[ویکی فقه] شبیه سازی درمانی یک نوع فرایندی است که در چند مرحله به وقوع می پیوندد یعنی اول، انتقال هسته سلولی؛ دوم، تحریک تخمک حاویِ هسته سلولِ جسمی؛ سوم، بیرون آوردنِ توده سلولیِ درون رویان. که به خاطر اهمیت بررسی فقهی، ضروری می نماید فقه در قبال مشکل مطرح شده در مورد آن اظهار نظر کند. شبیه سازی درمانی را در دو محور اصلی باید کاوید: موضوع شناسی و حکم شناسی.
شبیه سازی درمانی فرایندی است که در چند مرحله به وقوع می پیوندد: اول، انتقال هسته سلولی؛ دوم، تحریک تخمک حاویِ هسته سلولِ جسمی؛ سوم، بیرون آوردنِ توده سلولیِ درون رویان.
← مرحله اول
اهمیت بررسی فقهی شبیه سازی درمانی به دلیل برخورداری این تکنیک از ویژگی هایی است که نقش مهم و منحصر به فرد را در درمان بیماری های صعب العلاج و کشنده به آن بخشیده است. با وجود داشتن چنین نقش حیرت آوری ـ که هر روز ابعاد آن در اثر پیشرفت مطالعات علمی آشکارتر می گردد ـ ضروری می نماید فقه در قبال مشکل مطرح شده در مورد آن اظهار نظر کند؛ مشکلی که در ادبیات طیف نسبتاً گسترده مخالفان آن با عنوان از بین رفتن منزلت اخلاقی و حق انسانی جنینی که با اتمام این تکنیک قربانی می گردد، یاد شده است. توضیح بیشتر را در زیر پی می گیریم.باید دید کدام یک از سه مرحله فرایند شبیه سازی، درمانی مجاز است و کدام یک غیر مجاز؟ طبعاً اگر حتی یک مرحله از این مراحل غیر مجاز شناخته شود، نمی توان به جواز شبیه سازی درمانی ـ که از مجموع این مراحل تشکیل می شود ـ فتوا داد. به تعبیر دیگر، جواز شبیه سازی درمانی منوط به جایز بودن تمام این مراحل است. اینک به بررسی سه مرحله پیش گفته می پردازیم:مرحله نخست که استفاده از سلول تن یک انسان است، به خودی خود هیچ منعی ندارد. اگر مشکلی هست، در مرحله های بعد است که به این مرحله ربطی ندارد.در مرحله دوم عملیات بر روی سلول و رساندن آن به مرحله ای است که سلول، به جنین ۶یا۷ روزه ای تبدیل می شود. در این عملیات باید سه کار انجام گیرد: ۱. بیرون آوردن هسته سلول؛ ۲. نهادن آن در داخل یک تخمک که هسته آن را خارج کرده اند؛ ۳. وادارسازی تخمک به انقسام پذیری سلولی از راه تحریک آن با یک جریان الکتریکی و یا شیمیایی.این نوع دخل و تصرف ها نیز که در این مرحله انجام می گیرد، به خودی خود با منعی مواجه نیست. تنها یک اشکال وجود دارد و آن این که ممکن است به عنوان مقدمه حرام، حرام باشد. البته این مقدمیت هنگامی است که بدانیم در صورت دست زدن به این عملیات، وضعیتی پیش خواهد آمد که با از دست رفتن کنترل، شرایط سوءاستفاده از فرصت و موقعیت ایجاد شده شکل می گیرد و اقدام به تبدیل کردن جنین به انسان، روند اجتناب ناپذیر به خود می گیرد. در این صورت، اگر شبیه سازی انسانی را ـ خواه به عنوان اوّلی یا به عنوان ثانوی ـ عملی حرام بدانیم، انجام عملیات یاد شده از باب مقدمه حرام، حرام می گردد.اما مرحله سوم، اخراج توده سلولی نهفته در داخل رویان است که برای کاشت و دست یابی به سلول های بنیادی انجام می گیرد. مشکلی که باعث برانگیخته شدن اختلافی جدی هم در مسیحیت و هم در اسلام شده، متوجه همین مرحله است. مشکل این است که اخراج توده سلولی، به از بین رفتن و قتل جنین می انجامد و استعداد آن را برای انسان شدن از بین می برد.برای ارائه حکم شبیه سازی درمانی باید آن را از سه منظر بررسی کرد:اول: بررسی حکم تحت عنوان (قتل جنین)؛دوم: بررسی حکم تحت عنوان (حرمت از بین بردن جنین از باب توسعه در موضوع قتل از سوی شارع و نه از باب قتل عرفی)؛سوم: بررسی حکم تحت عنوان (صرف منع از نابودسازی جنین)، نه منع از باب قتل.طبیعتاً میان این سه مقوله، تفاوت وجود دارد. مقوله حرمت از باب قتل، وضع سخت تری نسبت به مقوله حرمت از باب دوم و سوم دارد، و مقوله حرمت از باب دوم نیز وضع دشوارتری نسبت به مقوله حرمت از باب سوم دارد. در صورت سوم، قاعده اهم و مهم را می توان به صورت سهل تر و بیشتری جاری کرد؛ یعنی بر پایه این نظریه، می توان گفت: اگرچه نابودسازی رویان ممنوع است، ولی هرگاه انسان با مرضی سخت و گاه منتهی به مرگ مواجه شود، می توان با توجه به اهمیت بیشتر جان این انسان، نابودی آن رویان را ـ که به دست یابی به سلول بنیادی برای معالجه بیمار یاد شده می انجامد ـ جایز دانست.
← حرمت نابودسازی رویان از باب قتل
۱. ↑ حر عاملی، وسائل الشیعه،، ج۱۹، ص۱۵.
...
شبیه سازی درمانی فرایندی است که در چند مرحله به وقوع می پیوندد: اول، انتقال هسته سلولی؛ دوم، تحریک تخمک حاویِ هسته سلولِ جسمی؛ سوم، بیرون آوردنِ توده سلولیِ درون رویان.
← مرحله اول
اهمیت بررسی فقهی شبیه سازی درمانی به دلیل برخورداری این تکنیک از ویژگی هایی است که نقش مهم و منحصر به فرد را در درمان بیماری های صعب العلاج و کشنده به آن بخشیده است. با وجود داشتن چنین نقش حیرت آوری ـ که هر روز ابعاد آن در اثر پیشرفت مطالعات علمی آشکارتر می گردد ـ ضروری می نماید فقه در قبال مشکل مطرح شده در مورد آن اظهار نظر کند؛ مشکلی که در ادبیات طیف نسبتاً گسترده مخالفان آن با عنوان از بین رفتن منزلت اخلاقی و حق انسانی جنینی که با اتمام این تکنیک قربانی می گردد، یاد شده است. توضیح بیشتر را در زیر پی می گیریم.باید دید کدام یک از سه مرحله فرایند شبیه سازی، درمانی مجاز است و کدام یک غیر مجاز؟ طبعاً اگر حتی یک مرحله از این مراحل غیر مجاز شناخته شود، نمی توان به جواز شبیه سازی درمانی ـ که از مجموع این مراحل تشکیل می شود ـ فتوا داد. به تعبیر دیگر، جواز شبیه سازی درمانی منوط به جایز بودن تمام این مراحل است. اینک به بررسی سه مرحله پیش گفته می پردازیم:مرحله نخست که استفاده از سلول تن یک انسان است، به خودی خود هیچ منعی ندارد. اگر مشکلی هست، در مرحله های بعد است که به این مرحله ربطی ندارد.در مرحله دوم عملیات بر روی سلول و رساندن آن به مرحله ای است که سلول، به جنین ۶یا۷ روزه ای تبدیل می شود. در این عملیات باید سه کار انجام گیرد: ۱. بیرون آوردن هسته سلول؛ ۲. نهادن آن در داخل یک تخمک که هسته آن را خارج کرده اند؛ ۳. وادارسازی تخمک به انقسام پذیری سلولی از راه تحریک آن با یک جریان الکتریکی و یا شیمیایی.این نوع دخل و تصرف ها نیز که در این مرحله انجام می گیرد، به خودی خود با منعی مواجه نیست. تنها یک اشکال وجود دارد و آن این که ممکن است به عنوان مقدمه حرام، حرام باشد. البته این مقدمیت هنگامی است که بدانیم در صورت دست زدن به این عملیات، وضعیتی پیش خواهد آمد که با از دست رفتن کنترل، شرایط سوءاستفاده از فرصت و موقعیت ایجاد شده شکل می گیرد و اقدام به تبدیل کردن جنین به انسان، روند اجتناب ناپذیر به خود می گیرد. در این صورت، اگر شبیه سازی انسانی را ـ خواه به عنوان اوّلی یا به عنوان ثانوی ـ عملی حرام بدانیم، انجام عملیات یاد شده از باب مقدمه حرام، حرام می گردد.اما مرحله سوم، اخراج توده سلولی نهفته در داخل رویان است که برای کاشت و دست یابی به سلول های بنیادی انجام می گیرد. مشکلی که باعث برانگیخته شدن اختلافی جدی هم در مسیحیت و هم در اسلام شده، متوجه همین مرحله است. مشکل این است که اخراج توده سلولی، به از بین رفتن و قتل جنین می انجامد و استعداد آن را برای انسان شدن از بین می برد.برای ارائه حکم شبیه سازی درمانی باید آن را از سه منظر بررسی کرد:اول: بررسی حکم تحت عنوان (قتل جنین)؛دوم: بررسی حکم تحت عنوان (حرمت از بین بردن جنین از باب توسعه در موضوع قتل از سوی شارع و نه از باب قتل عرفی)؛سوم: بررسی حکم تحت عنوان (صرف منع از نابودسازی جنین)، نه منع از باب قتل.طبیعتاً میان این سه مقوله، تفاوت وجود دارد. مقوله حرمت از باب قتل، وضع سخت تری نسبت به مقوله حرمت از باب دوم و سوم دارد، و مقوله حرمت از باب دوم نیز وضع دشوارتری نسبت به مقوله حرمت از باب سوم دارد. در صورت سوم، قاعده اهم و مهم را می توان به صورت سهل تر و بیشتری جاری کرد؛ یعنی بر پایه این نظریه، می توان گفت: اگرچه نابودسازی رویان ممنوع است، ولی هرگاه انسان با مرضی سخت و گاه منتهی به مرگ مواجه شود، می توان با توجه به اهمیت بیشتر جان این انسان، نابودی آن رویان را ـ که به دست یابی به سلول بنیادی برای معالجه بیمار یاد شده می انجامد ـ جایز دانست.
← حرمت نابودسازی رویان از باب قتل
۱. ↑ حر عاملی، وسائل الشیعه،، ج۱۹، ص۱۵.
...
wikifeqh: شبیه سازی_درمانی