شاه صفی یکم ( ۱۶۱۱ – ۰۱۶۴۲−۰۵−۱۲ ۱۲ مه ۱۶۴۲ ) ششمین پادشاه ایران صفوی بود که از ۱۰۳۸ تا ۱۰۵۲ هجری قمری به مدت ۱۴ سال پادشاهی کرد. صفی، که هنگام تولد سام میرزا نام گرفته بود، پسر محمدباقر صفی میرزا، پسر بزرگ شاه عباس یکم بود که به دستور شاه به قتل رسیده بود. در نتیجه، او پس از مرگ شاه عباس، در ۱۸ سالگی به پادشاهی رسید.
... [مشاهده متن کامل]
صفی از نخستین شاهزادگان صفوی بود که انحصاراً در حرمسرای سلطنتی پرورش یافته بود و پیش از تاج گذاری، هیچ مسئولیت سیاسی به عهده نداشت و برخلاف اجدادش، عهده دار حاکمیت هیچ ولایتی نیز نبود. صفی به طور کلی پادشاه خشنی بود و در اوایل سلطنتش، به دلیل ترس از دست دادن حکومت، بسیاری از اطرافیان خود، از جمله شاهزادگان صفوی و بزرگان گرجی تبار و بسیاری دیگر را به قتل رساند. در زمان او، سرداران بزرگ دوران شاه عباس، مانند امام قلی خان، زینل خان شاملو، داوود خان گرجی و علی مردان خان یا به قتل رسیدند، یا از کار برکنار شدند. به طوری که حتی سلطان العلماء آملی، وزیری که از انتهای پادشاهی شاه عباس در مقام صدارت ( نخست وزیری ) باقی مانده بود، نیز از خشونت ورزی های شاه صفی در امان نماند، و نه تنها مقام صدارت را در سال ۱۶۳۲ میلادی از دست داد، بلکه فرزندانش نیز به دستور شاه کور شدند. پس از وی، میرزا طالب اردوبادی به صدارت رسید. شاه صفی به دلیل اعتیاد به مواد مخدر و تربیت یافتن در حرم سرا، نه توانایی اداره کشور را داشت و نه علاقه ای به دخالت در امور مملکتی از خود نشان می داد؛ در نتیجه، امور را به وزیر خود ساروتقی اعتمادالدوله و رستم خان سپهسالار سپرده بود.
در سال نخست سلطنت وی، مشهد مورد هجوم ازبکان قرار گرفت. طی دورهٔ پادشاهی شاه صفی، ازبک ها حداقل یازده بار به ایران حمله کردند، اما سرانجام شکست خوردند و به ماوراءالنهر گریختند. سلطان مراد، پادشاه عثمانی به محض آگاهی از مرگ شاه عباس، به آذربایجان و بغداد لشکر کشید که در آذربایجان کاری از پیش نبرد، اما در بغداد در نهایت پیروز شد و با عهدنامه زهاب، عراق امروزی به صورت همیشگی از ایران جدا شد. در گرجستان، قندهار، قزوین و گیلان نیز شورش رخ داد. با وجود این شورش ها و از دست دادن عراق و یورش های پیاپی ازبکان از جانب شمال شرق کشور، ایرانیان از شرایط زندگی بدی برخوردار نبودند.
منابع دوران شاه صفی، قسمتی از منابع صفوی هستند که شامل تاریخ نگاری، نوشته های تاریخی ( منشآت، فتح نامه ها، پیمان ها و آرشیوهای دولتی کشورها ) ، آثار هنری ( نگاره ها، سروده و کتیبه بناها ) ، سفرنامه های اروپایی و غیراروپایی ( عثمانی، هندی ) و سایر منابع مانند فرهنگ عامه ( فولکلور ) و منابع دینی - مذهبی ( مثلا وقفنامه ها و متون دینی آن زمان ) هستند. سندهای بازرگانی اروپایی به صورت اعم و کمپانی هند شرقی هلند به شکل اخص، حاوی اطلاعات گرانقیمتی در مورد دوران شاه صفی و مخصوصاً بازرگانی آن می باشند.
... [مشاهده متن کامل]
صفی از نخستین شاهزادگان صفوی بود که انحصاراً در حرمسرای سلطنتی پرورش یافته بود و پیش از تاج گذاری، هیچ مسئولیت سیاسی به عهده نداشت و برخلاف اجدادش، عهده دار حاکمیت هیچ ولایتی نیز نبود. صفی به طور کلی پادشاه خشنی بود و در اوایل سلطنتش، به دلیل ترس از دست دادن حکومت، بسیاری از اطرافیان خود، از جمله شاهزادگان صفوی و بزرگان گرجی تبار و بسیاری دیگر را به قتل رساند. در زمان او، سرداران بزرگ دوران شاه عباس، مانند امام قلی خان، زینل خان شاملو، داوود خان گرجی و علی مردان خان یا به قتل رسیدند، یا از کار برکنار شدند. به طوری که حتی سلطان العلماء آملی، وزیری که از انتهای پادشاهی شاه عباس در مقام صدارت ( نخست وزیری ) باقی مانده بود، نیز از خشونت ورزی های شاه صفی در امان نماند، و نه تنها مقام صدارت را در سال ۱۶۳۲ میلادی از دست داد، بلکه فرزندانش نیز به دستور شاه کور شدند. پس از وی، میرزا طالب اردوبادی به صدارت رسید. شاه صفی به دلیل اعتیاد به مواد مخدر و تربیت یافتن در حرم سرا، نه توانایی اداره کشور را داشت و نه علاقه ای به دخالت در امور مملکتی از خود نشان می داد؛ در نتیجه، امور را به وزیر خود ساروتقی اعتمادالدوله و رستم خان سپهسالار سپرده بود.
در سال نخست سلطنت وی، مشهد مورد هجوم ازبکان قرار گرفت. طی دورهٔ پادشاهی شاه صفی، ازبک ها حداقل یازده بار به ایران حمله کردند، اما سرانجام شکست خوردند و به ماوراءالنهر گریختند. سلطان مراد، پادشاه عثمانی به محض آگاهی از مرگ شاه عباس، به آذربایجان و بغداد لشکر کشید که در آذربایجان کاری از پیش نبرد، اما در بغداد در نهایت پیروز شد و با عهدنامه زهاب، عراق امروزی به صورت همیشگی از ایران جدا شد. در گرجستان، قندهار، قزوین و گیلان نیز شورش رخ داد. با وجود این شورش ها و از دست دادن عراق و یورش های پیاپی ازبکان از جانب شمال شرق کشور، ایرانیان از شرایط زندگی بدی برخوردار نبودند.
منابع دوران شاه صفی، قسمتی از منابع صفوی هستند که شامل تاریخ نگاری، نوشته های تاریخی ( منشآت، فتح نامه ها، پیمان ها و آرشیوهای دولتی کشورها ) ، آثار هنری ( نگاره ها، سروده و کتیبه بناها ) ، سفرنامه های اروپایی و غیراروپایی ( عثمانی، هندی ) و سایر منابع مانند فرهنگ عامه ( فولکلور ) و منابع دینی - مذهبی ( مثلا وقفنامه ها و متون دینی آن زمان ) هستند. سندهای بازرگانی اروپایی به صورت اعم و کمپانی هند شرقی هلند به شکل اخص، حاوی اطلاعات گرانقیمتی در مورد دوران شاه صفی و مخصوصاً بازرگانی آن می باشند.
