شاهنشاه ایران
لغت نامه دهخدا
پیشنهاد کاربران
شاهنشاه ایران ( خط پهلوی کتیبه ای: 𐭬𐭫𐭪𐭠𐭭 𐭬𐭫𐭪𐭠 𐭠𐭩𐭥𐭠𐭭 هزوارش: MLKʾn MLKʾ ʾyrʾn آوانویسی به خط لاتین: šāhān šāh ī ērān ) ، عنوانی سیاسی و سلطنتی بود که توسط تعدادی از فرمانروایان حاکم بر فلات ایران در دوران پیش و پس از اسلام مورد استفاده قرار گرفت. قدیمی ترین موارد ثبت شده از کاربرد این عنوان مربوط به آغاز دوره شاهنشاهی ساسانی و زمامداری اردشیر بابکان است که از این عنوان در کتیبه نقش رستم خود و سکه های عهد زمامداری اش بهره برد. عنوان «شاهنشاه ایران» در سوابق مربوط به دوره های هخامنشیان و اشکانیان دیده نشده و کاربرد آن احتمالاً ابتکاری از طرف ساسانیان بوده است. بااین حال جلال خالقی مطلق کاربرد سیاسی «نام ایران» و عنوان های وابسته به آن در زمان ساسانیان را درادامه پیروی شاهان این سلسله از آیین های درباری و کشورداری زمان اشکانیان ارزیابی می کند. به باور شاپور شهبازی، اساس اندیشه باور به وجود یک کشور و حکومتی ایرانی به روزگار شکل گیری اوستا بازمی گردد که در دوره های هخامنشی و اشکانی به صورت غیررسمی تداوم یافته و بنیان گذار شاهنشاهی ساسانی برای پیوندزدن خود به شکوه گذشته ایران ( شاهنشاهی های داریوش بزرگ و مهرداد دوم ) به آن صورت رسمی داده است.
... [مشاهده متن کامل]
شاپور یکم، دومین شاهنشاه ساسانی و فرزند اردشیر یکم، پس از پیروزی بر امپراتوری روم و فتح سرزمین های جدید، این عنوان را به «شاهنشاه ایران و انیران ( غیر ایران ) » تغییر داد. سنت استفاده از این عنوان جدید را جانشینان شاپور نیز ادامه دادند. یزدگرد سوم آخرین دارنده عنوان شاهنشاه ایران و انیران بود که پس از ناکامی در برابر پیشروی سپاه اعراب مسلمان و به دنبال آن نیز کشته شدنش، واپسین شاهنشاهی پیش از اسلام ایران پایان پذیرفت.
پس از سقوط شاهنشاهی ساسانی، این عنوان دیگر در سوابق دولتی خلفا و دولت های جانشین آن ها در قلمروی ایران، به مانند طاهریان، صفاریان، سامانیان، زیاریان، بوئیان و سلجوقیان دیده نمی شود. با سرنگونی خلافت عباسی و استقرار دولت ایلخانان مغول در مرزهای پیشین شاهنشاهی ساسانی، زمینه های سیاسی لازم برای احیای این عنوان نیز فراهم گردید و شاهان ایلخانی نخستین فرمانروایان پس از اسلام ایران بودند که خود را شاهنشاه ایران خواندند.
... [مشاهده متن کامل]
شاپور یکم، دومین شاهنشاه ساسانی و فرزند اردشیر یکم، پس از پیروزی بر امپراتوری روم و فتح سرزمین های جدید، این عنوان را به «شاهنشاه ایران و انیران ( غیر ایران ) » تغییر داد. سنت استفاده از این عنوان جدید را جانشینان شاپور نیز ادامه دادند. یزدگرد سوم آخرین دارنده عنوان شاهنشاه ایران و انیران بود که پس از ناکامی در برابر پیشروی سپاه اعراب مسلمان و به دنبال آن نیز کشته شدنش، واپسین شاهنشاهی پیش از اسلام ایران پایان پذیرفت.
پس از سقوط شاهنشاهی ساسانی، این عنوان دیگر در سوابق دولتی خلفا و دولت های جانشین آن ها در قلمروی ایران، به مانند طاهریان، صفاریان، سامانیان، زیاریان، بوئیان و سلجوقیان دیده نمی شود. با سرنگونی خلافت عباسی و استقرار دولت ایلخانان مغول در مرزهای پیشین شاهنشاهی ساسانی، زمینه های سیاسی لازم برای احیای این عنوان نیز فراهم گردید و شاهان ایلخانی نخستین فرمانروایان پس از اسلام ایران بودند که خود را شاهنشاه ایران خواندند.
