[ویکی نور] شرح نظم الدر (شرح قصیده تاییه ابن فارض). «شرح نظم الدر (شرح قصیده تائیه کبرای ابن فارض)»، از آثار ادبی - عرفانی حکیم و عارف و فقیه و شاعر و ادیب مشهور، صائن الدین علی بن محمد ترکه اصفهانی (770 - 835ق)، به زبان فارسی است. این کتاب، شرح قصیده تائیه کبری، شاهکار و سروده ابوحفص عمر بن علی، مشهور به ابن فارض (576 - 632ق) است.
نام اصلی و مشهور قصیده تائیه کبرای ابن فارض، «نظم السلوک» است (شرح نظم الدر، مقدمه مصحح، ص سی و یک و مدخل ابن فارض در دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج4، ص 376).
مراحل مختلف سلوک عرفانی، در این قصیده به نظم آمده است، اما صائن الدین قصیده ابن فارض را موسوم به «نظم الدر» دانسته و لذا کتاب خود را «شرح نظم الدر» نامیده است. این وجه تسمیه را مضمون بیت 724 و 725 که ابن فارض در آن، معارف و حقایق موجود در شعر خود را «درر دریاهای جمع» می داند که برای مخاطبانش صید کرده است، تقویت می کند (شرح نظم الدر، مقدمه مصحح، ص یک صد و چهارده).
در میان آثار صائن الدین، رساله «شرح نظم الدر»، درخشش خاصی دارد. قصیده تائیه کبری، معراج نامه ابن فارض بشمار می رود؛ زیرا سراسرش سخن از محبت به حضرت حق تعالی است. صائن الدین این شرح را به هنگام جوانی و مقارن بازگشت از سفر به ممالک اسلامی نگاشته و در سال 806ق، آن را به پایان برده است (شرح نظم الدر، ص 307).
خانم دکتر اکرم جودی نعمتی، به تصحیح و تحقیق این رساله همت نهاده است.
نام اصلی و مشهور قصیده تائیه کبرای ابن فارض، «نظم السلوک» است (شرح نظم الدر، مقدمه مصحح، ص سی و یک و مدخل ابن فارض در دایرةالمعارف بزرگ اسلامی، ج4، ص 376).
مراحل مختلف سلوک عرفانی، در این قصیده به نظم آمده است، اما صائن الدین قصیده ابن فارض را موسوم به «نظم الدر» دانسته و لذا کتاب خود را «شرح نظم الدر» نامیده است. این وجه تسمیه را مضمون بیت 724 و 725 که ابن فارض در آن، معارف و حقایق موجود در شعر خود را «درر دریاهای جمع» می داند که برای مخاطبانش صید کرده است، تقویت می کند (شرح نظم الدر، مقدمه مصحح، ص یک صد و چهارده).
در میان آثار صائن الدین، رساله «شرح نظم الدر»، درخشش خاصی دارد. قصیده تائیه کبری، معراج نامه ابن فارض بشمار می رود؛ زیرا سراسرش سخن از محبت به حضرت حق تعالی است. صائن الدین این شرح را به هنگام جوانی و مقارن بازگشت از سفر به ممالک اسلامی نگاشته و در سال 806ق، آن را به پایان برده است (شرح نظم الدر، ص 307).
خانم دکتر اکرم جودی نعمتی، به تصحیح و تحقیق این رساله همت نهاده است.
wikinoor: شرح_نظم_الدر_(شرح_قصیده_تاییه_ابن_فارض)
[ویکی فقه] شرح نظم الدر (کتاب). «شرح نظم الدر (شرح قصیده تائیه کبرای ابن فارض)»، از آثار ادبی- عرفانی حکیم و عارف و فقیه و شاعر و ادیب مشهور، صائن الدین علی بن محمد ترکه اصفهانی (۷۷۰- ۸۳۵ ق)، به زبان فارسی است. این کتاب، شرح قصیده تائیه کبری، شاهکار و سروده ابوحفص عمر بن علی، مشهور به ابن فارض (۵۷۶- ۶۳۲ ق) است. نام اصلی و مشهور قصیده تائیه کبرای ابن فارض، «نظم السلوک» است.
مراحل مختلف سلوک عرفانی، در این قصیده به نظم آمده است، اما صائن الدین قصیده ابن فارض را موسوم به «نظم الدر» دانسته و لذا کتاب خود را «شرح نظم الدر» نامیده است. این وجه تسمیه را مضمون بیت ۷۲۴ و ۷۲۵ که ابن فارض در آن، معارف و حقایق موجود در شعر خود را «درر دریاهای جمع» می داند که برای مخاطبانش صید کرده است، تقویت می کند. در میان آثار صائن الدین، رساله «شرح نظم الدر»، درخشش خاصی دارد. قصیده تائیه کبری، معراج نامه ابن فارض بشمار می رود؛ زیرا سراسرش سخن از محبت به حضرت حق تعالی است. صائن الدین این شرح را به هنگام جوانی و مقارن بازگشت از سفر به ممالک اسلامی نگاشته و در سال ۸۰۶ ق، آن را به پایان برده است. خانم دکتر اکرم جودی نعمتی، به تصحیح و تحقیق این رساله همت نهاده است.
ساختار کتاب
کتاب با ساختار زیر تنظیم شده است:۱. مقدمه مصحح؛۲. متن اصلی؛۲. ۱. مقدمه مؤلف؛۲. ۲. شرح نظم الدر؛۳. ترجمه فارسی قصیده تائیه کبری؛۴. فهرست ها.متن اصلی کتاب، شرح ترتیبی است و بر اساس قصیده تائیه ابن فارض سامان یافته است و طبقه بندی خاصی ندارد، جز آنکه مؤلف در آغاز، مقدمه ای مشتمل بر یک «اصل» و چهارده «وصل» ذکر کرده است.نثر صائن الدین در «شرح نظم الدر»، به شدت متاثر از زبان عربی است و صائن الدین چه در زمینه مفردات و چه در قلمرو ترکیبات، با گشاده رویی فراوان به پیشواز زبان عربی می رود و حتی در مواردی واژگان عربی را چنان بی اعتدال در این رساله می نشاند که عرصه را بر صاحب خانه تنگ می کند؛ لذا موارد بسیاری مشاهده می شود که تنها ساختمان دستوری و حروف و افعال از آن زبان فارسی است و اگر سهم زبان عربی را از آنها برداریم، چیزی برجای نمی ماند. ترکیبات «شرح نظم الدر»، یکی از ویژگی های سبک صائن الدین در رساله مزبور است. ساختار این ترکیبات نیز بیش از آنکه از عناصر فارسی مایه گرفته باشد، وام دار زبان عربی است. با وجود این اثرپذیری از زبان عربی، ذکر یک نکته ضروری است و آن اینکه صائن الدین هنگامی که از بیان علمی مطالب فارغ می شود، کمتر تحت تاثیر عربی باقی می ماند و به خصوص در مطالب عاطفی و تغزلی، گرایش او را به فارسی سره و عبارات روان و آهنگین، به روشنی می بینیم و جملات معترضه پی درپی که ناشی از اطناب جویی نویسندگان این دوره است و موجب دوری از مطلب اصلی و پیچیدگی کلام می گردد، در «شرح نظم الدر» فراوان است و مشکل زمانی چند برابر می شود که برخی مسامحه های دستوری نیز در آنها راه پیدا می کند؛ مثلا ترتیب دستوری واژه ها در هم می ریزد، اجزای افعال مرکب از هم جدا می شود و «را» ی زاید در میانشان راه می یابد و سرانجام جملات طویل بدون فعل رها می شوند؛ گویا خود نویسنده نیز مقصود را گم می کند. صائن الدین «شرح نظم الدر» را به سبک نثر فنی معتدل نگاشته است. این سبک در آن روزگار، رونق پیشین خود را از دست داده بود و رساله مورد بحث از این دیدگاه دارای ارزش است. البته قلم صائن الدین در غیر از مواردی که به مسائل علمی می پردازد و نیز غیر از مقدمه و «وصل» های مقدمه، به سادگی می گراید، اما در مجموع می توان گفت که «شرح نظم الدر» نمونه ای است از نثر فنی در پایان دوره رونق این سبک. صائن الدین در رساله مورد بحث، به انواع آرایه های سخن از سجع ، ترصیع، موازنه، جناس، مراعات نظیر و نیز انواع صور خیال توجه دارد. ترکیبات ابداعی در کانون زیبایی های نثر صائن الدین قرار گرفته است. این ترکیبات خوش آهنگ، بیشتر از نوع وصفی هستند و اغلب با موصوف خود تضمین مزدوج می سازند.
گزارش محتوا
...
مراحل مختلف سلوک عرفانی، در این قصیده به نظم آمده است، اما صائن الدین قصیده ابن فارض را موسوم به «نظم الدر» دانسته و لذا کتاب خود را «شرح نظم الدر» نامیده است. این وجه تسمیه را مضمون بیت ۷۲۴ و ۷۲۵ که ابن فارض در آن، معارف و حقایق موجود در شعر خود را «درر دریاهای جمع» می داند که برای مخاطبانش صید کرده است، تقویت می کند. در میان آثار صائن الدین، رساله «شرح نظم الدر»، درخشش خاصی دارد. قصیده تائیه کبری، معراج نامه ابن فارض بشمار می رود؛ زیرا سراسرش سخن از محبت به حضرت حق تعالی است. صائن الدین این شرح را به هنگام جوانی و مقارن بازگشت از سفر به ممالک اسلامی نگاشته و در سال ۸۰۶ ق، آن را به پایان برده است. خانم دکتر اکرم جودی نعمتی، به تصحیح و تحقیق این رساله همت نهاده است.
ساختار کتاب
کتاب با ساختار زیر تنظیم شده است:۱. مقدمه مصحح؛۲. متن اصلی؛۲. ۱. مقدمه مؤلف؛۲. ۲. شرح نظم الدر؛۳. ترجمه فارسی قصیده تائیه کبری؛۴. فهرست ها.متن اصلی کتاب، شرح ترتیبی است و بر اساس قصیده تائیه ابن فارض سامان یافته است و طبقه بندی خاصی ندارد، جز آنکه مؤلف در آغاز، مقدمه ای مشتمل بر یک «اصل» و چهارده «وصل» ذکر کرده است.نثر صائن الدین در «شرح نظم الدر»، به شدت متاثر از زبان عربی است و صائن الدین چه در زمینه مفردات و چه در قلمرو ترکیبات، با گشاده رویی فراوان به پیشواز زبان عربی می رود و حتی در مواردی واژگان عربی را چنان بی اعتدال در این رساله می نشاند که عرصه را بر صاحب خانه تنگ می کند؛ لذا موارد بسیاری مشاهده می شود که تنها ساختمان دستوری و حروف و افعال از آن زبان فارسی است و اگر سهم زبان عربی را از آنها برداریم، چیزی برجای نمی ماند. ترکیبات «شرح نظم الدر»، یکی از ویژگی های سبک صائن الدین در رساله مزبور است. ساختار این ترکیبات نیز بیش از آنکه از عناصر فارسی مایه گرفته باشد، وام دار زبان عربی است. با وجود این اثرپذیری از زبان عربی، ذکر یک نکته ضروری است و آن اینکه صائن الدین هنگامی که از بیان علمی مطالب فارغ می شود، کمتر تحت تاثیر عربی باقی می ماند و به خصوص در مطالب عاطفی و تغزلی، گرایش او را به فارسی سره و عبارات روان و آهنگین، به روشنی می بینیم و جملات معترضه پی درپی که ناشی از اطناب جویی نویسندگان این دوره است و موجب دوری از مطلب اصلی و پیچیدگی کلام می گردد، در «شرح نظم الدر» فراوان است و مشکل زمانی چند برابر می شود که برخی مسامحه های دستوری نیز در آنها راه پیدا می کند؛ مثلا ترتیب دستوری واژه ها در هم می ریزد، اجزای افعال مرکب از هم جدا می شود و «را» ی زاید در میانشان راه می یابد و سرانجام جملات طویل بدون فعل رها می شوند؛ گویا خود نویسنده نیز مقصود را گم می کند. صائن الدین «شرح نظم الدر» را به سبک نثر فنی معتدل نگاشته است. این سبک در آن روزگار، رونق پیشین خود را از دست داده بود و رساله مورد بحث از این دیدگاه دارای ارزش است. البته قلم صائن الدین در غیر از مواردی که به مسائل علمی می پردازد و نیز غیر از مقدمه و «وصل» های مقدمه، به سادگی می گراید، اما در مجموع می توان گفت که «شرح نظم الدر» نمونه ای است از نثر فنی در پایان دوره رونق این سبک. صائن الدین در رساله مورد بحث، به انواع آرایه های سخن از سجع ، ترصیع، موازنه، جناس، مراعات نظیر و نیز انواع صور خیال توجه دارد. ترکیبات ابداعی در کانون زیبایی های نثر صائن الدین قرار گرفته است. این ترکیبات خوش آهنگ، بیشتر از نوع وصفی هستند و اغلب با موصوف خود تضمین مزدوج می سازند.
گزارش محتوا
...
wikifeqh: شرح_نظم_الدر_(کتاب)