شاهنامه ژول مل

شاهنامه ژول مل تصحیح و ویرایشی از کتاب شاهنامهٔ ابوالقاسم فردوسی است که توسط ژول مل فرانسوی به منظور ترجمه به فرانسوی تصحیح شده است. انتشار این کتاب از سال ۱۸۳۸ آغاز شد و نهایتاً با انتشار جلد هفتم آن در سال ۱۸۷۸ در پاریس تکمیل شد. [ ۱]
به فرمان پادشاه فرانسه، ژول مل مسئولیت پیدا می کند شاهنامه را از زبان فارسی به فرانسوی ترجمه کند. از آنجا که تا آن زمان نسخهٔ منسجمی از این کتاب وجود نداشت، ژول مل دست به تصحیح شاهنامه می زند. او به مدت چهل سال از سال ۱۸۳۸ تا ۱۸۷۸ به بررسی نسخه های دست نویس متعدد شاهنامه پرداخت[ ۲] و از ۳۵ نسخهٔ دست نویس شاهنامه موجود در آرشیوهای اروپا استفاده کرد. ژول مل همچنین سایر مثنوی های حماسی فارسی را نیز مطالعه کرد. [ ۳]
نخستین جلد ترجمهٔ ژول مل از شاهنامه در سال ۱۸۳۸ منتشر شد. او در سال های بعد جلدهای بعدی را به مرور منتشر کرد، اما پیش از پایان آخرین جلد درگذشت. شاگرد او باربیه دومنار که از مترجمان بوستان سعدی نیز بود، کار ترجمهٔ جلد آخر را به پایان رساند و آن را در ۱۸۷۸ منتشر کرد. [ ۳]
نسخهٔ اولیهٔ شاهنامهٔ ژول مل ترجمهٔ فرانسوی را نیز به همراه دارد، بدین صورت که در صفحات سمت راست متن فارسی و در صفحات مقابل آن ترجمهٔ فرانسوی به چاپ رسیده است. با این حال همسر وی در چاپ های بعدی ترجمهٔ فرانسوی را به صورت جداگانه چاپ کرد. [ ۲]
ترجمهٔ ژول مل از شاهنامه کامل ترین و دقیق ترین ترجمه از شاهنامه به یک زبان خارجی به شمار می آید. این ترجمه اساس کار اغلب شرق شناسانی بوده که به پژوهش دربارهٔ شاهنامه دست زده اند، و فریتس وولف نیز که به مدت سی سال به تألیف فرهنگ شاهنامه پرداخت نیز کار خود را بر ترجمهٔ ژول مل از شاهنامه مبتنی کرده است. یوهان فولرس نیز که بخشی از شاهنامه را به صورت نیمه تمام تصحیح و در سه جلد در لیدن به چاپ رسیاند، در واقع تصحیح های ترنر مکن و ژول مل را با یکدیگر مقابله کرده است. [ ۲]
ژول مل مقدمهٔ مفصلی هم بر چاپ خود نوشت که شرح حال فردوسی و چگونگی تدوین شاهنامه را توضیح می دهد. این مقدمه تا مدت ها، مهمترین اثر پژوهشی دربارهٔ شاهنامه و فردوسی، و متداول ترین مرجع برای بسیاری از شرق شناسان به شمار می رفت. [ ۳] توسط جهانگیر افکاری به فارسی ترجمه شده و در چاپ سال ۱۳۴۵ کتاب توسط انتشارات سازمان کتاب های جیبی به چاپ رسیده است. [ ۲]