شرح_نهج_البلاغه_(ابن_میثم،_ترجمه_فارسی)
[ویکی نور] شرح نهج البلاغه (ابن میثم). شرح نهج البلاغة ابن میثم بحرانی، از علمای قرن هفتم هجری است که به زبان عربی شرحی ترتیبی بر نهج البلاغه نوشته است. شرح وی جنبه فلسفی- عرفانی دارد که در پنج جلد و با مقدمه ای مفصل تنظیم گشته است.
به قصد توضیح اصطلاحاتی که در شرح به کار برده، دست به نگارش این مقدمه زده است به بیان دیگر، وی نگارش چنین مقدمه ای را ضروری می دیده، چرا که خواننده، اگر بدون پیش زمینه بلاغی به مطالعه این شرح که آکنده از اصول، قواعد، اصطلاحات و توضیحات بلاغی است- بپردازد سرگردان و حیران می شود.
این شرح به طور کلی از دو بخش تشکیل شده است:
الف- مقدمه ای مفصل که از سه مبحث کلی تشکیل شده که در متن عربی از آن ها به قواعد ثلاث تعبیر شده است.
ب- متن که شرح کامل نهج البلاغه به صورت ترتیبی است.
به قصد توضیح اصطلاحاتی که در شرح به کار برده، دست به نگارش این مقدمه زده است به بیان دیگر، وی نگارش چنین مقدمه ای را ضروری می دیده، چرا که خواننده، اگر بدون پیش زمینه بلاغی به مطالعه این شرح که آکنده از اصول، قواعد، اصطلاحات و توضیحات بلاغی است- بپردازد سرگردان و حیران می شود.
این شرح به طور کلی از دو بخش تشکیل شده است:
الف- مقدمه ای مفصل که از سه مبحث کلی تشکیل شده که در متن عربی از آن ها به قواعد ثلاث تعبیر شده است.
ب- متن که شرح کامل نهج البلاغه به صورت ترتیبی است.
wikinoor: شرح_نهج_البلاغة_(ابن_میثم)
[ویکی نور] شرح نهج البلاغه (دخیل). کتاب «شرح نهج البلاغه (دخیل)»، تألیف علی محمد علی دخیل به زبان عربی است. این اثر در سی و هشت حلقه و سه جلد تدوین شده است و یکی از شروح مفصل بر کتاب شریف نهج البلاغه می باشد که به چاپ رسیده است.
این اثر، شامل سه جلد که در جلد اول آن مقدمه، درباره نهج البلاغه و 12 حلقه آمده است.
در جلد دوم تا حلقه 26 را در بر گرفته و جلد سوم نیز تا حلقه 38 را در خود جای داده است.
مولف مطالب کتاب خود را در به 38 حلقه تقسیم کرده است و طی این حلقات مطالب نهج البلاغه را شرح کرده اند. متن همان متن اصلی کتاب نهج البلاغه می باشد که در کنار بعضی از مطالب و عبارات با شماره در پاورقی شرح و توضیح آن ها آمده است و هر حلقه برای خود فهرست موضوعات دارد.
جلد اول کتاب شامل مقدمه ای درباره امام علی(ع) و نهج البلاغه می باشد که در مبحث اول به شرح مختصری درباره امام علی(ع) و فضائل و زندگی مختصر ایشان پرداخته است. این که ایشان اولین مسلمانان و داماد پیامبر(ص) و در جنگ های صدر اسلام شرکت داشته است و از امام سجاد نقل شده است که وقتی به او اعتراض کردند که چرا این قدر زیاد عبادت می کنید، فرمودند، عبادات من در برابر عبادات جدم علی(ع) هیچ است.
این اثر، شامل سه جلد که در جلد اول آن مقدمه، درباره نهج البلاغه و 12 حلقه آمده است.
در جلد دوم تا حلقه 26 را در بر گرفته و جلد سوم نیز تا حلقه 38 را در خود جای داده است.
مولف مطالب کتاب خود را در به 38 حلقه تقسیم کرده است و طی این حلقات مطالب نهج البلاغه را شرح کرده اند. متن همان متن اصلی کتاب نهج البلاغه می باشد که در کنار بعضی از مطالب و عبارات با شماره در پاورقی شرح و توضیح آن ها آمده است و هر حلقه برای خود فهرست موضوعات دارد.
جلد اول کتاب شامل مقدمه ای درباره امام علی(ع) و نهج البلاغه می باشد که در مبحث اول به شرح مختصری درباره امام علی(ع) و فضائل و زندگی مختصر ایشان پرداخته است. این که ایشان اولین مسلمانان و داماد پیامبر(ص) و در جنگ های صدر اسلام شرکت داشته است و از امام سجاد نقل شده است که وقتی به او اعتراض کردند که چرا این قدر زیاد عبادت می کنید، فرمودند، عبادات من در برابر عبادات جدم علی(ع) هیچ است.
wikinoor: شرح_نهج البلاغة_(دخیل)
[ویکی نور] شرح نهج البلاغه (سید عباس موسوی). شرح نهج البلاغة کتابی است به زبان عربی در پنج جلد که به شرح نهج البلاغه سید رضی می پردازد.
این اثر توسط ابوعلی، سید عباس علی موسوی از نویسندگان معاصر لبنانی به رشته تحریر در آمده است.
کتاب حاضر مشتمل بر مقدمه ای به قلم مولف(شارح) و سه بخش: خطبه ها، نامه ها و کلمات قصار می باشد.
مولف در شرح نهج البلاغه امور ذیل را مد نظر داشته است:
روشی که شارح در این شرح در پیش گرفته، شباهت زیادی به روش شیخ طبرسیدر تفسیر گران قدر مجمع البیان دارد. بدین معنا که وی ابتدا فقره ای از فقرات یک خطبه یا نامه را انتخاب کرده، سپس به بیان معنای واژگان آن پرداخته و در ادامه آن را شرح می کند. شرح وی چنانکه ذکر شد، به دور از مباحث تخصصی و فنی است و به نحوی ترتیب داده شده که عموم افراد، توان بهره مندی از آن را داشته باشند.
این اثر توسط ابوعلی، سید عباس علی موسوی از نویسندگان معاصر لبنانی به رشته تحریر در آمده است.
کتاب حاضر مشتمل بر مقدمه ای به قلم مولف(شارح) و سه بخش: خطبه ها، نامه ها و کلمات قصار می باشد.
مولف در شرح نهج البلاغه امور ذیل را مد نظر داشته است:
روشی که شارح در این شرح در پیش گرفته، شباهت زیادی به روش شیخ طبرسیدر تفسیر گران قدر مجمع البیان دارد. بدین معنا که وی ابتدا فقره ای از فقرات یک خطبه یا نامه را انتخاب کرده، سپس به بیان معنای واژگان آن پرداخته و در ادامه آن را شرح می کند. شرح وی چنانکه ذکر شد، به دور از مباحث تخصصی و فنی است و به نحوی ترتیب داده شده که عموم افراد، توان بهره مندی از آن را داشته باشند.
wikinoor: شرح_نهج_البلاغة_(سید_عباس_موسوی)
[ویکی نور] شرح نهج البلاغه (شارح قرن هشتم). شرح نهج البلاغه لشارح محقق من اعلام القرن الثامن تحقیق عزیزالله عطاردی به زبان عربی است. در ابتدای اثر مقدمه محققانه ای به قلم محقق دیده می شود که حاوی مطالب ارزشمندی درباره موضوعات، شبهات، نسخ نهج البلاغه و مؤلف آن است. محقق درباره کتاب نوشته است که نسخه موجود از این کتاب، اول و آخرش ناقص است و شارح آن معلوم نیست تنها در مواردی خود را ملازم وزیز معروف رشیدالدین همدانی معرفی کرده و شرح مشکلات نهج البلاغه را از او پرسیده است. در صفحه 91 و 110 و 123 و غیر آن چنین می گوید: «در روز 13 جمادی الآخر سال 712، از تحقیق کلام حضرت... پرسیدم و به صورت ارتجالی پاسخ گفت». از این عبارت معلوم می شود که وی در اوایل قرن هشتم هجری می زیسته است و در سفرهای رشیدالدین ملازم وی بوده است.
ممکن است که وی از علمای مدرسه سیاری که رشیدالدین تأسیس کرده بوده است. رشیدالدین همان فضل الله بن عمادالدوله، وزیر کبیر و عالم شهیر همدانی، وزیر سلطان محمد خدابنده بوده است. وی طبیبی ماهر و فیلسوفی کامل و از شاگردان خواجه نصیرالدین طوسی بوده است. او از صاحب نظرانی است که دارای آثار بزرگ و تألیفات ارزشمندی است که حکایت از دقت نظر و تبحر او در علوم و فنون دارد و در سال 718 به قتل رسیده است.
در این اثر خطبه های 3 تا 51 مورد شرح واقع شده است و شروح دو خطبه اول و خطبه های پنجاه و یکم به بعد و احتمالاً نامه ها و حکمت ها از بین رفته است. هر خطبه به لحاظ لغت، اعراب، معانی، بیان، بدیع و فحوای کلام حضرت مورد بحث واقع شده است. در انتها نیز در بخشی با عنوان «اللطائف الرشیدیه» پاسخ های رشیدالدین در رابطه با سؤالات شارح ذکر شده است. شارح در برخی از بخش ها تنها به یک خط بسنده کرده و یا این که در بخشی مانند «بیان» مطلبی ننوشته است که محقق متذکر شده که در این بخش چیزی نیامده است.
محقق کتاب در پاورقی معانی برخی الفاظ و بیوگرافی اجمالی از اعلام و آدرس آیات و اختلاف نسخ را آورده است.
2- سایت های خبرگزاری شهر به نقل از کتاب روایت عشق و خبرگزاری کتاب
ممکن است که وی از علمای مدرسه سیاری که رشیدالدین تأسیس کرده بوده است. رشیدالدین همان فضل الله بن عمادالدوله، وزیر کبیر و عالم شهیر همدانی، وزیر سلطان محمد خدابنده بوده است. وی طبیبی ماهر و فیلسوفی کامل و از شاگردان خواجه نصیرالدین طوسی بوده است. او از صاحب نظرانی است که دارای آثار بزرگ و تألیفات ارزشمندی است که حکایت از دقت نظر و تبحر او در علوم و فنون دارد و در سال 718 به قتل رسیده است.
در این اثر خطبه های 3 تا 51 مورد شرح واقع شده است و شروح دو خطبه اول و خطبه های پنجاه و یکم به بعد و احتمالاً نامه ها و حکمت ها از بین رفته است. هر خطبه به لحاظ لغت، اعراب، معانی، بیان، بدیع و فحوای کلام حضرت مورد بحث واقع شده است. در انتها نیز در بخشی با عنوان «اللطائف الرشیدیه» پاسخ های رشیدالدین در رابطه با سؤالات شارح ذکر شده است. شارح در برخی از بخش ها تنها به یک خط بسنده کرده و یا این که در بخشی مانند «بیان» مطلبی ننوشته است که محقق متذکر شده که در این بخش چیزی نیامده است.
محقق کتاب در پاورقی معانی برخی الفاظ و بیوگرافی اجمالی از اعلام و آدرس آیات و اختلاف نسخ را آورده است.
2- سایت های خبرگزاری شهر به نقل از کتاب روایت عشق و خبرگزاری کتاب
wikinoor: شرح_نهج_البلاغة_(شارح_قرن_هشتم)
[ویکی نور] شرح نهج البلاغه (قزوینی حائری). "شرح نهج البلاغه" اثر سید محمد کاظم قزوینی از دانشمندان معاصر ایران است که به زبان عربی نوشته شده است.
این شرح در چند جلد است. ترتیب این شرح چنین است که اول تمام خطبه یا مقداری از آن را به عنوان متن ذکر می کند و بعد تحت عنوان اللغه، لغات مشکل را معنی می نماید، سپس به شرح و تفسیر کلام امام تحت عنوان المعنی می پردازد.
مولف تا آن جا که امکان داشته است، اختلاف نسخ را رعایت نموده و اقوال علماء و وجوه مختلف در شرح را ذکر کرده است، همچنین بعضی از اخبار و احایثی که به مناسبت مقام وارد شده است، را اشاره نموده است.
مولف کتاب را در دو جلد تدوین نموده که در یک کتاب دو بخشی جمع شده است.
پایان هر بخش از کتاب فهرست مطالب آن ذکر شده است.
این شرح در چند جلد است. ترتیب این شرح چنین است که اول تمام خطبه یا مقداری از آن را به عنوان متن ذکر می کند و بعد تحت عنوان اللغه، لغات مشکل را معنی می نماید، سپس به شرح و تفسیر کلام امام تحت عنوان المعنی می پردازد.
مولف تا آن جا که امکان داشته است، اختلاف نسخ را رعایت نموده و اقوال علماء و وجوه مختلف در شرح را ذکر کرده است، همچنین بعضی از اخبار و احایثی که به مناسبت مقام وارد شده است، را اشاره نموده است.
مولف کتاب را در دو جلد تدوین نموده که در یک کتاب دو بخشی جمع شده است.
پایان هر بخش از کتاب فهرست مطالب آن ذکر شده است.
wikinoor: شرح_نهج البلاغة_(قزوینی_حائری)
[ویکی نور] شرح نهج البلاغه (محمد عبده). شرح نهج البلاغه، تألیف محمد عبده نویسنده مصری؛ از جمله شروحی است که بیشتر به جنبه های ادبی نهج البلاغه پرداخته است. این شرح نشانه ای از تساهل مذهبی نویسنده و دلبستگی او به وحدت مسلمانان است.
کتاب، همچون نهج البلاغه در سه جزء تدوین شده است با این اختلاف که در جزء اول تا خطبه 117 و در جزء دوم مابقی خطبه ها آمده است. بخش نامه ها و حکمت ها نیز یک جا در جزء سوم شرح شده است. شرح مطالب جدای از متن و با ذکر شماره در پاورقی آمده است.
سید رضی عنوانی را برای نهج البلاغه برگزید که مناسب ترین عنوان بود. عبده در مقدمه ای که بر شرح خود بر نهج البلاغه نوشته است، درباره این عنوان می نویسد: «این کتاب جلیل، مجموعه ای است، از سخنان سید و مولای ما امیرمؤمنان علی بن ابی طالب کرم الله وجهه که سید شریف رضی از سخنان متفرق آن حضرت گزینش و گردآوری کرده و نام آن را نهج البلاغه نهاده است، و من اسمی مناسب تر و شایسته تر از این اسم که دلالت بر معنای آن بکند، سراغ ندارم و بیشتر از آنچه این اسم بر آن دلالت دارد، نمی توانم آن را توصیف کنم.»
محمد عبده می گوید: «از مطالعه نهج البلاغه، دولت فصاحت وصولت بلاغت، در نظرم مجسم گشت و به یقین دانستم که مدیر این دولت و قهرمان این صولت و پرچمدار پیروزمندش علی بن ابی طالب(ع) است، و افکار واهی کسانی که در شک و شبهه کرده اند، در نظرم دریده گشت و خیالات باطل و افکار فاسد آن ها نابود شد».
در میان علمای معاصر اهل سنت، شیخ محمد عبده مصری مفتی اسبق مصر و از شاگردان سید جمال الدین اسدآبادی، در پی آشنایی با نهج البلاغه توسط سید، و به ترغیب او، با تأمل در مضامین و معارف آن، کوشید تا این کتاب را به جامعه مصر معرفی کند. او در مقدمه خود بر نهج البلاغه می نویسد، اصلاً این کتاب را نمی شناخته و نسبت به آن آگاهی نداشته است؛ اما هنگامی که از وطن دور بوده بر اثر برخوردی، با این کتاب آشنا شده، آن را مطالعه کرده و سخت در شگفتی فرورفته است و احساس می کند که به گوهری گرانبها دست یافته است. بر این اساس تصمیم می گیرد تا با انتشار نهج البلاغه آن را به توده مردم عرب معرفی کند.
کتاب، همچون نهج البلاغه در سه جزء تدوین شده است با این اختلاف که در جزء اول تا خطبه 117 و در جزء دوم مابقی خطبه ها آمده است. بخش نامه ها و حکمت ها نیز یک جا در جزء سوم شرح شده است. شرح مطالب جدای از متن و با ذکر شماره در پاورقی آمده است.
سید رضی عنوانی را برای نهج البلاغه برگزید که مناسب ترین عنوان بود. عبده در مقدمه ای که بر شرح خود بر نهج البلاغه نوشته است، درباره این عنوان می نویسد: «این کتاب جلیل، مجموعه ای است، از سخنان سید و مولای ما امیرمؤمنان علی بن ابی طالب کرم الله وجهه که سید شریف رضی از سخنان متفرق آن حضرت گزینش و گردآوری کرده و نام آن را نهج البلاغه نهاده است، و من اسمی مناسب تر و شایسته تر از این اسم که دلالت بر معنای آن بکند، سراغ ندارم و بیشتر از آنچه این اسم بر آن دلالت دارد، نمی توانم آن را توصیف کنم.»
محمد عبده می گوید: «از مطالعه نهج البلاغه، دولت فصاحت وصولت بلاغت، در نظرم مجسم گشت و به یقین دانستم که مدیر این دولت و قهرمان این صولت و پرچمدار پیروزمندش علی بن ابی طالب(ع) است، و افکار واهی کسانی که در شک و شبهه کرده اند، در نظرم دریده گشت و خیالات باطل و افکار فاسد آن ها نابود شد».
در میان علمای معاصر اهل سنت، شیخ محمد عبده مصری مفتی اسبق مصر و از شاگردان سید جمال الدین اسدآبادی، در پی آشنایی با نهج البلاغه توسط سید، و به ترغیب او، با تأمل در مضامین و معارف آن، کوشید تا این کتاب را به جامعه مصر معرفی کند. او در مقدمه خود بر نهج البلاغه می نویسد، اصلاً این کتاب را نمی شناخته و نسبت به آن آگاهی نداشته است؛ اما هنگامی که از وطن دور بوده بر اثر برخوردی، با این کتاب آشنا شده، آن را مطالعه کرده و سخت در شگفتی فرورفته است و احساس می کند که به گوهری گرانبها دست یافته است. بر این اساس تصمیم می گیرد تا با انتشار نهج البلاغه آن را به توده مردم عرب معرفی کند.
wikinoor: شرح_نهج البلاغة_(محمد_عبده)
[ویکی نور] شرح نهج البلاغه (مدرس وحید). کتاب «شرح نهج البلاغه (مدرس وحید)»، تألیف احمد مدرس وحید به زبان فارسی - عربی است. یکی از شروح مفصل خطبه های نهج البلاغه است که در سال های آتی نوشته شده است. مولف در گزارش خطبه های نهج البلاغه به طور کامل از لحاظ مسانید حدیثی و روایی، لغات، اعراب و معانی هر خطبه را مورد بررسی و شرح قرار داده است.
این اثر شامل دوازده جلد می باشد که جلد اول به عنوان مقدمه منظور شده است.
مولف در تألیف خود اول مصادر حدیثی خطبه ها را بررسی کرده است، سپس به سراغ متن عربی رفته و بعد از ذکر آن لغات، اعراب و معنی متن عربی نهج البلاغه مورد تحقیق قرار گرفته است.
جلد اول کتاب، شامل مقدمه که خود در بردارنده علم معانی، بیان و بدیع می باشد. چنانکه در تعریف علم معانی بیان شده است که «و هو علم یعرف به احوال اللفظ العربی التی بها یطابق اللفظ مقتضی الحال؛ بدان که معانی، علمی است؛ (یعنی ملکه ای است که مقتدر می شود، صاحب این ملکه با، دراکات جزئیه و صناعه هم نامیده می شود.» همچنین در بیان علم بیان داشته «علمی است که شناخته می شود با آن ایراد معنی واحد به طرق مختلفه در وضوح دلالت.
بدان که مراد از علم: ملکه است و ملکه عبارتست از اقتدار با دراکات جزئیه یا این که مراد از علم نفس اصول و قواعد معلومه است.
این اثر شامل دوازده جلد می باشد که جلد اول به عنوان مقدمه منظور شده است.
مولف در تألیف خود اول مصادر حدیثی خطبه ها را بررسی کرده است، سپس به سراغ متن عربی رفته و بعد از ذکر آن لغات، اعراب و معنی متن عربی نهج البلاغه مورد تحقیق قرار گرفته است.
جلد اول کتاب، شامل مقدمه که خود در بردارنده علم معانی، بیان و بدیع می باشد. چنانکه در تعریف علم معانی بیان شده است که «و هو علم یعرف به احوال اللفظ العربی التی بها یطابق اللفظ مقتضی الحال؛ بدان که معانی، علمی است؛ (یعنی ملکه ای است که مقتدر می شود، صاحب این ملکه با، دراکات جزئیه و صناعه هم نامیده می شود.» همچنین در بیان علم بیان داشته «علمی است که شناخته می شود با آن ایراد معنی واحد به طرق مختلفه در وضوح دلالت.
بدان که مراد از علم: ملکه است و ملکه عبارتست از اقتدار با دراکات جزئیه یا این که مراد از علم نفس اصول و قواعد معلومه است.
wikinoor: شرح_نهج البلاغة_(مدرس_وحید)
[ویکی نور] شرح نهج البلاغه (نواب لاهیجی). شرح نهج البلاغه نواب لاهیجی، اثر میرزا محمدباقر لاهیجی بن محمد، مشهور به نوّاب، کتابی است به زبان فارسی در شرح نهج البلاغه سید رضی .
نواب لاهیجی، این شرح را به فرمان فتحعلی شاه قاجار، در سال های 1225 و 1226ق. نوشت.
کتاب دارای دو جلد می باشد. جلد اول مشتمل بر پیش گفتار ویراستاران(آقایان: سید محمدمهدی جعفری و دکتر محمدیوسف نیّری)، مقدمه شارح، شرح مقدمه سید رضی است و یک صد و هشتاد خطبه از خطبه های حضرت علی علیه السلام می باشد و جلد دوم نیز مشتمل بر پیش گفتار شارح و شرح سایر خطبه ها، نامه ها و کلمات قصار حضرت و تعلیقات ویراستاران می باشد.
در ابتدا لازم به ذکر است که در همه شرح ها و ترجمه هایی که از نهج البلاغه صورت گرفته و می گیرد، نخست مقدمه سید رضی، گردآورنده سخنان علی علیه السلام آورده می شود و شارحان به شرح آن آغاز می کنند، لیکن در این شرح این مقدمه نیامده است، لذا ویراستاران محترم اثر حاضر این مقدمه را از «تنبیه الغافلین و تذکره العارفین» ترجمه و شرح فارسی نهج البلاغه، تألیف مولی فتح الله کاشانی (م:988ق.) ویرایش شده آقای دکتر پهلوان که او نیز مشرب عرفانی دارد گرفته و به شرح حاضر افزوده اند.
ویژگی شرح حاضر، مانند شرح مولی فتح الله کاشانی، چنان است که نخست عنوان خطبه یا کلام یا نامه یا وصیت را به عربی نقل و ترجمه تحت اللفظی و کلمه به کلمه می کند، سپس اصل خطبه یا نامه و یا وصیت را به جمله هایی از نیم سطر تا چند سطر، به تناسب طول آن، بخش و ترجمه می کند و اگر لازم ببیند، به ویژه در موضوعات کلامی و فلسفی و عرفانی به شرح می پردازد و گاه نکته ای تاریخی را برای خواننده توضیح می دهد و بر پایه رسم زمان، منبع را جز در موارد بسیار اندک و استثنایی گزارش نمی کند.
نواب لاهیجی، این شرح را به فرمان فتحعلی شاه قاجار، در سال های 1225 و 1226ق. نوشت.
کتاب دارای دو جلد می باشد. جلد اول مشتمل بر پیش گفتار ویراستاران(آقایان: سید محمدمهدی جعفری و دکتر محمدیوسف نیّری)، مقدمه شارح، شرح مقدمه سید رضی است و یک صد و هشتاد خطبه از خطبه های حضرت علی علیه السلام می باشد و جلد دوم نیز مشتمل بر پیش گفتار شارح و شرح سایر خطبه ها، نامه ها و کلمات قصار حضرت و تعلیقات ویراستاران می باشد.
در ابتدا لازم به ذکر است که در همه شرح ها و ترجمه هایی که از نهج البلاغه صورت گرفته و می گیرد، نخست مقدمه سید رضی، گردآورنده سخنان علی علیه السلام آورده می شود و شارحان به شرح آن آغاز می کنند، لیکن در این شرح این مقدمه نیامده است، لذا ویراستاران محترم اثر حاضر این مقدمه را از «تنبیه الغافلین و تذکره العارفین» ترجمه و شرح فارسی نهج البلاغه، تألیف مولی فتح الله کاشانی (م:988ق.) ویرایش شده آقای دکتر پهلوان که او نیز مشرب عرفانی دارد گرفته و به شرح حاضر افزوده اند.
ویژگی شرح حاضر، مانند شرح مولی فتح الله کاشانی، چنان است که نخست عنوان خطبه یا کلام یا نامه یا وصیت را به عربی نقل و ترجمه تحت اللفظی و کلمه به کلمه می کند، سپس اصل خطبه یا نامه و یا وصیت را به جمله هایی از نیم سطر تا چند سطر، به تناسب طول آن، بخش و ترجمه می کند و اگر لازم ببیند، به ویژه در موضوعات کلامی و فلسفی و عرفانی به شرح می پردازد و گاه نکته ای تاریخی را برای خواننده توضیح می دهد و بر پایه رسم زمان، منبع را جز در موارد بسیار اندک و استثنایی گزارش نمی کند.
wikinoor: شرح_نهج البلاغه_(نواب_لاهیجی)
دانشنامه آزاد فارسی
شرح نهج البلاغه (۱)
کتابی در شرح کلامی و تاریخی و ادبی نهج البلاغه، به عربی، تألیف ابن ابی الحدید. مؤلّف این کتاب را برای کتابخانۀ مؤید الدین علقمی، وزیر المستعصم و آخرین خلیفۀ عبّاسی، نگاشته است. مباحث کلامی این اثر بر مبنای نظریۀ اهل سنّت تدوین یافته، اما این کتاب مورد توجه علمای شیعه قرار گرفته و در حدود بیست کتاب در نقد و ردّ آن پرداخته اند. بهترین چاپ آن به تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم در ۲۰ جلد منتشر شده است.
کتابی در شرح کلامی و تاریخی و ادبی نهج البلاغه، به عربی، تألیف ابن ابی الحدید. مؤلّف این کتاب را برای کتابخانۀ مؤید الدین علقمی، وزیر المستعصم و آخرین خلیفۀ عبّاسی، نگاشته است. مباحث کلامی این اثر بر مبنای نظریۀ اهل سنّت تدوین یافته، اما این کتاب مورد توجه علمای شیعه قرار گرفته و در حدود بیست کتاب در نقد و ردّ آن پرداخته اند. بهترین چاپ آن به تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم در ۲۰ جلد منتشر شده است.
wikijoo: شرح_نهج_البلاغه_(۱)
پیشنهاد کاربران
بنام خدا
با سلام، از شروح دیگر منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، شرح ملا صالح قزوینی در چهار جلد موجود
ترجمه و شرح فیض اللهی در یک جلد که معروف هست البته نام انرا اگر اشتباه نکنم ، اگر قرار بود شروح نهج البلاغه را فهرست نماییم حداقل پنجاه شرح در کتب مرجع میبا شد.
با تشکر
با سلام، از شروح دیگر منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، شرح ملا صالح قزوینی در چهار جلد موجود
ترجمه و شرح فیض اللهی در یک جلد که معروف هست البته نام انرا اگر اشتباه نکنم ، اگر قرار بود شروح نهج البلاغه را فهرست نماییم حداقل پنجاه شرح در کتب مرجع میبا شد.
با تشکر
بنام خدا
با سلام ، دوستان کتبی را که بنده معرفی میکنم بسیار نفیس و خواندنی هستند لذا هدف اشنایی دوستان با معارف و کتب مهم اسلامی هست. برای نهج البلاغه شروح زیادی نوشته شده است که یکی از مهمترین انها شرح ابن ابی الحدید که از دانشمندان و برادران عزیز اهل سنت میباشد ایشان در شرح بیست جلدی خود حق مطلب را ادا کرده اند بنده چا پ نفیس بیروت انرا داشتم ولی مثل اکثر کتاب دوستان که ارزش این کتاب را میدانند منتظر ترجمه ان بودم که بالاخره از نیمه دوم دهه هشتاد تا سال ۹۳ ترجمه کامل انرا که تک تک به بازار میامد ابتیاع نمودم درست هست که قیمت ان در انزمان با اینکه کتاب هنوز گران نشده بود ولی چاپ شمیز انرا ۴۰۰ هزار تومان ابتیاع نمودم و الان شاید حدود یک میلیون باشد ولی دوستان بدانند این کتاب ا رزش هر فی را دارد و من که جسته گریخته و نامنظم کتاب را بررسی کرده ام واقعا کتابی بسیار نفیس میباشد و توصیه میکنم به ضرس قاطع اگر کسی علاقمند باشد این کتاب را حتما ابتیاع کند مطمینا مغبون نخواهد شد. شرح مهمی که از نظر بنده در رده دوم قرار دارد شرح علاوه مرحوم محمد تقی جعفری هست که روحشان شاد باد این کتاب خیلی وقت هست که در ۲۷ جلد چاپ میشد ولی در سال ۹۳ انرا در نه جلد نسبتا قطور با کاغذ ۴۵ گرمی نازک و چاپی فاخر به فی ۳۵۰ هزار تومان وارد بازار نمودند و خداوند منان را شاکرم که همیشه کتب نفیس را سر راه بنده قرار داده و هزینه اش را نیز برایم رسانده هست . چاپ اول کتاب تمام شد ولی الان از بازار خبر ندارم که چندمین چاپ هست. تفسیر تسنیم ایت الله جوادی املی مد ظله العالی که هر چند ماه یک جلد ان چاپ میشود برای ابتیاع فرد فشار مالی چندانی را متقبل نمیشود و بنده تا جلد ۴۹ انرا دارم و انشاالله به ۸۰ جلد خواهد رسید . تفسیر المیزان در ۲۰ جلد و نمونه در ۲۷ مجلد نیز بسیار عالی و اقای جوادی املی از دو تفسیر فوق بعنوان مرجع استفاده کرده اند و تفسیر مهم دیگری که مورد قبول تمامی مسلمین هست تفسیر ده جلدی طبرسی بر وزن تفرشی میباشد ترجمه ان در سال ۱۳۵۱ حدودا توسط شهید بهشتی و شهید مفتح با یکی دو تن از دانشمندان در ۲۷ جلد چاپ شد ولی بعلت اغلاط زیاد جدیدا ترجمه ان در ۱۶ جلد چاپ شده است، فقط با معرفی این کتاب مهم رفع زحمت کنم دانشنامه امام مهدی ( عج ) در ده مجلد اثر ایت الله ریشهری که کتب فراوانی نگاشته اند ، میباشد و روایت مهم : هر کس که بمیرد ولی امام عصر خود را نشناخته باشد به مرگ جاهلیت مرده است. لزوم تهیه این کتاب بسیار نفیس را که مورد تایید و تقریظ مقام معظم رهبری قرار گرفت را ایجاب میکند. فی ان در ۹۵ یکصدو نود هزار تومان بود ولی ارزش قیمت بالا را نیز دارد. با تشکر.
... [مشاهده متن کامل]
با سلام ، دوستان کتبی را که بنده معرفی میکنم بسیار نفیس و خواندنی هستند لذا هدف اشنایی دوستان با معارف و کتب مهم اسلامی هست. برای نهج البلاغه شروح زیادی نوشته شده است که یکی از مهمترین انها شرح ابن ابی الحدید که از دانشمندان و برادران عزیز اهل سنت میباشد ایشان در شرح بیست جلدی خود حق مطلب را ادا کرده اند بنده چا پ نفیس بیروت انرا داشتم ولی مثل اکثر کتاب دوستان که ارزش این کتاب را میدانند منتظر ترجمه ان بودم که بالاخره از نیمه دوم دهه هشتاد تا سال ۹۳ ترجمه کامل انرا که تک تک به بازار میامد ابتیاع نمودم درست هست که قیمت ان در انزمان با اینکه کتاب هنوز گران نشده بود ولی چاپ شمیز انرا ۴۰۰ هزار تومان ابتیاع نمودم و الان شاید حدود یک میلیون باشد ولی دوستان بدانند این کتاب ا رزش هر فی را دارد و من که جسته گریخته و نامنظم کتاب را بررسی کرده ام واقعا کتابی بسیار نفیس میباشد و توصیه میکنم به ضرس قاطع اگر کسی علاقمند باشد این کتاب را حتما ابتیاع کند مطمینا مغبون نخواهد شد. شرح مهمی که از نظر بنده در رده دوم قرار دارد شرح علاوه مرحوم محمد تقی جعفری هست که روحشان شاد باد این کتاب خیلی وقت هست که در ۲۷ جلد چاپ میشد ولی در سال ۹۳ انرا در نه جلد نسبتا قطور با کاغذ ۴۵ گرمی نازک و چاپی فاخر به فی ۳۵۰ هزار تومان وارد بازار نمودند و خداوند منان را شاکرم که همیشه کتب نفیس را سر راه بنده قرار داده و هزینه اش را نیز برایم رسانده هست . چاپ اول کتاب تمام شد ولی الان از بازار خبر ندارم که چندمین چاپ هست. تفسیر تسنیم ایت الله جوادی املی مد ظله العالی که هر چند ماه یک جلد ان چاپ میشود برای ابتیاع فرد فشار مالی چندانی را متقبل نمیشود و بنده تا جلد ۴۹ انرا دارم و انشاالله به ۸۰ جلد خواهد رسید . تفسیر المیزان در ۲۰ جلد و نمونه در ۲۷ مجلد نیز بسیار عالی و اقای جوادی املی از دو تفسیر فوق بعنوان مرجع استفاده کرده اند و تفسیر مهم دیگری که مورد قبول تمامی مسلمین هست تفسیر ده جلدی طبرسی بر وزن تفرشی میباشد ترجمه ان در سال ۱۳۵۱ حدودا توسط شهید بهشتی و شهید مفتح با یکی دو تن از دانشمندان در ۲۷ جلد چاپ شد ولی بعلت اغلاط زیاد جدیدا ترجمه ان در ۱۶ جلد چاپ شده است، فقط با معرفی این کتاب مهم رفع زحمت کنم دانشنامه امام مهدی ( عج ) در ده مجلد اثر ایت الله ریشهری که کتب فراوانی نگاشته اند ، میباشد و روایت مهم : هر کس که بمیرد ولی امام عصر خود را نشناخته باشد به مرگ جاهلیت مرده است. لزوم تهیه این کتاب بسیار نفیس را که مورد تایید و تقریظ مقام معظم رهبری قرار گرفت را ایجاب میکند. فی ان در ۹۵ یکصدو نود هزار تومان بود ولی ارزش قیمت بالا را نیز دارد. با تشکر.
... [مشاهده متن کامل]