شرح ما یقع فیه التصحیف و التحریف

[ویکی نور] شرح ما یقع فیه التصحیف و التحریف، اثر ابواحمد عسکری (293-382ق)، از نخستین کتاب هایی است که در باب تصحیف نوشته شده است و ظاهرا این کتاب جزئی است از کتابیجامع تر در همین موضوع اثر نویسنده معاصر ابواحمد عسکری ، حمزه اصفهانی (متوفای حدود 360ق)، به نام کتاب التنبیه علی حدوث التصحیف که اندکی قبل از وی تألیف کرده است. کتاب توسط عبدالعزیز احمد مورد تحقیق قرار گرفته و منتشر شده است.
تصحیف و شناخت آن، بااینکه یکی از نیازهای جـدی و مـهم و بسیار کاربردی در حدیث و سندشناسی است، اما به دلیل پیچیدگی خاص خود به نظر می رسد فنی است که افراد کمتری توان بازگشایی گره های این فن را داشته باشند.
ریشه های تصحیف می توانسته در شکل، اعراب، حروف و نقطه و موارد دیـگری بـاشد. بـه تناسبِ هریک از این مشکلات و راه حل ها، ابواب مختلفی به وجود آمده است.
ابواحمد در این کتاب بیشتر به شرح واژه هایی که رسم خط مشابه دارند و گاه خواننده را دچار اشتباه می کنند، پرداخته است.
مؤلف، کتاب را به سه بخش تقسیم کرده و همان گونه که در مقدمه آن می گوید، گرچه اساتیدش اغلب بصری بوده اند و خود نیز به مکتب بصره تمایل داشته، بدون هیچ تعصبی کتاب خود را با ذکر اشتباهات بصریان شروع کرده است. در بخش نخست کتاب روایاتی در باب مذمت تصحیف جمع آوری کرده و اشتباهات و تصحیفاتی را که برخی از راویان نخستین در نقل متون عربی مرتکب شده اند، یادآور شده است. در بخش دوم به شرح مشکلات و گرفتاری هایی که این گونه تصحیفات به وجود می آورند، پرداخته و بخش سوم را به ذکر نمونه هایی از تصحیفات و تحریفات مضحک اختصاص داده است. از بخش 4 تا بخش 32 نمونه هایی از تصحیفات و اشتباهات راویان معروف کهن آورده و بخش های پایانی را به اشتباهاتی که در نقل اشعار شاعران کهن وارد شده، اختصاص داده است .
مؤلف در این کتاب، الفاظ و اسامی مشکلی را که در نوشتار امکان تصحیف و تحریف در آنها وجود دارد، مورد بررسی قرار داده است. از وسایل مورد نیاز در درک تصحیف، تبحر در علوم، دیدار با علما و اخذ علم از اهلش از طریق مشافهه، ذکاوت و... می باشد .