شبدر

شبدر (سرده). شَبدَر ( نام علمی: Trifolium ) جزء مهم ترین گیاهان علوفه ای خانواده لگومینز ( Leguminous ) در مناطق معتدل و مرطوب است که از نظر علوفه ای و مرتعی دارای ارزش بسیار زیادی است و در تغذیه دام ها نقش بسزایی دارند. شبدرها گیاهی سه برگچه ای اند و به همین خاطر اسم علمی آنها از دو کلمه لاتین "Tria" به معنی سه و "Folia" به معنی سه بر گچه ای گرفته شده است. تعداد گونه های شبدر در دنیا حدود ۳۰۰ گونه ذکر شده که از این تعداد ۲۵ گونه از نظر کشاورزی مهم است که از این تعداد فقط ۹ گونه آنها از جمله شبدر زیر زمینی به صورت تجارتی کشت می شوند. بیشترین پراکنش شبدرها در منطقه مدیترانه است، به طوری که در منطقه اورآسیا ۱۶۰–۱۵۰ گونه، آمریکا ۶۵–۶۰ گونه و در آفریقا ۳۰–۲۵ گونه گزارش شده است. بر اساس تحقیقات بانک ژن گیاهی و ذخایر توارثی مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر تعداد گونه های تاکنون شناخته شده شبدر در ایران حدود ۵۴ گونه است که از این تعداد دو گونه شبدر ایرانی ( Trifolium resupinatum ) و شبدر برسیم ( Trifolium alexandrium ) به صورت وسیع کشت می شوند. [ ۳]
تمام شبدرها در آب و هوای خنک بهترین عملکرد را دارند. در بین شبدرها شبدر سفید از همه مقاوم تر است. میزان قند در شبدرها بیش از یونجه است و سطح برگ بیشتری نسبت به یونجه دارند اما مقاومت شبدرها به شوری کمتر از یونجه است و نیاز آبی شبدرها نیز کمتر از یونجه است. البته باید توجه داشت که شبدرها به لحاظ کمیت تولید در سطح پایین تری از یونجه قرار دارند و میزان مواد غذایی قابل هضم یونجه از شبدرها بیشتر است. گیاهان علوفه ای تیره بقولات از نظر عمق ریشه به شکل زیر هستند: ریشه شبدر‍ سفید< ریشه شبدر‍ قرمز < ریشه شبدر برسیم < ریشه یونجه < ریشه اسپرس. [ ۳]
به صورت کلی تفاوت شبدرها با یونجه این است که:
• برگ یونجه بیضی شکل ولی برگ شبدر گلابی شکل است.
• رنگ برگ ها در شبدر سبز و شفاف و در یونجه سبز تیره است.
شبدرها به دلیل پوسته سخت دارای خواب می باشند که خواب و سختی پوسته در شبدرها به ترتیب زیر است: شبدر قرمز < شبدر السایک < شبدر لادینو < شبدر سفید.
تحقیقات انجام گرفته نشان می دهد مهم ترین عامل ایجاد بذرهای با پوسته سخت در شبدرها خشکی و کمی رطوبت نسبی هوا در زمان رسیدگی است. خواب بذر بسیاری از شبدرها را به وسیله سرما دادن می توان شکست. بذر هیچ یک از شبدرها در زمان جوانه زنی به نور نیاز ندارند. به عبارت بهتر بذر هیچ یک از شبدرها فیتوبلاست نیستند. به لحاظ اندازه بذر نیز شبدرها به شکل زیر هستند: شبدر سفید< شبدر ایرانی < شبدر السایک < شبدر قرمز < شبدر شیرین< شبدر لاکی < شبدر مصری ( برسیم ) . [ ۳] به صورت کلی در مورد گیاهان علوفه ای تیره لگومینوز از نظر اندازه بذر می توان گفت: شبدر سفید< شبدر ایرانی < شبدر السایک < شبدر قرمز < شبدر شیرین< شبدر لاکی < شبدر مصری ( برسیم ) < یونجه< اسپرس < ماشک گل خوشه ای < ماشک معمولی. [ ۳]

شَبدَر (trefoil)
شَبدَر
چندین گونه گیاه، از تیرۀ لوبیاسانان، جنس Trifolium. برگ های این گیاهان به سه برگچۀ کوچک تقسیم شده است. شبدر زرد (T. campestre) برگ های برگچه ای دارد که اطراف گل های زرد را فرا گرفته اند. پهنای آن به یک ونیم سانتی متر می رسد. این گیاه در علفزارهای اروپا، آسیای غربی، امریکای شمالی، و امریکای جنوبی می روید. شبدر باتلاقی (Menyanthes trifoliata) گیاهی علفی و باتلاقی از خانواده Menyanthaceae است. شبدر چهارپر یا آبی گونه ای سرخس آبزی، با نام Marsilea quadrifolia، از خانوادۀ Marsileaceae است. به گونه های جنس Oxalis، از خانوادۀ Oxalidaceae، نیز شبدر ترشک می گویند. یگانه گونۀ این جنس در ایران، گیاهی علفی و یک ساله است که با نام شبدر ترشک جنگلی و به صورت علف هرز می روید.