[ویکی فقه] شرح الإشارات و التنبیهات (الفخر الرازی). کتاب « الإشارات و التنبیهات »ابوعلی سینا از همان آغاز تالیف مورد توجه دانشمندان و محققان قرار گرفته وشرح ها و حاشیه های متعددی بر آن نوشته شد. کتاب «شرح الفخر الرازی علی الاشارات» یا «شرحی الاشارات»، تالیف امام فخر رازی و به زبان عربی در شرح کتاب «الاشارات و التنبیهات» بوعلی است.
فخر رازی اشارات را یک بار آنرا شرح نموده و بار دیگر خلاصه کرده و نامش را «لباب الاشارات» نهاد. وی درمیان فلاسفه به نظریات و آراء شیخ الرئیس بیش از همه توجه داشت و در تالیفات خود به نقل و توضیحات آنها یا وارد کردن اعتراض و تشکیک بر آنها پرداخته است. فخر غیر از اشارات «عیون الحکمه» بوعلی را نیز شرح کرده است که نشان از توجه ویژه وی به آثار ابن سیناست. او در ابتدای شرح اشارات می گوید: کتاب «الاشارات و التنبیهات»، تالیف شیخ الرئیس اگر چه حجم آن کوچک است، اما علم آن بسیار، اسم آن بزرگ، نظم آن پیچیده، فهم آن مشکل، دارای شگفتی های بزرگ، منطبق بر کلام صاحبان اندیشه های ناب، در بر دارنده نکته های عجیب و فواید غریبی است که اکثر آثار مبسوط از آنها خالی است و در کتاب های طولانی چیزی از آنها یافت نمی شود و بسیاری از مردمان را دیدم که برای تحقیق معانی آن به سوی آن روی آورده، از اسرار و مبانی آن بحث نموده، از غوامض و مشکلات آن جست جو کرده و در فواید و نکته های آن تامل نموده اند، سپس بعضی از ایشان را مشاهده کردم که از آن با دست خالی برمی گردند بدون آن که به چیزی که مایه روشنی چشم آنها باشد دست یافته باشند. من که بخش شایسته ای از عمر خویش را در تتبع فصول و فهم نصوص و کشف اسرار و تعمق در ژرفای این کتاب صرف کرده ام، تصمیم گرفتم تا آن بهره ه ایی را که برده ام برای راهنمایی پژوهندگان این مطلب بزرگ و مقصد عالی بیان کنم. پس عنان عنایت را در این شرح به تلخیص و ترتیب و تبویب و تهذیب آن با پرهیز از اطناب ممل و ایجاز مخل متوجه ساختم.
فخر رازی اشارات را یک بار آنرا شرح نموده و بار دیگر خلاصه کرده و نامش را «لباب الاشارات» نهاد. وی درمیان فلاسفه به نظریات و آراء شیخ الرئیس بیش از همه توجه داشت و در تالیفات خود به نقل و توضیحات آنها یا وارد کردن اعتراض و تشکیک بر آنها پرداخته است. فخر غیر از اشارات «عیون الحکمه» بوعلی را نیز شرح کرده است که نشان از توجه ویژه وی به آثار ابن سیناست. او در ابتدای شرح اشارات می گوید: کتاب «الاشارات و التنبیهات»، تالیف شیخ الرئیس اگر چه حجم آن کوچک است، اما علم آن بسیار، اسم آن بزرگ، نظم آن پیچیده، فهم آن مشکل، دارای شگفتی های بزرگ، منطبق بر کلام صاحبان اندیشه های ناب، در بر دارنده نکته های عجیب و فواید غریبی است که اکثر آثار مبسوط از آنها خالی است و در کتاب های طولانی چیزی از آنها یافت نمی شود و بسیاری از مردمان را دیدم که برای تحقیق معانی آن به سوی آن روی آورده، از اسرار و مبانی آن بحث نموده، از غوامض و مشکلات آن جست جو کرده و در فواید و نکته های آن تامل نموده اند، سپس بعضی از ایشان را مشاهده کردم که از آن با دست خالی برمی گردند بدون آن که به چیزی که مایه روشنی چشم آنها باشد دست یافته باشند. من که بخش شایسته ای از عمر خویش را در تتبع فصول و فهم نصوص و کشف اسرار و تعمق در ژرفای این کتاب صرف کرده ام، تصمیم گرفتم تا آن بهره ه ایی را که برده ام برای راهنمایی پژوهندگان این مطلب بزرگ و مقصد عالی بیان کنم. پس عنان عنایت را در این شرح به تلخیص و ترتیب و تبویب و تهذیب آن با پرهیز از اطناب ممل و ایجاز مخل متوجه ساختم.
[ویکی فقه] شرح الإشارات و التنبیهات (خواجه نصیر الدین طوسی ). « الاشارات و التنبیهات »از مهم ترین تألیفات ابو علی سینا به شمار می رود؛از آن جا که این کتاب بسیار مهمّ بوده؛ شرح و حواشی و تعلیقات زیادی بر آن نوشته اند. از مهم ترین شروح آن، شرح خواجه نصیر الدین طوسی است که در آن به بعضی از اعتراضات امام رازی نیز پاسخ داده است.
کتاب، در سه بخش عمده منطق، طبیعیّات و ما بعد الطبیعه تدوین شده است. خواجه نصیر الدین طوسی در آغاز شرح خود در مورد شرح الإشارات و التنبیهات ( الفخر الرازی) می گوید: «فخر رازی، با وجود اینکه شرح خوبی نوشته، ولی در رد صاحب کتاب راه مبالغه را پیموده است و در نقض قواعد او پای را از حد اعتدال فراتر نهاده به طوری که کوشش های او جز قدح بر ابن سینا به بار نیاورده است».
کتاب، در سه بخش عمده منطق، طبیعیّات و ما بعد الطبیعه تدوین شده است. خواجه نصیر الدین طوسی در آغاز شرح خود در مورد شرح الإشارات و التنبیهات ( الفخر الرازی) می گوید: «فخر رازی، با وجود اینکه شرح خوبی نوشته، ولی در رد صاحب کتاب راه مبالغه را پیموده است و در نقض قواعد او پای را از حد اعتدال فراتر نهاده به طوری که کوشش های او جز قدح بر ابن سینا به بار نیاورده است».
[ویکی فقه] شرح الاشارات و التنبیهات (ابهام زدایی). شرح الاشارات و التنبیهات ممکن است عنوان برای کتاب های ذیل باشد: • شرح الاشارات و التنبیهات (خواجه نصیرالدین)، یکی از معروف ترین و با اهمیت ترین شروح اشارات بو علی، تألیف خواجه نصیر الدین طوسی به زبان عربی• شرح الاشارات و التنبیهات (فخر رازی)، کتاب شرح الفخر الرازی علی الاشارات یا شرحی الاشارات، تالیف فخر رازی و به زبان عربی در شرح کتاب «الاشارات و التنبیهات» بوعلی
...
...
wikifeqh: شرح_الاشارات_و_التنبیهات _(کتاب)
[ویکی فقه] شرح الاشارات و التنبیهات (خواجه نصیرالدین). «شرح الاشارات و التنبیهات»، یکی از معروف ترین و با اهمیت ترین شروح اشارات بو علی است که توسط خواجه نصیر الدین طوسی به زبان عربی نوشته شده است.
خواجه نصیر الدین طوسی، در مقدمه کتاب، غرض خود را از تالیف چنین شرحی، پاسخ به درخواست بعضی از دوستانش می داند که با دیدن شرح فخر رازی بر اشارات، متوجه گردیده اند که در واقع جرح است نه شرح، فلذا از خواجه خواسته اند تا با شرح و توضیح مقاصد شیخ الرئیس، از ارزش و منزلت کتاب اشارات دفاع نماید.این شرح، هم به لحاظ علمی و هم به لحاظ شهرت و وثاقت در جایگاه ویژه ای قرار دارد؛ از این رو قطب الدین رازی ، این شرح را شرح کرده است و در ضمن آن، به اشکالات فخر رازی، پاسخ داده است و در واقع شرح وی، قضاوتی است بین شرح خواجه و شرح فخر رازی.
ساختار کتاب
کتاب، در سه بخش عمده منطق، طبیعیّات و ما بعد الطبیعه تدوین شده است. خواجه نصیر الدین طوسی در آغاز شرح خود در مورد شرح الإشارات و التنبیهات (الفخر الرازی) می گوید: «فخر رازی، با وجود اینکه شرح خوبی نوشته، ولی در رد صاحب کتاب راه مبالغه را پیموده است و در نقض قواعد او پای را از حد اعتدال فراتر نهاده به طوری که کوشش های او جز قدح بر ابن سینا به بار نیاورده است».
گزارش محتوا
شارح، بعد از بیان مقدمه، ابتدا، خطبه کتاب را تشریح می کند. عبارت نخست خطبه، جمله «احمد الله علی حسن توفیقه و اسال هدایة طریقه و الهام الحق بتحقیقه»، می باشد که شارح آن را حمل بر مراتب نفس انسانی به حسب قوای نظریه و عملیه بین نقصان و کمال نموده است. وی، پس از توضیح هر یک از این قوا، نقش هدایت الهی را در سلوک اهل طریق تبیین می نماید. چنان که گفته شد قطب الدین رازی، برای این شروح توضیحاتی دارد که در پاورقی آمده است.
← مطالب کتاب
...
خواجه نصیر الدین طوسی، در مقدمه کتاب، غرض خود را از تالیف چنین شرحی، پاسخ به درخواست بعضی از دوستانش می داند که با دیدن شرح فخر رازی بر اشارات، متوجه گردیده اند که در واقع جرح است نه شرح، فلذا از خواجه خواسته اند تا با شرح و توضیح مقاصد شیخ الرئیس، از ارزش و منزلت کتاب اشارات دفاع نماید.این شرح، هم به لحاظ علمی و هم به لحاظ شهرت و وثاقت در جایگاه ویژه ای قرار دارد؛ از این رو قطب الدین رازی ، این شرح را شرح کرده است و در ضمن آن، به اشکالات فخر رازی، پاسخ داده است و در واقع شرح وی، قضاوتی است بین شرح خواجه و شرح فخر رازی.
ساختار کتاب
کتاب، در سه بخش عمده منطق، طبیعیّات و ما بعد الطبیعه تدوین شده است. خواجه نصیر الدین طوسی در آغاز شرح خود در مورد شرح الإشارات و التنبیهات (الفخر الرازی) می گوید: «فخر رازی، با وجود اینکه شرح خوبی نوشته، ولی در رد صاحب کتاب راه مبالغه را پیموده است و در نقض قواعد او پای را از حد اعتدال فراتر نهاده به طوری که کوشش های او جز قدح بر ابن سینا به بار نیاورده است».
گزارش محتوا
شارح، بعد از بیان مقدمه، ابتدا، خطبه کتاب را تشریح می کند. عبارت نخست خطبه، جمله «احمد الله علی حسن توفیقه و اسال هدایة طریقه و الهام الحق بتحقیقه»، می باشد که شارح آن را حمل بر مراتب نفس انسانی به حسب قوای نظریه و عملیه بین نقصان و کمال نموده است. وی، پس از توضیح هر یک از این قوا، نقش هدایت الهی را در سلوک اهل طریق تبیین می نماید. چنان که گفته شد قطب الدین رازی، برای این شروح توضیحاتی دارد که در پاورقی آمده است.
← مطالب کتاب
...
[ویکی فقه] شرح الاشارات و التنبیهات (فخر رازی). کتاب « الإشارات و التنبیهات »ابوعلی سینا از همان آغاز تالیف مورد توجه دانشمندان و محققان قرار گرفته وشرح ها و حاشیه های متعددی بر آن نوشته شد. کتاب «شرح الفخر الرازی علی الاشارات» یا «شرحی الاشارات»، تالیف امام فخر رازی و به زبان عربی در شرح کتاب «الاشارات و التنبیهات» بوعلی است.
او در ابتدای شرح اشارات می گوید: کتاب «الاشارات و التنبیهات»، تالیف شیخ الرئیس اگر چه حجم آن کوچک است، اما علم آن بسیار، اسم آن بزرگ، نظم آن پیچیده، فهم آن مشکل، دارای شگفتی های بزرگ، منطبق بر کلام صاحبان اندیشه های ناب، در بر دارنده نکته های عجیب و فواید غریبی است که اکثر آثار مبسوط از آنها خالی است و در کتاب های طولانی چیزی از آنها یافت نمی شود و بسیاری از مردمان را دیدم که برای تحقیق معانی آن به سوی آن روی آورده، از اسرار و مبانی آن بحث نموده، از غوامض و مشکلات آن جست وجو کرده و در فواید و نکته های آن تامل نموده اند، سپس بعضی از ایشان را مشاهده کردم که از آن با دست خالی برمی گردند بدون آن که به چیزی که مایه روشنی چشم آنها باشد دست یافته باشند.من که بخش شایسته ای از عمر خویش را در تتبع فصول و فهم نصوص و کشف اسرار و تعمق در ژرفای این کتاب صرف کرده ام، تصمیم گرفتم تا آن بهره ایی را که برده ام برای راهنمایی پژوهندگان این مطلب بزرگ و مقصد عالی بیان کنم. پس عنان عنایت را در این شرح به تلخیص و ترتیب و تبویب و تهذیب آن با پرهیز از اطناب ممل و ایجاز مخل متوجه ساختم.
اشارات در نظر فخر رازی
فخر رازی اشارات را یک بار آنرا شرح نموده و بار دیگر خلاصه کرده و نامش را «لباب الاشارات» نهاد. وی درمیان فلاسفه به نظریات و آراء شیخ الرئیس بیش از همه توجه داشت و در تالیفات خود به نقل و توضیحات آنها یا وارد کردن اعتراض و تشکیک بر آنها پرداخته است. فخر غیر از اشارات «عیون الحکمه» بوعلی را نیز شرح کرده است که نشان از توجه ویژه وی به آثار ابن سیناست. او در ابتدای شرح اشارات می گوید: کتاب «الاشارات و التنبیهات»، تالیف شیخ الرئیس اگر چه حجم آن کوچک است، اما علم آن بسیار، اسم آن بزرگ، نظم آن پیچیده، فهم آن مشکل، دارای شگفتی های بزرگ، منطبق بر کلام صاحبان اندیشه های ناب، در بر دارنده نکته های عجیب و فواید غریبی است که اکثر آثار مبسوط از آنها خالی است و در کتاب های طولانی چیزی از آنها یافت نمی شود و بسیاری از مردمان را دیدم که برای تحقیق معانی آن به سوی آن روی آورده، از اسرار و مبانی آن بحث نموده، از غوامض و مشکلات آن جست جو کرده و در فواید و نکته های آن تامل نموده اند، سپس بعضی از ایشان را مشاهده کردم که از آن با دست خالی برمی گردند بدون آن که به چیزی که مایه روشنی چشم آنها باشد دست یافته باشند. من که بخش شایسته ای از عمر خویش را در تتبع فصول و فهم نصوص و کشف اسرار و تعمق در ژرفای این کتاب صرف کرده ام، تصمیم گرفتم تا آن بهره ه ایی را که برده ام برای راهنمایی پژوهندگان این مطلب بزرگ و مقصد عالی بیان کنم. پس عنان عنایت را در این شرح به تلخیص و ترتیب و تبویب و تهذیب آن با پرهیز از اطناب ممل و ایجاز مخل متوجه ساختم.
ساختار کتاب
کتاب، در دو جلد تنظیم شده است که جلد اول آن مشتمل بر یک مقدمه از شارح و ده نهج و جلد دوم مشتمل بر ده نمط است. شارح، در هر نهج و نمطی فقره هایی از کلام بو علی را نقل کرده و به شرح و بررسی آن پرداخته است. شاید شرح فخر رازی بر اشارات را بتوان اولین شرح به حساب آورد که در اکثر موارد از عهده غوامض و مشکلات آن برآمده و با عباراتی روشن و روان شرح داده است، اما او فقط به شرح نظریات ابن سینا بسنده نکرده است، بلکه در بسیاری از موارد به نقد و نقض مطالب کتاب پرداخته و آنها را با سؤال های جدی مواجه ساخته است؛ به خصوص در مسائل فلسفه اولی و آن جا که قواعد فلسفی با عقاید اشعری او در تعارض بوده چنان زبان به خرده گیری باز کرده و در وارد کردن اشکال و اعتراض لجاجت به خرج داده و راه افراط پیموده که جنبه ایراد و اشکال و تشکیک در شرح او بر جنبه ایضاح و تفسیر سبقت گرفته است و به قول بعضی از نکته پردازان شرح او را به جرح تبدیل کرده است و شاید بهترین توصیف در باره کتاب او همان کلامی باشد که خواجه نصیر الدین طوسی در آغاز شرح خود آورده است که «فخر رازی، با وجود اینکه شرح خوبی نوشته، ولی در رد صاحب کتاب راه مبالغه را پیموده است و در نقض قواعد او پای را از حد اعتدال فراتر نهاده به طوری که کوشش های او جز قدح بر ابن سینا به بار نیاورده است».
اشکالات فخر رازی
...
او در ابتدای شرح اشارات می گوید: کتاب «الاشارات و التنبیهات»، تالیف شیخ الرئیس اگر چه حجم آن کوچک است، اما علم آن بسیار، اسم آن بزرگ، نظم آن پیچیده، فهم آن مشکل، دارای شگفتی های بزرگ، منطبق بر کلام صاحبان اندیشه های ناب، در بر دارنده نکته های عجیب و فواید غریبی است که اکثر آثار مبسوط از آنها خالی است و در کتاب های طولانی چیزی از آنها یافت نمی شود و بسیاری از مردمان را دیدم که برای تحقیق معانی آن به سوی آن روی آورده، از اسرار و مبانی آن بحث نموده، از غوامض و مشکلات آن جست وجو کرده و در فواید و نکته های آن تامل نموده اند، سپس بعضی از ایشان را مشاهده کردم که از آن با دست خالی برمی گردند بدون آن که به چیزی که مایه روشنی چشم آنها باشد دست یافته باشند.من که بخش شایسته ای از عمر خویش را در تتبع فصول و فهم نصوص و کشف اسرار و تعمق در ژرفای این کتاب صرف کرده ام، تصمیم گرفتم تا آن بهره ایی را که برده ام برای راهنمایی پژوهندگان این مطلب بزرگ و مقصد عالی بیان کنم. پس عنان عنایت را در این شرح به تلخیص و ترتیب و تبویب و تهذیب آن با پرهیز از اطناب ممل و ایجاز مخل متوجه ساختم.
اشارات در نظر فخر رازی
فخر رازی اشارات را یک بار آنرا شرح نموده و بار دیگر خلاصه کرده و نامش را «لباب الاشارات» نهاد. وی درمیان فلاسفه به نظریات و آراء شیخ الرئیس بیش از همه توجه داشت و در تالیفات خود به نقل و توضیحات آنها یا وارد کردن اعتراض و تشکیک بر آنها پرداخته است. فخر غیر از اشارات «عیون الحکمه» بوعلی را نیز شرح کرده است که نشان از توجه ویژه وی به آثار ابن سیناست. او در ابتدای شرح اشارات می گوید: کتاب «الاشارات و التنبیهات»، تالیف شیخ الرئیس اگر چه حجم آن کوچک است، اما علم آن بسیار، اسم آن بزرگ، نظم آن پیچیده، فهم آن مشکل، دارای شگفتی های بزرگ، منطبق بر کلام صاحبان اندیشه های ناب، در بر دارنده نکته های عجیب و فواید غریبی است که اکثر آثار مبسوط از آنها خالی است و در کتاب های طولانی چیزی از آنها یافت نمی شود و بسیاری از مردمان را دیدم که برای تحقیق معانی آن به سوی آن روی آورده، از اسرار و مبانی آن بحث نموده، از غوامض و مشکلات آن جست جو کرده و در فواید و نکته های آن تامل نموده اند، سپس بعضی از ایشان را مشاهده کردم که از آن با دست خالی برمی گردند بدون آن که به چیزی که مایه روشنی چشم آنها باشد دست یافته باشند. من که بخش شایسته ای از عمر خویش را در تتبع فصول و فهم نصوص و کشف اسرار و تعمق در ژرفای این کتاب صرف کرده ام، تصمیم گرفتم تا آن بهره ه ایی را که برده ام برای راهنمایی پژوهندگان این مطلب بزرگ و مقصد عالی بیان کنم. پس عنان عنایت را در این شرح به تلخیص و ترتیب و تبویب و تهذیب آن با پرهیز از اطناب ممل و ایجاز مخل متوجه ساختم.
ساختار کتاب
کتاب، در دو جلد تنظیم شده است که جلد اول آن مشتمل بر یک مقدمه از شارح و ده نهج و جلد دوم مشتمل بر ده نمط است. شارح، در هر نهج و نمطی فقره هایی از کلام بو علی را نقل کرده و به شرح و بررسی آن پرداخته است. شاید شرح فخر رازی بر اشارات را بتوان اولین شرح به حساب آورد که در اکثر موارد از عهده غوامض و مشکلات آن برآمده و با عباراتی روشن و روان شرح داده است، اما او فقط به شرح نظریات ابن سینا بسنده نکرده است، بلکه در بسیاری از موارد به نقد و نقض مطالب کتاب پرداخته و آنها را با سؤال های جدی مواجه ساخته است؛ به خصوص در مسائل فلسفه اولی و آن جا که قواعد فلسفی با عقاید اشعری او در تعارض بوده چنان زبان به خرده گیری باز کرده و در وارد کردن اشکال و اعتراض لجاجت به خرج داده و راه افراط پیموده که جنبه ایراد و اشکال و تشکیک در شرح او بر جنبه ایضاح و تفسیر سبقت گرفته است و به قول بعضی از نکته پردازان شرح او را به جرح تبدیل کرده است و شاید بهترین توصیف در باره کتاب او همان کلامی باشد که خواجه نصیر الدین طوسی در آغاز شرح خود آورده است که «فخر رازی، با وجود اینکه شرح خوبی نوشته، ولی در رد صاحب کتاب راه مبالغه را پیموده است و در نقض قواعد او پای را از حد اعتدال فراتر نهاده به طوری که کوشش های او جز قدح بر ابن سینا به بار نیاورده است».
اشکالات فخر رازی
...
wikifeqh: شرحی_الاشارات
[ویکی نور] شرح الاشارات و التنبیهات (للفخر الرازی). اشارات و تنبیهات شیخ الرئیس دارای ویژگی های متعددی می باشد که از آن جمله می توان به جامعیت و زمان تألیف آن اشاره کرد. این کتاب عربی از آنجایی که در اواخر عمر بوعلی تألیف گردیده است کاملتر و دقیق تر از دیگر آثارش می باشد. البته مشخص است که «شفا» جامع ترین کتاب ابن سیناست و اشارات آن جامعیت را ندارد لیکن مؤلف نظریات تکمیل و تصحیح شده خود را با حذف اضافات و جمع مطالب مورد نیاز در اینجا آورده است برای مثال ابواب و عناوین اشارات در هیچک از آثار وی به چشم نمی خورد.
ساختار «اشارات و تنبیهات»
ابن سینا، با اینکه در دیگر آثار خود از عناوین رایج مانند فن، مقاله، فصل و امثال اینها استفاده کرده است ولی در این کتاب برای تعیین عناوین بخش های کلی از اصطلاحاتی نو و بی سابقه همچون نهج و نمط و برای فصول فرعی از عناوینی مانند اشاره، تنبیه، وهم و تنبیه استفاده کرده است، نهج در لغت به معنی راه روشن و نمط بمعنی سفره گسترده می باشد. بوعلی در بخش منطق ده نهج و در بخش فلسفه ده نمط ایجاد کرده است که علتش را این طور بیان کرده اند زیرا منطق وسیله ای برای تسلیم راه های حدّ و برهان پس ابواب آن راههایی برای یادگیری سایر علوم هستند و چون ابواب فلسفه طبیعی و الهی خود بالذات مطلوبند پس بمنزله خوان های گسترده برای جویندگان حکمت می باشند. اما برای تعیین فصول فرعی آنها که مهم و اساسی و نیازمند استدلال هستند از عنوان اشاره و از آنها که روشن و فرعی اند با تنبیه و از آراء نادرست با وهم یاد شده است.
از دیگر ویژگیهای کتاب اشارات را نثر شیوا و ادیبانه آن دانسته اند البته این حالت در تمام آثار شیخ الرئیس مشهود و ملموس است لکن اوج آن را در «اشارات و تنبیهات» می توان ملاحظه کرد. بیان مطالب در قالب عباراتی موجز که نمونه های فراوانی در اشارات وجود دارد تا جایی که می توان کل اشارات را به همین شکل دانست و شاهد آن نیز عبارتی از خواجه نصیر است که می گوید: «کتاب او مشتمل بر اشارات به مطالبی است که امّهاتند و مشمول از تنبیهات به مباحثی است که مهمّاتند پر از جواهراتی که به منزله فصول اند و در بردارنده کلماتی که بیشتر آنها به منزله نصوص می باشند. کتاب او بیانی اعجاز گونه با عباراتی مرجز و اشاراتی زیبا با کلماتی دلکش دارد که همت های بلند را برای فراگیری کنه معانی خود متوقف ساخته و آرزوها را بر اطلاع از مقاصد خود کوتاه کرده است. خود شیخ الرئیس در آغاز کتاب می گوید ای کسی که بر تحقیق حق حریص هستی من در این «اشارات و تنبیهات» اصول و جمله هائی از حکمت را به تو هدیه می کنم که اگر تیز هوشی خود را به کار بندی تفریع و تفصیل آنها بر تو آسان خواهد بود. در آغاز بخش حکمت نیز می گوید مطالب این کتاب اشاراتی به اصول، و تنبیهاتی بر جمله هایی است که هر کس فهم آنها برایش میسّر شود بینا گردد وکسی که درک این مطالب بر او دشوار آید سخن صریح تر او را بهره مند نسازد برای توفیق باید بر خدا توکل کرد و من دوباره وصیّتم را تکرار و برخواهشم اصرار می ورزم که بخل به خرج دهید از اینکه مطالب این کتاب در اختیار کسی قرار گیرد که واجد شرایط مندرج در آخر این کتاب نمی باشد. و نهایتاً مهمترین ویژگی اشارات را تبیین اصول ومبانی عرفان در فلسفه می توان به حساب آورد زیرا اشارات تنها اثر فلسفی جامع ابن سینا ست که به جای بخش ریاضی سه فصل آخر آن مشتمل بر عرفان و تصوّف است او برای اولین بار از عرفان در فلسفه و آن هم در شریف ترین بخش آن یعنی الهیات سخن گفته است او در نمط هشتم، نهم و دهم این کتاب از اصول و مبانی عرفان بحث کرده، اصطلاحات عرفانی را به نیکو ترین وجهی توضیح داده و با استمداد از مقام رفیع علمی و شهرت عظیمی که در طب و فلسفه داشته از کرامات و خوارق عادات مشایخ صوفیّه رفع استبعاد کرده و آنها را موّجه و قابل قبول دانسته است. و این کار او یعنی گفتگو از مقامات و حالات و واردات ومشاهدات و مصطلحات اهل عرفان در فلسفه قبل از او نظیر نداشته و کاری بدیع و بی سابقه است.
اما ویژگی بخش منطق اشارات را می توان فاصله ای که بوعلی از فلاسفه مشاء گرفته و مطالب را به دلخواه و سلیقه خود تنظیم کرده است، دانست. ابداعات و نوآوریهای او در بخش فلسفه الهی به حدّی چشم گیر است که می توان حکم کرد او تحت تأثیر جهان بینی اسلامی، فلسفه ارسطوئی را در این بخش کمال مطلوب نیافته و درصدد تأمین نظام فلسفی جدیدی بوده است. اما در بخش منطق، اصول و قواعدی که حکیم یونانی تأسیس کرده آنچنان محکم و استوار بوده که همه دانشمندان بعد از او تا به امروز، نه از باب تقلید صرف که از جهت اتقان و جامعیّت در آن به دیده احترام و خضوع نگاه کرده اند و چنانکه از قول ابن سینا نقل شده است بعد از ارسطو کسی پیدا نشده است که بر منطق او چیزی بیافزاید یا نقصان و قصوری را برای آن ثابت کند.
ساختار «اشارات و تنبیهات»
ابن سینا، با اینکه در دیگر آثار خود از عناوین رایج مانند فن، مقاله، فصل و امثال اینها استفاده کرده است ولی در این کتاب برای تعیین عناوین بخش های کلی از اصطلاحاتی نو و بی سابقه همچون نهج و نمط و برای فصول فرعی از عناوینی مانند اشاره، تنبیه، وهم و تنبیه استفاده کرده است، نهج در لغت به معنی راه روشن و نمط بمعنی سفره گسترده می باشد. بوعلی در بخش منطق ده نهج و در بخش فلسفه ده نمط ایجاد کرده است که علتش را این طور بیان کرده اند زیرا منطق وسیله ای برای تسلیم راه های حدّ و برهان پس ابواب آن راههایی برای یادگیری سایر علوم هستند و چون ابواب فلسفه طبیعی و الهی خود بالذات مطلوبند پس بمنزله خوان های گسترده برای جویندگان حکمت می باشند. اما برای تعیین فصول فرعی آنها که مهم و اساسی و نیازمند استدلال هستند از عنوان اشاره و از آنها که روشن و فرعی اند با تنبیه و از آراء نادرست با وهم یاد شده است.
از دیگر ویژگیهای کتاب اشارات را نثر شیوا و ادیبانه آن دانسته اند البته این حالت در تمام آثار شیخ الرئیس مشهود و ملموس است لکن اوج آن را در «اشارات و تنبیهات» می توان ملاحظه کرد. بیان مطالب در قالب عباراتی موجز که نمونه های فراوانی در اشارات وجود دارد تا جایی که می توان کل اشارات را به همین شکل دانست و شاهد آن نیز عبارتی از خواجه نصیر است که می گوید: «کتاب او مشتمل بر اشارات به مطالبی است که امّهاتند و مشمول از تنبیهات به مباحثی است که مهمّاتند پر از جواهراتی که به منزله فصول اند و در بردارنده کلماتی که بیشتر آنها به منزله نصوص می باشند. کتاب او بیانی اعجاز گونه با عباراتی مرجز و اشاراتی زیبا با کلماتی دلکش دارد که همت های بلند را برای فراگیری کنه معانی خود متوقف ساخته و آرزوها را بر اطلاع از مقاصد خود کوتاه کرده است. خود شیخ الرئیس در آغاز کتاب می گوید ای کسی که بر تحقیق حق حریص هستی من در این «اشارات و تنبیهات» اصول و جمله هائی از حکمت را به تو هدیه می کنم که اگر تیز هوشی خود را به کار بندی تفریع و تفصیل آنها بر تو آسان خواهد بود. در آغاز بخش حکمت نیز می گوید مطالب این کتاب اشاراتی به اصول، و تنبیهاتی بر جمله هایی است که هر کس فهم آنها برایش میسّر شود بینا گردد وکسی که درک این مطالب بر او دشوار آید سخن صریح تر او را بهره مند نسازد برای توفیق باید بر خدا توکل کرد و من دوباره وصیّتم را تکرار و برخواهشم اصرار می ورزم که بخل به خرج دهید از اینکه مطالب این کتاب در اختیار کسی قرار گیرد که واجد شرایط مندرج در آخر این کتاب نمی باشد. و نهایتاً مهمترین ویژگی اشارات را تبیین اصول ومبانی عرفان در فلسفه می توان به حساب آورد زیرا اشارات تنها اثر فلسفی جامع ابن سینا ست که به جای بخش ریاضی سه فصل آخر آن مشتمل بر عرفان و تصوّف است او برای اولین بار از عرفان در فلسفه و آن هم در شریف ترین بخش آن یعنی الهیات سخن گفته است او در نمط هشتم، نهم و دهم این کتاب از اصول و مبانی عرفان بحث کرده، اصطلاحات عرفانی را به نیکو ترین وجهی توضیح داده و با استمداد از مقام رفیع علمی و شهرت عظیمی که در طب و فلسفه داشته از کرامات و خوارق عادات مشایخ صوفیّه رفع استبعاد کرده و آنها را موّجه و قابل قبول دانسته است. و این کار او یعنی گفتگو از مقامات و حالات و واردات ومشاهدات و مصطلحات اهل عرفان در فلسفه قبل از او نظیر نداشته و کاری بدیع و بی سابقه است.
اما ویژگی بخش منطق اشارات را می توان فاصله ای که بوعلی از فلاسفه مشاء گرفته و مطالب را به دلخواه و سلیقه خود تنظیم کرده است، دانست. ابداعات و نوآوریهای او در بخش فلسفه الهی به حدّی چشم گیر است که می توان حکم کرد او تحت تأثیر جهان بینی اسلامی، فلسفه ارسطوئی را در این بخش کمال مطلوب نیافته و درصدد تأمین نظام فلسفی جدیدی بوده است. اما در بخش منطق، اصول و قواعدی که حکیم یونانی تأسیس کرده آنچنان محکم و استوار بوده که همه دانشمندان بعد از او تا به امروز، نه از باب تقلید صرف که از جهت اتقان و جامعیّت در آن به دیده احترام و خضوع نگاه کرده اند و چنانکه از قول ابن سینا نقل شده است بعد از ارسطو کسی پیدا نشده است که بر منطق او چیزی بیافزاید یا نقصان و قصوری را برای آن ثابت کند.
wikinoor: شرح_الاشارات_و_التنبیهات_(للفخر_الرازی)
[ویکی فقه] شرح الاشارات و التنبیهات (کتاب). «شرح الاشارات و التنبیهات»، یکی از معروف ترین و با اهمیت ترین شروح اشارات بو علی است که توسط خواجه نصیر الدین طوسی به زبان عربی نوشته شده است.
خواجه نصیر الدین طوسی، در مقدمه کتاب، غرض خود را از تالیف چنین شرحی، پاسخ به درخواست بعضی از دوستانش می داند که با دیدن شرح فخر رازی بر اشارات، متوجه گردیده اند که در واقع جرح است نه شرح، فلذا از خواجه خواسته اند تا با شرح و توضیح مقاصد شیخ الرئیس، از ارزش و منزلت کتاب اشارات دفاع نماید.این شرح، هم به لحاظ علمی و هم به لحاظ شهرت و وثاقت در جایگاه ویژه ای قرار دارد؛ از این رو قطب الدین رازی ، این شرح را شرح کرده است و در ضمن آن، به اشکالات فخر رازی، پاسخ داده است و در واقع شرح وی، قضاوتی است بین شرح خواجه و شرح فخر رازی.
خواجه نصیر الدین طوسی، در مقدمه کتاب، غرض خود را از تالیف چنین شرحی، پاسخ به درخواست بعضی از دوستانش می داند که با دیدن شرح فخر رازی بر اشارات، متوجه گردیده اند که در واقع جرح است نه شرح، فلذا از خواجه خواسته اند تا با شرح و توضیح مقاصد شیخ الرئیس، از ارزش و منزلت کتاب اشارات دفاع نماید.این شرح، هم به لحاظ علمی و هم به لحاظ شهرت و وثاقت در جایگاه ویژه ای قرار دارد؛ از این رو قطب الدین رازی ، این شرح را شرح کرده است و در ضمن آن، به اشکالات فخر رازی، پاسخ داده است و در واقع شرح وی، قضاوتی است بین شرح خواجه و شرح فخر رازی.