شبکه برون یاخته ای

شبکه برون یاخته ای ( به انگلیسی: extracellular matrix ( ECM ) ) یا ماده زمینه ای، سازه ای جهت حفظ ساختار فیزیکی و شیمیایی پیرامون یاخته هاست. این سازه از درشت مولکولها و مواد معدنی مانند کلاژن، آنزیم ها، گلیکوپروتئین ها و هیدروکسی آپاتیت ها ساخته شده است. [ ۱] [ ۲] [ ۳] همچنین فیبروبلاست ها در آن دیده می شوند.
پرکننده های اصلی ماده زمینه ای گلیکوزآمینوگلیکان ها هستند؛ که از آن میان، مهم ترین گلیکان موجود در ماتریکس برون یاخته ای هیالورونان هایی مانند اسید هیالورونیک است ( پلی ساکارید غیر پروتئوگلیکان ) . گلیکوزآمینوگلیکان ها در روند مورفوژنز و تمایز طبیعی یاخته ها و بافت ها نقش دارند. پروتئوگلیکانها مانند هپاران سولفات، کندروایتین سولفات، کراتان سولفات هستند.
از چیبرهای پروتئینی این بافت مانه، می توان کلاژن، الاستین و گلیکو پروتئین فیبرونکتین را نام برد.
از دیگر پروتئین های بافت مانهٔ برون یاخته ای می توان به متالوپروتئیناز های بافت مانه که به نام آنزیم های بافت مانهٔ متالوپروتئیناز، ( Matrix metalloproteinase  ; MMP ) شناخته می شوند، اشاره کرد. آنزیم های بافت مانهٔ متالوپروتئیناز، خانواده بزرگی از آنزیم های پروتئولیتیک هستند که در تجزیه ترکیبات گوناگون بافت مانهٔ برون یاخته ای نقش دارند. بافت مانه های متالوپروتئیناز، آنزیم های وابسته به کلسیم و روی هستند و در پیشرفت و گسترش بیماری های التهابی ( آرتریت روماتوئید ) ، بیماری های قلبی عروقی و تومورهای سرطانی نقش دارند.
انواع
بر حسب نوع بافت، تفاوتهایی در ترکیب های بافت مانهٔ برون یاخته ای وجود دارد. برای نمونه بافت مانهٔ برون یاخته ای در غضروف در برگیرنده مادهٔ زمینه ای و رشته ها می باشد که از رشته های شرکت کننده در ساختمان آن بسته به نوع غضروف، کلاژن نوع I و II و رشته های الاستیک را می توان نام برد که مسئول استحکام غضروف هستند. در استخوان، حضور مواد استخوانی معدنی در بافت مانهٔ مایه شده است که استخوان بافتی سفت و محکم باشد و چگونگی ساختمان آن سبب گردید، که استخوان با کمترین وزن حداکثر استحکام را داشته باشد.