شبکهٔ وکلا سازمانی مذهبی، اجتماعی و اقتصادی بود که از زمان امامت جعفر صادق ( بین ۱۱۴ تا ۱۴۸ ه. ق ) امام ششم امامیه تا پایان غیبت صغری یعنی ۳۲۹ ه. ق ( ۹۴۱ م ) فعالیت می کرد و ارتباط میان امام و شیعیان و نیز گردآوری وجوهات شرعی را برقرار می ساخت.
... [مشاهده متن کامل]
تشکیلات وکالت از عصر صادق به بعد تأسیس و رفته رفته دارای نظم و گستردگی بیشتری شد تا آنجا که در عصر عسکری و سپس دوران موسوم به غیبت صغری به اوج گسترش و انسجام رسید. این سازمان که به ظاهر برای جمع آوری و تحویل وجوه شرعی، نظیر خمس و زکات تأسیس شده بود، در کنار آن به انجام وظایفی چون نقش علمی و دینی و تحویل نامه های حاوی سؤالات شرعی و مهم تر از آن نقش ارشادی در معرفی امام بعدی پس از مرگ امام پیشین را بر عهده داشت. در این تشکیلات، امام رهبر مجموعه تلقی می شد و وکلای ارشدی بودند که نقش ناظر بر عملکرد وکلای نواحی مختلف را ایفا می کردند.
به نوشتهٔ ساشادینا و جاسم حسین، شبکهٔ وکلا در دوران امامان مسئول گردآوری خمس، زکات و سایر وجوهات شرعی شیعیان برای امامان بود. در شرایطی که چند امام آخر به شدت تحت نظارت و مراقبت بودند و امکان ارتباط مستقیم شیعیان با امامان وجود نداشت، عملاً اداره امور ساختار مرکزی جامعه شیعه بر عهدهٔ وکلا بود. در شرایط غیبت امام، وکلا سرپرستی و رهبری جامعه شیعه را در خصوص امور دینی و مالی برعهده گرفتند. جاسم حسین می گوید بتدریج رهبری شبکه وکلا تبدیل به تنها مرجعی شد که می توانست مشروعیت امام جدید را تعیین و اثبات کند. برای نمونه محمد جواد وصیت خود در خصوص نصب علی هادی به عنوان امام بعد را به رئیس شبکه وکلای خود گفت.
سفرا یا نایب خاص در اعتقاد شیعه دوازده امامی چهار سفیر یا نائبی هستند که امام زمان از طریق آنان و در شرایط خاص با شیعیان تماس می گرفت. در طی دوران غیبت صغری شیعیان از طریق این چهار نائب با مهدی در ارتباط بوده و درخواست ها و مسائل خود را طرح می کرده اند و پاسخ می گرفتند. این دوره از مرگ حسن عسکری در سال ۲۶۰ ه. ق ( ۱ ژانویه ۸۷۴ م ) آغاز شده و تا سال ۳۲۹ ه. ق ( ۹۴۱ م ) به طول انجامیده است.
به نوشتهٔ ساشادینا، در منابع اولیه از جمله کتاب های کلینی و ابن بابویه ( شیخ صدوق ) ، به وکلا به طور عمومی اشاره شده و ابن بابویه چندین نفر را نام برده است، که به گفتهٔ وی با مهدی در ارتباط بوده و سمت وکالت را بر عهده داشته اند بی آنکه کسی از آنها را به عنوان وکیل ویژه یا نایب خاص معین کند. اما به خصوص برخی از وکلا به طور نیابی خمس را از شیعیان می گرفته اند و عثمان بن سعید نیز یکی از وکلای حسن عسکری بود. ساشادینا از بررسی روایات ابن بابویه نتیجه می گیرد در دوره غیبت صغری تعداد وکلا محدود به چهار تن نبوده و اصطلاح نیابت خاص در دوره های بعد برای تبیین غیبت صغری ایجاد شده است.
... [مشاهده متن کامل]
تشکیلات وکالت از عصر صادق به بعد تأسیس و رفته رفته دارای نظم و گستردگی بیشتری شد تا آنجا که در عصر عسکری و سپس دوران موسوم به غیبت صغری به اوج گسترش و انسجام رسید. این سازمان که به ظاهر برای جمع آوری و تحویل وجوه شرعی، نظیر خمس و زکات تأسیس شده بود، در کنار آن به انجام وظایفی چون نقش علمی و دینی و تحویل نامه های حاوی سؤالات شرعی و مهم تر از آن نقش ارشادی در معرفی امام بعدی پس از مرگ امام پیشین را بر عهده داشت. در این تشکیلات، امام رهبر مجموعه تلقی می شد و وکلای ارشدی بودند که نقش ناظر بر عملکرد وکلای نواحی مختلف را ایفا می کردند.
به نوشتهٔ ساشادینا و جاسم حسین، شبکهٔ وکلا در دوران امامان مسئول گردآوری خمس، زکات و سایر وجوهات شرعی شیعیان برای امامان بود. در شرایطی که چند امام آخر به شدت تحت نظارت و مراقبت بودند و امکان ارتباط مستقیم شیعیان با امامان وجود نداشت، عملاً اداره امور ساختار مرکزی جامعه شیعه بر عهدهٔ وکلا بود. در شرایط غیبت امام، وکلا سرپرستی و رهبری جامعه شیعه را در خصوص امور دینی و مالی برعهده گرفتند. جاسم حسین می گوید بتدریج رهبری شبکه وکلا تبدیل به تنها مرجعی شد که می توانست مشروعیت امام جدید را تعیین و اثبات کند. برای نمونه محمد جواد وصیت خود در خصوص نصب علی هادی به عنوان امام بعد را به رئیس شبکه وکلای خود گفت.
سفرا یا نایب خاص در اعتقاد شیعه دوازده امامی چهار سفیر یا نائبی هستند که امام زمان از طریق آنان و در شرایط خاص با شیعیان تماس می گرفت. در طی دوران غیبت صغری شیعیان از طریق این چهار نائب با مهدی در ارتباط بوده و درخواست ها و مسائل خود را طرح می کرده اند و پاسخ می گرفتند. این دوره از مرگ حسن عسکری در سال ۲۶۰ ه. ق ( ۱ ژانویه ۸۷۴ م ) آغاز شده و تا سال ۳۲۹ ه. ق ( ۹۴۱ م ) به طول انجامیده است.
به نوشتهٔ ساشادینا، در منابع اولیه از جمله کتاب های کلینی و ابن بابویه ( شیخ صدوق ) ، به وکلا به طور عمومی اشاره شده و ابن بابویه چندین نفر را نام برده است، که به گفتهٔ وی با مهدی در ارتباط بوده و سمت وکالت را بر عهده داشته اند بی آنکه کسی از آنها را به عنوان وکیل ویژه یا نایب خاص معین کند. اما به خصوص برخی از وکلا به طور نیابی خمس را از شیعیان می گرفته اند و عثمان بن سعید نیز یکی از وکلای حسن عسکری بود. ساشادینا از بررسی روایات ابن بابویه نتیجه می گیرد در دوره غیبت صغری تعداد وکلا محدود به چهار تن نبوده و اصطلاح نیابت خاص در دوره های بعد برای تبیین غیبت صغری ایجاد شده است.
