شاهنامه کردی

شاهنامهٔ کردی هورامی مجموعه ای از شعرهای رزمی به گویش هورامی از زبان کردی است که از دیرباز به صورت شفاهی در میان مردم کرد[ ۱] رواج داشته است. گاهی در میان مردم مکتوب کردن و بازسرایی بخش هایی از آن به الماس خان کنوله ای نسبت داده شده است. [ ۲] ، اما این مسئله پشتوانه تاریخی ندارد و در واقع نسخ متعددی به دست افراد مختلفی مکتوب شده است. [ ۳] علاوه بر زبان، وزن اشعار و برخی نمادها شاهنامهٔ کردی تفاوت های دیگری هم با شاهنامهٔ فردوسی دارد، از جمله این که برخی کاراکترهای آن در شاهنامهٔ فارسی وجود ندارند. [ ۴] سوای این تفاوت ها شاهنامه کردی شباهت های بسیاری با روایت های حماسی موجود همچون حلقه سیستانی دارد.
بیشتر این شاهنامه به زبان کردی به گویش گورانی هورامی نوشته شده است. هرچند در سنت شفاهی داستان های حماسی شاهنامه ای به سایر گویش های کردی همچون سورانی وجود دارد[ ۵] . برخی منابع به اشتباه گورانی را از لحاظ زبانشناختی زبانی مستقل و متعلق به شاخه زازا - گورانی از زبان های ایرانی غربی می دانند[ ۶] [ ۶] [ ۶] [ ۶] [ ۷] و برخی منابع آن را لهجه ای از کردی دانسته اند. [ ۸] [ ۹] [ ۱۰] [ ۱۱] با این وجود آنچه غیر قابل انکار است اینست که این زبان سالها زبان ادبی بخش های وسیعی از مردمان ساکن زاگرس بوده است. [ ۱۲] آنچه مورد تایید همگانست اینست که بخش قابل توجهی از ادبیات موسوم به کردی به گورانیست و در همه منابع اشعار گورانی ذیل ادبیات کردی طبقه بندی شده اند. [ ۱۰] [ ۱۳] [ ۱۴] [ ۱۵] [ ۱۶] [ ۱۷] همین تفاوت نظرها درباره شاهنامه کردی هم وجود دارد. از این رو در سده بیست و بیست و یک یک متن با نامهای مختلف چون شاهنامه لکی، [ ۱۸] شاهنامه کردی هورامی[ ۱۹] و شاهنامه کردی[ ۳] [ ۲۰] [ ۲۱] چاپ شده است. اما لازم است ذکر شود در بیشتر نسخه های خطی زبان نوشته ها کردی خوانده شده و در خود نسخ اثری از نام هایی چون شاهنامه لکی، شاهنامه هورامی و شاهنامه لری نیست. [ ۱۲] [ ۲۰] [ ۲۲] برای مثال در نسخه ای در پایان داستان رستم و سهراب نگارنده دستخط چنین نوشته: "لقد ختمت هذه المجموعة الأشعار الکردی"[ ۲۲] یا در نسخه ای دیگر در پایان داستان حراث هفت سر نگارنده چنین نوشته: "لقد ختمت کتابة هذه الرسالة الکردی"[ ۲۲] .