[ویکی نور] «شرح اصول استنباط» شرح فارسی محمدی خراسانی است بر کتاب اصول الاستنباط علی نقی حیدری است. شرح حاضر در دو جلد منتشر شده بدین ترتیب که در جلد اول مباحث مقدماتی و الفاظ و در جلد دوم مباحث عقلی و اصول عملیه شرح شده است.
کتاب به صورت درسنامه تنظیم شده و پس از ارایه هر درس تمریناتی در نظر گرفته شده و حل تمرینات نیز آمده است. نگارنده (شارح) قسمتهای کوتاهی از عبارت مربوط به متن کتاب «اصول استنباط» را ذکر کرده و به شرح مبسوط متن پرداخته است. وی دیدگاه های برخی از اصولیان معاصر را نیز منعکس نموده است.
در ابتدای کتاب تعریفی از علم اصول فقه ارایه شده و موضوع علم و تمایز علوم بر حسب موضوعات آنها بررسی گردیده است. آنگاه به بحث درباره ماهیت مسایل علم اصول فقه پرداخته شده و کاربرد این علم در استنباط احکام شرعی بیان گردیده است. در ادامه نویسنده به بحث درباره مباحث الفاظ پرداخته و اموری مانند حقیقت شرعیه و صحیح و اعم، اشتراک لفظی و مشتق را بیان کرده است. مبحث بعدی کتاب درباره اوامر و و دلالت ماده و صیغه امر است که در این بخش نویسنده نخست صیغه های مختلف امر را معرفی کرده و سپس دلالت داشتن صیغه امر بر مرّه و تکرار و فور و تراخی را بررسی نموده و به این نتیجه می رسد که صیغه امر هیچ گونه دلالتی بر فور، تراخی، مره و تکرار ندارد و این قبیل از امور را باید با قراین موجود در جمله به دست آورد. در بخش بعدی کتاب نویسنده به بررسی معنای اقسام واجب پرداخته و واجب کفایی و عینی، واجب تخییری و تعیینی، واجب مشروط و مطلق و... را همراه با ذکر مصداقی از آنها ذکر کرده است. در همین راستا نویسنده به بحث درباره مقدمه واجب پرداخته و نوع وجوب آن نسبت ذی المقدمه را با توجه به اقسام واجب ذکر شده بیان کرده است.
در قسمت های بعدی کتاب به مسأله ضد اشاره شده و نسخ وجوب فعلی توسط شارع بیان شده است.مبحث نواهی و بیان ماده و صیغه نهی، دلالت نهی بر فساد و حرمت، اجتماع امر و نهی، مبحث مفاهیم و تحقیق در مورد مفهوم داشتن یا نداشتن شرط، وصف و غایت از مباحث بعدی کتاب است.
در بخش دیگری از کتاب نویسنده درباره الفاظ عام و خاص و اجمال مخصص در شبهه مفهومیه و مصداقیه پرداخته و انواع مخصص لفظی و لبّی را بررسی نموده است. در همین رابطه نگارنده ضرورت عدم تمسک به عام قبل از فحص از مخصص و تخصیص قرآن به خبر و احد و احکام عام و خاص را بررسی نموده است. سپس به بحث درباره مطلق و مقید پرداخته و قید زدن به اطلاق نص را تشریح کرده و اجتماع مطلق و مقید و صور مختلف آن را بیان نموده و دیدگاه های شیخ مرتضی انصاری را در این موضوع تبیین نموده و بدین صورت مباحث جلد اول را به پایان برده است.
کتاب به صورت درسنامه تنظیم شده و پس از ارایه هر درس تمریناتی در نظر گرفته شده و حل تمرینات نیز آمده است. نگارنده (شارح) قسمتهای کوتاهی از عبارت مربوط به متن کتاب «اصول استنباط» را ذکر کرده و به شرح مبسوط متن پرداخته است. وی دیدگاه های برخی از اصولیان معاصر را نیز منعکس نموده است.
در ابتدای کتاب تعریفی از علم اصول فقه ارایه شده و موضوع علم و تمایز علوم بر حسب موضوعات آنها بررسی گردیده است. آنگاه به بحث درباره ماهیت مسایل علم اصول فقه پرداخته شده و کاربرد این علم در استنباط احکام شرعی بیان گردیده است. در ادامه نویسنده به بحث درباره مباحث الفاظ پرداخته و اموری مانند حقیقت شرعیه و صحیح و اعم، اشتراک لفظی و مشتق را بیان کرده است. مبحث بعدی کتاب درباره اوامر و و دلالت ماده و صیغه امر است که در این بخش نویسنده نخست صیغه های مختلف امر را معرفی کرده و سپس دلالت داشتن صیغه امر بر مرّه و تکرار و فور و تراخی را بررسی نموده و به این نتیجه می رسد که صیغه امر هیچ گونه دلالتی بر فور، تراخی، مره و تکرار ندارد و این قبیل از امور را باید با قراین موجود در جمله به دست آورد. در بخش بعدی کتاب نویسنده به بررسی معنای اقسام واجب پرداخته و واجب کفایی و عینی، واجب تخییری و تعیینی، واجب مشروط و مطلق و... را همراه با ذکر مصداقی از آنها ذکر کرده است. در همین راستا نویسنده به بحث درباره مقدمه واجب پرداخته و نوع وجوب آن نسبت ذی المقدمه را با توجه به اقسام واجب ذکر شده بیان کرده است.
در قسمت های بعدی کتاب به مسأله ضد اشاره شده و نسخ وجوب فعلی توسط شارع بیان شده است.مبحث نواهی و بیان ماده و صیغه نهی، دلالت نهی بر فساد و حرمت، اجتماع امر و نهی، مبحث مفاهیم و تحقیق در مورد مفهوم داشتن یا نداشتن شرط، وصف و غایت از مباحث بعدی کتاب است.
در بخش دیگری از کتاب نویسنده درباره الفاظ عام و خاص و اجمال مخصص در شبهه مفهومیه و مصداقیه پرداخته و انواع مخصص لفظی و لبّی را بررسی نموده است. در همین رابطه نگارنده ضرورت عدم تمسک به عام قبل از فحص از مخصص و تخصیص قرآن به خبر و احد و احکام عام و خاص را بررسی نموده است. سپس به بحث درباره مطلق و مقید پرداخته و قید زدن به اطلاق نص را تشریح کرده و اجتماع مطلق و مقید و صور مختلف آن را بیان نموده و دیدگاه های شیخ مرتضی انصاری را در این موضوع تبیین نموده و بدین صورت مباحث جلد اول را به پایان برده است.
wikinoor: شرح_اصول_استنباط